Niszczyciele typu S 90

Niszczyciele (duże torpedowce) typu S90
Ilustracja
S 95 w typowym czarnym malowaniu niemieckich niszczycieli na wodach ojczystych[1]
Kraj budowy

 Cesarstwo Niemieckie

Użytkownicy

 Kaiserliche Marine
 Reichsmarine

Stocznia

Schichau w Elblągu

Wejście do służby

1899-1901

Wycofanie

1921

Zbudowane okręty

12

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

310 t normalna
394 t pełna[2]

Długość

63,0 m

Szerokość

7 m

Zanurzenie

2,83 m[2]

Napęd

3 kotły, 2 maszyny parowe potrójnego rozprężania (5900 KM), 2 śruby

Prędkość

26,5 węzłów

Zasięg

830 mil morskich przy 17 w

Załoga

57 (2 oficerów)[3]

Uzbrojenie

3 armaty 50 mm L/40 (3x1)
2 karabiny maszynowe
3 wyrzutnie torped 450 mm (3x1)

Niszczyciele typu S 90 – pierwsza seria niszczycielii zaprojektowanych i zbudowanych w Niemczech w latach 1898–1901, w stoczni Schichau w Elblągu. Zbudowano 12 jednostek tego typu, o numerach od S 90 do S 101. Oficjalnie klasyfikowane w marynarce niemieckiej jako wielkie torpedowce lub torpedowce pełnomorskie[2], były pod względem wielkości i charakterystyk odpowiednikami klasy niszczycieli i za takie są uznawane[4][5]. Razem z kolejnymi typami, o numerach okrętów do G 137, tworzyły grupę zbliżonych typów określaną jako Großes Torpedoboot 1898. W 1914 roku zostały przenumerowane na T 91 do T 101. Służyły podczas I wojny światowej. Z wyjątkiem dwóch okrętów, wszystkie pozostałe przetrwały wojnę.

Historia

S 90 w 1901

Dwanaście wielkich torpedowców typu S 90 zostało zaprojektowanych w Niemczech i zbudowanych w stoczni Schichau[6][7]. Nosiły one oznaczenia od S 90 do S 101 (litera S oznaczała stocznię Schichau).

W momencie wybuchu I wojny światowej ich wartość bojowa była już stosunkowo niska, na wielu z nich zdjęto uzbrojenie torpedowe i służyły one jako jednostki pomocnicze, tendry okrętów podwodnych[8]. Z wyjątkiem dwóch okrętów, S 90 i T 100 (ex. S 100), wszystkie pozostałe okręty tego typu przetrwały wojnę.

S 97 od 28 maja 1900 służył jako awizo pod nazwą „Sleipner” przy jachcie cesarskim, po czym po wybuchu wojny został przeklasyfikowany na okręt obrony wybrzeża i przemianowany na T 97[3]. Trzy pierwsze okręty, S 90, S 91 i S 92 od wejścia do służby służyły w niemieckiej kolonii Tsingtau (Qingdao) w Chinach, skąd dwa ostatnie powróciły w 1902 roku[2]. W związku ze zdeklasowaniem okrętów tego typu przez nowsze niszczyciele, 4 września 1914 zmieniono okrętom oznaczenia na rozpoczynające się od litery T, oznaczające torpedowce, z zachowaniem tych samych numerów, żeby zwolnić numery dla nowo budowanych niszczycieli[3]. Większość służyła przez całą I wojnę światową na wodach niemieckich, z wyjątkiem S 90, który służył nadal na wodach chińskich i jako jedyny nie został przemianowany[6][9]. W nocy z 17 na 18 października 1914 zatopił on japoński krążownik „Takachiho” w czasie oblężenia Qingdao, ale nie mogąc przerwać blokady, wyrzucił się na brzeg[9]. Z pozostałych okrętów, T 100 zatonął na Bałtyku 15 października 1915 po kolizji ze statkiem handlowym „Preussen”[3].

Po zakończeniu wojny okręty krótko służyły w Reichsmarine, zostały złomowane w 1921[6][9].

S 90 w malowaniu kolonialnym
S 97 jako awizo „Sleipner” przy jachcie cesarskim.

Opis konstrukcji

Okręty oficjalnie klasyfikowane były jako „torpedowce pełnomorskie” względnie „torpedowce oceaniczne” lub „wielkie torpedowce” (Hochsee-Torpedoboote lub Große Torpedoboote)[6][7][8][2], współcześnie w publikacjach, zwłaszcza anglojęzycznych, klasyfikowane są anachronicznie jako niszczyciele[4][5]. Różniły się przy tym znacząco od podobnych im klasą ówczesnych okrętów brytyjskich[5].

W odróżnieniu od pierwszego niszczyciela marynarki niemieckiej D 10, zbudowanego i zaprojektowanego w brytyjskiej stoczni, typ S 90 był projektem całkowicie niemieckim[5]. Stanowił ewolucję wcześniejszych projektów Schichaua, jak D 9, bardziej zbliżonych do kanonierki torpedowej. Wyraźnie odróżniał się on od ówczesnych brytyjskich i francuskich okrętów tego typu, natomiast wykazywał podobieństwa do amerykańskiego USS „Bainbridge” (DD-1) w tym, że okręty te miały wysoki, podniesiony pokład dziobowy zamiast modnego wówczas u niszczycieli zaokrąglonego pokładu typu turtle back (skorupa żółwia)[5][10]. Tracono w ten sposób kilka węzłów szybkości, ale za to znacznie podnoszono żeglowność w warunkach pełnomorskich[5][10].

Podstawowym zadaniem okrętów niemieckich tej klasy był atak torpedowy na duże jednostki nieprzyjaciela, a nie jak w przypadku okrętów brytyjskich obrona własnych sił przed atakiem torpedowców[5]. Różnice nie przejawiały się tylko w nazwie (niemieckie Torpedoboote [torpedowce], a brytyjskie torpedo boat destroyers [niszczyciele torpedowców]), ale także w uzbrojeniu[5]. Okręty brytyjskiej miały znacznie silniejsze uzbrojenie artyleryjskiej: niemieckie Torpedoboote uzbrojone były w trzy armaty kalibru 50 mm, a ówczesne brytyjskie torpedo boat destroyers zazwyczaj w jedną armatę 12-funtową (76 mm) i cztery do sześciu armat 6-funtowych (57 mm)[5][11].

Wszystkie okręty miały konstrukcję stalową, galwanizowaną poniżej linii wodnej[6]. Kadłub dzielony był na dziesięć przedziałów wodoszczelnych[6].

Napęd okrętów stanowiły dwie maszyny parowe potrójnego rozprężania z pionowymi cylindrami o mocy indykowanej 5900 KM napędzające dwie śruby o średnicy 2,25 metry z trzema kotłami wodnorurkowymi typu Thornycroft[6] opalanymi węglem, którego zapas wynosił 93 tony[9].

Długość linii wodnej okręt wynosiła 62,7 metrów, a długość całkowita 63 metry[9][12]. Maksymalna szerokość kadłuba wynosiła 7 metrów, zanurzenie na dziobie wynosiło 2,03 metry, a na rufie 2,83 metry[9][12]. Wyporność normalna wynosiła 310 ton, a maksymalna do 394 ton[9][12]. Prędkość maksymalna wynosiła do 26,5 węzłów (planowana była wyliczona na 27 węzłów)[9][12]. Okręt mógł utrzymać prędkość maksymalną przez około trzy godziny, a prędkość 12-14 węzłów do dwunastu godzin[7].

Okręty były uzbrojone w trzy pojedyncze armaty 50 mm (zapas amunicji 252 pocisków), dwa karabiny maszynowe i trzy pojedyncze wyrzutnie torpedowe 450 mm (z łącznym zapasem pięciu torped)[6][12].

Załogę stanowiło 55 marynarzy i dwóch oficerów[6].

Koszt budowy jednego okrętu wynosił pomiędzy 874.000, a 1.015.000 ówczesnych marek[9].

Lista jednostek

NazwaNumer stoczniowyWodowanyWejście do służbyWycofanie ze służbyUwagi
S 9064426/07/189924/10/189917/10/1914Służył na Dalekim Wschodzie. Zatopił japoński krążownik „Takachiho” w czasie oblężenia Qingdao, samozatopiony 17. 10. 1914.
S 9164525/09/189924/04/190022/03/19214 września 1914 przemianowany na T 91, złomowany w 1921.
S 9264615/05/190027/06/190022/03/19214 września 1914 przemianowany na T 92, służył jako okręt flagowy dywizjonu trałowców, złomowany w 1921.
S 9364724/03/190014/07/190022/03/19214 września 1914 przemianowany na T 93, służył jako okręt obrony wybrzeża, złomowany w 1921.
S 9464823/04/190027/07/190026/10/19204 września 1914 przemianowany na T 94, służył jako okręt ochrony wybrzeża, zatopiony 13 marca 1920 w czasie puczu Kappa, podniesiony z dna i wycofany ze służby w październiku 1920, złomowany w 1921.
S 9564920/02/190029/08/190022/03/19214 września 1914 przemianowany na T 95, służył jako okręt ochrony wybrzeża, wycofany ze służby 22 marca 1921, złomowany w 1921.
S 9667031/01/190027/09/190022/03/19214 września 1914 przemianowany na T 95, służył jako okręt pomocniczy, wycofany ze służby w 1921, złomowany w 1921.
S 9767116/12/189928/05/190022/03/1921Dłuższy o 20 cm, wyporność większa o 40 ton. Początkowo służył jako awizo pod nazwą „Sleipner” przy jachcie cesarskim. 4 września 1914 przemianowany na T 97, służył jako okręt obrony wybrzeża, złomowany w 1921.
S 9867228/07/189904/11/190022/03/19214 września 1914 przemianowany na T 98, służył jako okręt pomocniczy, złomowany w 1921.
S 9967304/09/190013/12/190022/03/19214 września 1914 przemianowany na T 98, służył jako eskortowiec, złomowany w 1921.
S 10067413/11/190018/04/190115/10/19154 września 1914 przemianowany na T 100, służył jako okręt flagowy flotylli okrętów podwodnych. Zatonął na Bałtyku 15 października 1915 po kolizji w promem „Preussen”.
S 10167322/12/190030/05/190022/03/19214 września 1914 przemianowany na T 101, służył jako okręt flagowy flotylli okrętów podwodnych, a później jako patrolowiec i okręt flagowy flotylli torpedowców, złomowany w 1921.

Przypisy

  1. Gröner 1983 ↓, s. 14,43.
  2. a b c d e Gröner 1983 ↓, s. 42-43.
  3. a b c d Trubicyn 2000 ↓, s. 31-32
  4. a b Roger Chesneau: Conway's All the World's Fighting Ships, 1860–1905, ss. 262-265.
  5. a b c d e f g h i Eric Osborne: Destroyers. s. 42,191.
  6. a b c d e f g h i E. Groner: German Warships. s. 169.
  7. a b c A. Preston: Destroyers. s. 12.
  8. a b Jane's Fighting Ships of World War 1. s. 119.
  9. a b c d e f g h i E. Groner: German Warships. s. 170.
  10. a b Norman Friedman: The U. S. Destroyers. s. 15.
  11. Eric Osborne: Destroyers. s. 198-201.
  12. a b c d e R. Gardiner: German Warships of World War I. s. 168-204.

Bibliografia

  • Erich Gröner: Die deutschen Kriegsschiffe 1815-1945. Band 2: Torpedoboote, Zerstörer, Schnellboote, Minensuchboote, Minenräumboote. Koblencja: Bernard & Graefe Verlag, 1983. ISBN 3-7637-4801-6. (niem.)
  • Eric Groner, Martin Maas: German Warships, 1815-1945, Volume One: Major Surface Vesels. Naval Institute Press. ISBN 978-0870217906. (ang.)
  • Jane's Fighting Ships of World War 1. London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-378-0. (ang.)
  • Robert Gardiner: German Warships of World War I: The Royal Navy's Official Guide to the Capital Ships, Cruisers, Destroyers, Submarines, and Small Craft, 1914-1918. Naval Institute Press, 1992. ISBN 978-1557503039. (ang.)
  • Eric Osborne: Destroyers: An Illustrated History Of Their Impact (Weapons and Warfare). ABC-Clio. ISBN 1-85109-479-2. (ang.)
  • Norman Friedman: The U. S. Destroyers: An Illustrated Design History. Annapolis, Md.: Naval Institute Press, 1982. ISBN 0-87021-733-X. (ang.)
  • Antony Preston: Destroyers. London: Hamlyn, 1978. ISBN 0-600-32955-0. (ang.)
  • Siergiej Trubicyn: Eskadriennyje minonoscy i minonoscy Giermanii (1871-1918 gg.). Sankt Petersburg: 2000, seria: Bojewyje Korabli Mira. (ros.)
  • Roger Chesneau, Eugène Kolesnik (red.): Conway's All the World's Fighting Ships, 1860–1905. London: Conway Maritime Press, 1979 (ang.)

Media użyte na tej stronie

Flag of the German Empire.svg
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
Flag of Germany (1867–1918).svg
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
War Ensign of Germany (1903–1919).svg
War Ensign of the en:German Empire from 1903-1919 (correction of date shown on image which shows 1918). Based on image of coat of arms at [1]. Currently unable to add further details for crown or further details to sceptor due to lack of high-quality images of the coat of arms.
War Ensign of Germany (1921–1933).svg
War flag of Weimar Republic with iron cross (1921–1933).
Sleipner Lijngenfjord. 13. Juli 1907.jpg
Das Depechenboot Sleipner zur kaiserlichen Jacht Hohenzollern im Lijngenfjord.
S90 Hochsee-Torpedoboot.jpg
German destroyer (Hochsee Torpedoboot) S.90
SMS S 90 NH 45589.jpg
Title: S-90 German Torpedo Boat, 1899-1914 Caption: Photo taken in 1901 and received by Naval Intelligence on 17 May 1901 accompanied by report #Z-183.
SMS S 95.jpg
SMS S 95.
War Ensign of Germany (1922–1933).svg
War flag of Weimar Republic with iron cross (1921–1933).