Niwelacja dialektów

Niwelacja dialektów (ang. dialect levelling, dialect leveling) – proces lingwistyczny polegający na redukcji zróżnicowania w danym języku. Polega na zbliżaniu się różnych gwar i zaniku różnic międzydialektalnych[1], zwłaszcza cech stereotypowych[2]. Jest konsekwencją zmian we współczesnych społeczeństwach[3]. Następuje przede wszystkim w przypadku intensywnych kontaktów między użytkownikami rozmaitych dialektów, np. wskutek migracji[2].

W drodze procesów niwelacji struktura poszczególnych dialektów może przejmować cechy języka standardowego lub gwar sąsiadujących[4]. Niwelacja bywa wynikiem szerzenia języka standardowego (za pośrednictwem programów edukacyjnych i alfabetyzacji)[5] oraz celowego przestrzegania skodyfikowanych norm językowych[6]. Zanik dialektów na dużą skalę nastąpił np. w przypadku języka polskiego, którego użytkownicy w dużej mierze przeszli na dialekt ogólnopolski, porzucając silnie zróżnicowane gwary tradycyjne[7]. Języki standardowe zaczęły powstawać w XIX w., a do ich rozpropagowania i rozwoju piśmienności doszło jeszcze później[8].

Niekiedy za przyczynę niwelacji dialektalnej uznaje się wpływ mediów i zwiększone możliwości podróży. Czynniki te nie muszą jednak prowadzić do zaniku różnic gwarowych – przykładem jest angielszczyzna brytyjska, którą cechuje mnogość dialektów regionalnych, pomimo szerokiej obecności języka standardowego w telewizji i radiu[9].

Niwelacja dialektalna może przyczynić się do zaniku dialektów tradycyjnych (wiejskich) i upowszechnienia mniej zrożnicowanych dialektów mainstreamowych (ang. mainstream dialects), obejmujących obszary miejskie[10].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Javier Gutiérrez-Rexach, Enciclopedia de Lingüística Hispánica, Abingdon–New York: Routledge, 2016, s. 371, ISBN 978-1-317-49802-5, OCLC 936379311 (hiszp.).
  2. ↑ a b hasło „dialect leveling”. W: Joey Lee Dillard: Black English: Its History and Usage in the United States. New York: Vintage Books, 1973, s. 300. ISBN 978-0-394-71872-9. OCLC 409738. (ang.).
  3. ↑ Studia Orientalia, Helsinki: Societas Orientalis Fennica, 1984, s. 359, ISBN 978-951-95076-8-2, OCLC 12190624 [dostęp 2020-04-06] [zarchiwizowane z adresu 2020-04-06] (ang.).
  4. ↑ „Folia Linguistica”, 32, Mouton, 1998, s. 36 [dostęp 2020-04-06] [zarchiwizowane z adresu 2020-04-06] (ang.).
  5. ↑ R. Anthony Lodge, A Sociolinguistic History of Parisian French, Cambridge, UK: Cambridge University Press, 26 lutego 2004, s. 205, ISBN 978-0-521-82179-7, OCLC 191952765 [dostęp 2020-04-06] (ang.).
  6. ↑ „Journal of Ethiopian Studies”, 18–21, Haile Selassie I University, Institute of Ethiopian Studies, 1985, s. 86 [dostęp 2020-04-06] [zarchiwizowane z adresu 2020-04-06] (ang.).
  7. ↑ Witold Tulasiewicz, Anthony Adams (red.), Teaching the Mother Tongue in a Multilingual Europe, London: A&C Black, 2005, s. 166, ISBN 978-0-8264-7027-0, OCLC 232292774 (ang.).
  8. ↑ „International Journal of the Sociology of Language”, Mouton, 2000, s. 8 (ang.).
  9. ↑ Victoria Fromkin i inni, An Introduction to Language, wyd. 9, South Melbourne, Vic.: Cengage AU, 2017, s. 437, ISBN 978-0-17-038680-7, OCLC 971018723 (ang.).
  10. ↑ Gitte Kristiansen, Style-shifting and shifting style: a socio-cognitive approach to lectal variation, [w:] Gitte Kristiansen, René Dirven (red.), Cognitive Sociolinguistics: Language Variation, Cultural Models, Social Systems, Berlin: Walter de Gruyter, 2008, s. 83, ISBN 978-3-11-019915-4, OCLC 319971452 (ang.).