Niwiska (województwo lubuskie)

Niwiska

wieś
Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	zielonogórski
Gmina	Nowogród Bobrzański
Liczba ludności (2011)	403 [1]
Strefa numeracyjna	68
Kod pocztowy	66-007
Tablice rejestracyjne	FZI
SIMC	0912630
Położenie na mapie gminy Nowogród Bobrzański Niwiska
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Niwiska
Położenie na mapie województwa lubuskiego Niwiska
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego Niwiska
51°49′23″N 15°23′41″E/51,823056 15,394722

Niwiska (niem. Niebusch, Bergenwald)^[1] – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie zielonogórskim, w gminie Nowogród Bobrzański. Wieś typu łańcuchówka.

Historia

Jest to wieś o metryce średniowiecznej^[1]. Od XIV aż do połowy XVIII stulecia z wsią był związany rycerski ród von Berge. W 1442 roku jego przedstawiciel był odnotowany wraz z nazwą miejscowości, która brzmiała Nibisch. W ręce Hansa Juliusa von Schweinitz dobra niwiskie przeszły w 1742 roku. Na terenie wsi około 1790 roku odnotowano m.in. folwark, pańską rezydencję, kościoły: katolicki filialny i ewangelicki, młyn wodny oraz wiatrak. W 65 gospodarstwach mieszkało 399 osób^[1].

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie zielonogórskim.

Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 290.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[2]:

• kościół filialny pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej^[1]. Zbudowany w drugiej połowie XIII wieku z kamienia i rudy darniowej. W XVIII wieku podczas remontu tego wczesnogotyckiego kościoła zostały poszerzone niemal wszystkie okna, a w 1766 roku na wieżę nasadzono hełm. Przetrwał on do naszych czasów^[1]. Jest to jednonawowa budowla z wyodrębnionym, prostokątnym prezbiterium, z północną wieżą i stojącą przy niej zakrystią, a dachami dwuspadowymi nakryte są nawa i prezbiterium. Ośmioboczną iglicą przykryta prostokątna wieża^[1]. Gontem pokryty jest hełm wieży, a do wnętrza świątyni prowadzi od południa wejście przez dwa ostrołukowe portale^[3]. W ścianie prezbiterium od wschodu zachowało się wąskie, obustronnie rozglifione, ostrołukowe okno, a pozostałe są zamknięte półkoliście. Na wysokości drugiej kondygnacji w wieży widać otwory strzelnicze świadczące o jej obronnym charakterze. Drewniany strop wsparty na trzech płaskorzeźbionych słupach z zastrzałami przykrywa nawę, a słupy te dźwigają też unikalną gotycką więźbę dachową^[3]. Przy północnej i zachodniej ścianie stoją drewniane empory, a przy ścianach znajdują się renesansowe i barokowe płyty nagrobne. W zakrystii zachowało się sklepienie kolebkowe, a w prezbiterium strop skrzyniowy. Gotycka polichromia, która przedstawia sceny z życia Chrystusa i Marii oraz św. Jerzego ze smokiem zdobi ściany nawy i prezbiterium. Drewniana figura Matki Boskiej z około roku 1520, kamienna chrzcielnica z 1583 roku i dwoje późnośredniowiecznych drzwi stanowią resztki zabytkowego wyposażenia kościoła. Przez prostokątną bramę nakrytą dachem czterospadowym prowadzi droga na cmentarz przykościelny^[3].
• kościół – zbór ewangelicki, ul. Szkolna, z XVIII wieku, przebudowanego około połowy XIX stulecia w stylu późnoklasycystycznym. Z tego interesującego obiektu pozostały jedynie fragmenty muru obwodowego z półkoliście zamkniętymi otworami drzwiowymi i okiennymi^[3].
• zespół pałacowy i folwarczny, z XVIII wieku, w XIX wieku:
  • pałac wzniesiony w drugiej połowie XVI wieku dla rodziny von Berge. W 1582 roku ukończono jego budowę^[3]. Było to renesansowe założenie zbudowane w kształcie litery „L”. Przeprowadzono przebudowę rezydencji na barokowy pałac w drugiej połowie XVIII stulecia, wykorzystując przy tym mury północnego skrzydła dworu. Jeszcze w czwartej ćwierci XVIII wieku trwały prace modernizacyjne prowadzone dla rodziny von Schweinitz, kiedy to ozdobiono go późnobarokowym portalem. W rezydencji w 1826 roku wybuchł pożar, który zniszczył częściowo jego wnętrze^[3]. W upaństwowionym po II wojnie światowej pałacu prowadzono jedynie bieżące naprawy. W 1991 roku przeprowadzono ostatni remont. Barokowa budowla wzniesiona została na planie prostokąta. Piętrowy pałac nakryty jest dachem czterospadowym z lukarnami, a elewację frontową zdobi późnobarokowy portal z końca XVIII wieku. Jest on wsparty na kolumnach z jońskimi kapitelami. Murowany balkon z balustradą umieszczono nad portalem. Stan budynku jest dziś zły i ulega postępującej destrukcji. Już wcześniej wnętrze zostało gruntownie przebudowane, a z dawnego wystroju pałacu pozostała część stolarki oraz drzwi wejściowe. W jednym z pomieszczeń zachowało się sklepienie krzyżowe^[3].
  • park założono prawdopodobnie pod koniec XVIII wieku. Około połowy następnego został urządzony jako kompozycja krajobrazowa. Otoczenie parkowe pałacu o powierzchni 10,1 ha jest zaniedbane, choć jeszcze są czytelne alejki, polany, kanały oraz staw. Stare dęby mają ponad 5 m obwodu^[4].
  • folwark składał się z ośmiu budynków zgrupowanych przy prostokątnym dziedzińcu, a zbudowano je w drugiej połowie XVIII stulecia, przebudowany w XIX i XX wieku. Do dziś przetrwały cztery murowane parterowe obiekty gospodarcze i dwie oficyny. Są one nakryte dachami mansardowymi i czterospadowymi^[4].
    • obora
    • gorzelnia
    • piwnica-lodownia
    • oficyna mieszkalna

Zobacz też

• Niwiska
• Niwiska Dolne
• Niwiska Górne

Przypisy

Bibliografia

• Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza „PDN”, 2011, s. 49-52. ISBN 978-83-919914-8-0.

Linki zewnętrzne

• Ziemia Lubuska [dostęp 31.04.2013]