Niszczyciele typu Q/R

Niszczyciele typu Q/R

HMAS „Quiberon” w 1945 roku
Kraj budowy	Wielka Brytania
Użytkownicy	Royal Navy (13)  Royal Australian Navy (3)  Indie (3)  Koninklijke Marine (1)
Wejście do służby	1942–1943
Zbudowane okręty	16
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 1705 t pełna: 2425 t
Długość	całkowita: 109 m na linii wodnej: 103,5 m
Szerokość	10,9 m
Zanurzenie	4,2 m
Napęd	2 turbiny parowe o mocy łącznej 40 000 KM, 2 kotły parowe Admiralicji, 2 śruby
Prędkość	36 węzłów
Zasięg	4675 Mm przy prędkości 20 węzłów
Załoga	176—225
Uzbrojenie	4 działa 120 mm (4xI) 4 działka 40 mm plot (1xIV) 6 działka 20 mm plot (6xI) 8 wt 533 mm (2xIV), 2 mbg, 45 bg

Niszczyciele typów Q i R – seria 16 brytyjskich niszczycieli średniej wielkości okresu II wojny światowej, należących do dwóch bardzo podobnych typów: Q i R (po 8 okrętów). Służyły od 1942 roku do lat 60. w marynarce brytyjskiej, a po wojnie także w Indiach i Holandii.

Historia

Niszczyciele typów Q i R stanowiły dalsze rozwinięcie linii typów O/P, będących pierwszymi nowymi brytyjskimi niszczycielami średniej wielkości wojennej budowy, po odejściu od budowy dużych i silnie uzbrojonych niszczycieli przedwojennych typów (Tribal, J/K/N i L/M). Zamówienie nowych okrętów związane było z przystąpieniem Wielkiej Brytanii do II wojny światowej, określono je jako trzecią i czwartą flotyllę nadzwyczajną (Third and Fourth Emergency Flotilla) i miały to być okręty tańsze i szybsze w budowie od dużych niszczycieli. Główną różnicę w stosunku do niszczycieli typów J/K/N stanowiło słabsze uzbrojenie główne, stanowiące powrót do standardu prezentowanego przez typy A-I z pierwszej połowy lat 30. O ile jednak typy O/P oparte były na nieco pomniejszonym kadłubie typu J, to w typach Q i R ponownie zwiększono wymiary w celu zwiększenia zapasu paliwa, przez co nowe niszczyciele nie ustępowały wielkością „dużym” typom J/K/N.

Serię 8 niszczycieli typu Q zamówiono wkrótce po zamówieniu typów O i P, w grudniu 1939, a w kwietniu 1940 zamówiono dalszą serię 8 niszczycieli typu R. Typ R różnił się od Q w niewielkim stopniu, m.in. zmianą podziału wewnętrznego i przeniesieniem kajut oficerskich z tradycyjnego miejsca na rufie na bardziej praktyczne miejsce pod nadbudówką dziobową, wzorem niszczycieli eskortowych typu Hunt. Z powodu przeciążenia stoczni wcześniejszymi zamówieniami i bieżącymi remontami, budowę okrętów obu typów rozpoczęto dopiero jesienią 1940. Nosiły one, zgodnie z tradycją brytyjską, nazwy rozpoczynające się na literę będącą oznaczeniem typu. W przeciwieństwie do typów O/P, na których uzbrojeniu odbiły się trudności wojenne i tendencja do wzmacniania uzbrojenia przeciwlotniczego średniego kalibru (później zarzucona), okręty typów Q/R otrzymały już planowane uzbrojenie z 4 dział 120 mm i 8 wyrzutni torped oraz lepszy system kierowania ogniem.

Stępkę pod budowę pierwszych niszczycieli „Quentin” i „Quadrant” położono we wrześniu 1940, ostatniego „Roebuck” w czerwcu 1942. Jako pierwszy do służby wszedł również „Quentin” w kwietniu 1942. Wszystkie, oprócz 4, weszły do służby do końca 1942, pozostałe w 1943. Trzy – „Quiberon”, „Quickmatch” i „Quadrant” zostały przekazane przed zakończeniem budowy marynarce australijskiej. Koszt budowy okrętów wynosił ok. 416 942 funtów^[1]. Dalszym rozwinięciem typów Q/R były typy S-W i Z/Ca, będące standardowymi niszczycielami brytyjskimi drugiej połowy wojny.

Opis

Konstrukcja

Niszczyciele typów O/P powtarzały architekturę typów J/K/N, powracając także do ich proporcji i mając podobną smukłą, harmonijną i zwartą sylwetkę (główną różnicę wizualną stanowiły 4 pojedyncze działa osłonięte maskami, zamiast trzech podwójnych stanowisk). Kadłub miał podniesiony, lekko wznoszący się pokład dziobowy na ok. 40% długości kadłuba (uskok pokładu, w przeciwieństwie do typów O/P, był w miejscu odpowiadającym typom J/K/N). W odróżnieniu od wcześniejszych niszczycieli brytyjskich, zmieniono jednak kształt rufy w rzucie z góry z zaokrąglonego na prostokątny o zaokrąglonych rogach, a stewa była lekko wygięta, zamiast pionowej. Dwupiętrowa nadbudówka dziobowa była standardowego kształtu dla brytyjskich niszczycieli począwszy od typu I – niska, opływowa, ze zwężającą się klinowo przednią ścianą, ściętą skośnie u góry. Górne piętro mieściło w przedniej części sterówkę, a za nią odkryty pomost bojowy, dolne piętro było wydłużone do przodu, ze stanowiskiem działa na nim. Za nadbudówką i uskokiem pokładu dziobowego znajdował się główny maszt trójnożny i pojedynczy komin.

Okręty miały dwie kotłownie i jedną maszynownię w prostym układzie liniowym, bardziej wrażliwym na uszkodzenia bojowe. Siłownia o takiej samej mocy, jak we wcześniejszym typie i typach J/K/N pozwalała na uzyskanie takiej samej prędkości 36 w. Zapas paliwa 615 t pozwalał na duży zasięg pływania 4675 mil morskich (przy prędkości 20 w).

Uzbrojenie

Uzbrojenie artyleryjskie było przeciętne, składające się z 4 pojedynczych dział kalibru 120 mm. Stanowiska dział, chronionych maskami przeciwodłamkowymi umieszczone były klasycznie: na pokładzie dziobowym (A) i piętrze nadbudówki dziobowej (B) oraz niewielkiej nadbudówce rufowej (X) i pokładzie rufowym za nią (Y). Uzbrojenie przeciwlotnicze było również przeciętne, typowe dla brytyjskich niszczycieli tego okresu, składające się z poczwórnej armaty 40 mm Mk VIII („pom-pom”) na małej nadbudówce za kominem (kryjącej ciągi wentylacyjne tylnej kotłowni) i 6 pojedynczych działek Oerlikon 20 mm (nieco tylko je wzmocniono w stosunku do projektowego stanu typów J/K i O/P, dodając 2 działka 20 mm). Działka 20 mm były na skrzydłach nadbudówki dziobowej i platformy reflektora na śródokręciu.

Dwa ostatnie okręty „Rocket” i „Roebuck” otrzymały od początku 8 działek 20 mm, z tego dwa podwójne (2xII, 4xI). Taką ilość działek otrzymały też inne niszczyciele tych typów podczas modernizacji, do początku 1944. W 1945 „Raider”, „Rotherham” i „Redoubt” zostały przezbrojone w 4 lepsze pojedyncze działka Bofors 40 mm, ze zmniejszeniem liczby działek 20 mm do 4 (2xII).

Dość silne było uzbrojenie torpedowe, w postaci 8 wyrzutni torpedowych, w dwóch czterorurowych aparatach, na pokładzie w osi podłużnej okrętu. Między aparatami znajdowała się mała nadbudówka z platformą reflektora, kryjąca ciągi wentylacyjne maszynowni. Początkowo planowano zamiast rufowego aparatu zastosować działo przeciwlotnicze 102 mm, podobnie jak na innych brytyjskich niszczycielach początkowego okresu wojny, lecz ostatecznie okręty ukończono z drugim aparatem torpedowym (w okresie, kiedy wchodziły do służby, Brytyjczycy demontowali już te działa z innych niszczycieli, jako mało skuteczne). Początkowo okręty miały zrzutnie i 2 miotacze bomb głębinowych oraz zapas 45 bomb, lecz w służbie uzbrojenie to wzmacniano na większości okrętów do 4 miotaczy i 70-130 bomb. Niszczyciele wyposażone były w standardowy hydrolokator Asdic.

W systemie kierowania ogniem, po uproszczeniach w poprzednich typach, powrócono do wzoru niszczycieli typu Tribal, stosując odrębny dalocelownik DCT do strzelania do celów nawodnych oraz główny dalmierz połączony z funkcją kierowania ogniem przeciwlotniczym Rangefinder Director Mk II(W), z tym, że dalmierz od początku wyposażono w radar artyleryjski Type 285. Montowano też na okrętach radary wykrywania różnych typów, lecz ich konfiguracja na poszczególnych okrętach zmieniała się i różniła w miarę instalacji nowszych radarów.

Okręty

Stocznie

• John Brown and Company w Clydebank w Szkocji
• R. and W. Hawthorn Leslie and Company w Hebburn
• Swan Hunter & Wigham Richardson w Wallsend, Newcastle upon Tyne
• Cammell Laird w Birkenhead
• Scotts w Greenock
• J.S. White w Cowes

Przypisy

Bibliografia

• A. Daszjan (А.В. Дашьян): Korabli Wtoroj mirowoj wojny. WMS Wielikobritanii. Czast 1 (Корабли Второй мировой войны. ВМС Великобритании. Часть 1), Morskaja Kollekcja 4/2003.
• PeterP. Hodges PeterP., Destroyer weapons of World War 2, NormanN. Friedman, Annapolis: Naval Institute Press, [1979?], ISBN 0-87021-929-4, OCLC 5718489 .
• Naval-history.net