Nina Bierbierowa

Nina Bierbierowa
ros. Нина Николаевна Берберова
Imię i nazwisko

Nina Nikołajewna Bierbierowa

Data i miejsce urodzenia

8 sierpnia 1901
Petersburg

Data i miejsce śmierci

26 września 1993
Filadelfia

Narodowość

rosyjska, ormiańska

Język

rosyjski, francuski, angielski

Alma Mater

Uniwersytet Doński

Dziedzina sztuki

liryka, proza, publicystyka, biografie, pamiętniki, prace naukowe

Ważne dzieła

Podkreślenia moje

Nina Nikołajewna Bierbierowa, ros. Нина Николаевна Берберова (ur. 26 lipca?/ 8 sierpnia 1901 w Petersburgu, zm. 26 września 1993 w Filadelfii) – rosyjska pisarka, historyk rosyjskiej masonerii, autorka zbeletryzowanych kronik rosyjskiej emigracji. Występowała przeciwko prostalinowskiej postawie zachodnich intelektualistów.

Życiorys

Dzieciństwo i nauka

Była jedyną córką Nikołaja Iwanowicza Bierbierowa, Ormianina, urzędnika w Ministerstwie Finansów oraz Natalii Iwanowny Bierbierowej, z domu Karaułowej. Ukończyła gimnazjum w Petersburgu. W 1919 rodzina przeniosła się do Rostowa nad Donem, gdzie Bierbierowa kontynuowała naukę na wydziale historyczno-filologicznym Uniwersytetu Dońskiego. W 1920 powróciła do Petersburga i dzięki swoim pierwszym wierszom w 1921 wkroczyła w tamtejsze środowisko poetyckie, skupione wokół Nikołaja Gumilowa. Wstąpiła do piotrogrodzkiego oddziału Wszechrosyjskiego Związku Poetów.

Emigracja do Europy Zachodniej

Nina Bierbierowa z Władysławem Chodasiewiczem (Sorrento, 1925)

W czerwcu 1922, razem z partnerem, Władysławem Chodasiewiczem, wyjechała z Rosji. Przez następne trzy lata Bierbierowa i Chodasiewicz mieszkali w czterdziestu dwóch mieszkaniach, w różnych miastach Europy, wliczając w to jedno lato w Belfaście, przed zamieszkaniem w Paryżu w 1925. W okresie tułaczki znacznej pomocy udzielił im Maksim Gorki, mieszkający w tym czasie w Sorrento i wspomagający rosyjskich pisarzy emigrantów[1].

W 1932[2] rozstała się z Chodasiewiczem, którego nigdy nie była poślubiła[3], ale aż do jego śmierci w 1939 zostali przyjaciółmi. W 1937[3] wyszła za mąż za Nikołaja Makiejewa i przeniosła się z nim do podparyskiej wsi Longchêne. W czasie wojny żyła w okupowanej przez Niemców części Francji, w 1947 rozeszła się z mężem.

W okresie życia we Francji Bierbierowa opublikowała trzy powieści i dwie biografie. Jej biografia Piotra Czajkowskiego przetłumaczona została na język francuski i wzbudziła sensację z powodu swojego otwartego opisania homoseksualizmu kompozytora[4].

Życie w Stanach Zjednoczonych

W 1950 wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych, gdzie w 1959 uzyskała obywatelstwo amerykańskie. Trudności w uzyskaniu stałej wizy skłoniły ją do poślubienia muzyka George'a Kochevitsky'ego w 1954, para oficjalnie rozwiodła się w 1983. Od 1958 uczyła języka rosyjskiego na Uniwersytecie Yale’a, a od 1963 do emerytury (w 1971) na Uniwersytecie w Princeton, gdzie wykładała literaturę rosyjską. W latach 1958–1968 była członkiem redakcji almanachu „Mosty”[5] wydawanego w Monachium. Na emeryturze pracowała dalej, prowadząc wykłady z literatury rosyjskiej na uniwersytetach Cornella, Columbia, Kolegium w Bryn Mawr i Uniwersytecie Pensylwanii, ucząc w okresie wakacji w rosyjskiej szkole przy Middlebury College i pisząc. Podczas tych lat nagrodzono ją doktoratami honoris causa z Glasboro State College (1980), Middlebury College (1983) i Uniwersytetu Yale’a (1992). Przyjaciele i koledzy z tej ostatniej uczelni w 1991 uczcili jej 90. urodziny obiadem w Bibliotece Rzadkich Ksiąg i Rękopisów im. Beinecke’ów.

Bierbierowa pozostała stosunkowo nieznana jako pisarka na zachodzie, do czasu, gdy w 1985 Hubert Nyssen, dyrektor francuskiego wydawnictwa Actes Sud[6], nabył międzynarodowe prawa do jej twórczości. Jej prace zostały wydane po francusku i stały się bestselerami. W efekcie Actes Sud doprowadziło do wydania książek Bierbierowej w co najmniej dwudziestu dwóch językach. Po polsku ukazała się jej autobiografia zatytułowana Podkreślenia moje. Jednym ze skutków tej popularności, połączonej z początkami pieriestrojki, było zaproszenie Bierbierowej przez rosyjski Związek Pisarzy w 1989 do odwiedzenia ojczyzny, po sześćdziesięciu siedmiu latach nieobecności w niej. Wizyta zakończyła się ogromnym sukcesem. W tym samym roku została kawalerem francuskiego Orderu Sztuki i Literatury[4]. Również film[7] zrealizowany na podstawie jej krótkiej powieści Akompaniatorka na rok przed śmiercią autorki, przyczynił się do dalszej popularyzacji jej twórczości.

Archiwum Bierbierowy znajduje się na Uniwersytecie Yale’a[4]. Znajdują się w nim między innymi listy od Gieorgija Adamowicza, Vladimira Nabokova, Mariny Cwietajewej, ponad sześćdziesiąt listów od Chodasiewicza, obszerna korespondencja z literaturoznawcami literatury rosyjskiej[8].

Przypisy

  1. ↑ Zbeletryzowana wersja tej historii zawarta jest w książce Józef Hen: Bruliony Profesora T.. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2006. ISBN 83-06-03006-0., bogato udokumentowanej źródłami.
  2. ↑ Murl G. Barker, In Memoriam: Nina Nikolaevna Berberova 1901-1993, „The Slavic and East European Journal”, 38 (3), 1994, s. 553–556, JSTOR: 308882 [dostęp 2018-02-15].
  3. ↑ a b Glenn Collins, Nina Berberova, 92, Poet, Novelist and Professor, „The New York Times”, 29 września 1993, ISSN 0362-4331 [dostęp 2018-02-15] (ang.).
  4. ↑ a b c Neil Cornwell, Reference Guide to Russian Literature, Routledge, 2013, s. 164–165, ISBN 1-134-26077-6, OCLC 864746950.
  5. ↑ Мосты (альманах) (ros.)
  6. ↑ Éditions Actes Sud (fr.)
  7. ↑ L'accompagnatrice w bazie IMDb (ang.)
  8. ↑ Guide to the Nina Berberova Papers, [w:] Yale Finding Aid Database [online], Yale University Library [dostęp 2018-02-16].

Literatura

  • Nina Nikolaevna. Berberova: Les francs-maçons russes du XXe siècle : des hommes et des loge. [Paris]: Les Editions Noir sur blanc, 1990. ISBN 2-88250-016-5. (fr.).
  • Nina Nikolaevna. Berberova: Rasskazy v izgnani. Moskva: Izd-vo im. Sabashnikovykh, 1994. ISBN 5-8242-0032-7. (ros.).
  • Nina Nikolaevna. Berberova: Kursiv moĭ : avtobiografii͡. Moskva: Soglasie, 1996. ISBN 5-86884-034-8. (ros.).
  • Nina Nikolaevna. Berberova: Li͡udi i lozhi : russkie masony XX stoletii͡. Kharʹkov: „Kaleĭdoskop”, 1997. ISBN 5-89493-008-1. (ros.).
  • Nina Nikolaevna Berberova: Podkreślenia moje. Warszawa: "Noir sur Blanc", 1998. ISBN 83-86743-52-2.
  • Nina Berberowa. Walka. „Literatura na Świecie”. 10(327), s. 117-193, październik 1998. 
  • Grzegorz Przebinda. Strażniczka wyobraźni na przekór czasowi. „Tygodnik Powszechny”. 43 (2624), s. 12, 24 października 1999. 
  • Nina Nikolaevna. Berberova: Aleksandr Blok i ego vremi͡a : biografii͡. Moskva: Izd-vo Nezavisimai͡a gazeta, 1999. ISBN 5-86712-043-0. (ros.).
  • Nina Nikolaevna. Berberova: Bez zakata ; Malenʹkai͡a devochka ; Rasskazy ; Stikh. Moskva: Izdatelʹstvo im. Sabashnikovykh, 1999. ISBN 5-8242-0068-8. (ros.).
  • Krzysztof Masłoń. Niewidzialnie oświeceni. „Rzeczpospolita”, 13 lutego 1999. 
  • Nina Nikolaevna. Berberova: Poslednie i pervye ; Delo Kravchenk. Moskva: Izd-vo imeni Sabashnikovykh, 2000. ISBN 5-8242-0080-7. (ros.).
  • Nina Berberowa. Władysław Chodasiewicz. „Zeszyty Literackie”. 89, październik 2005. 
  • Elżbieta Banasiuk. Autobiografia Niny Berberowej „Podkreślenia moje” – historia i struktura formalna dzieła. „Przegląd Rusycystyczny”. 1 (125), s. 37-51, 2009. 
  • Elżbieta Banasiuk. Studium zawiści w takt Bacha, Czajkowskiego, Mozarta i Ravela (Akompaniatorka Niny Berberowej w wymiarze literackim, filmowym i scenicznym). „Przegląd Humanistyczny”. 125, 2009. 
  • René Śliwowski: Nina Berberowa – niezwykły świadek przełomu wieków. W: Literatura rosyjska na emigracji. Współcześni pisarze rosyjscy w Polsce. Frazeologia i frazeografia. Materiały konferencji naukowej (9-10 listopada 1995 r.) pod redakcją Wiktora Skrundy i Wandy Zmarzer. Warszawa: Instytut Rusycystyki Uniwersytetu Warszawskiego, 1996.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie