Niwiska (województwo podkarpackie)

Niwiska

wieś
(c) Kroton, CC BY-SA 3.0 pl Kościół pw. św. Mikołaja w Niwiskach
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	kolbuszowski
Gmina	Niwiska
Wysokość	194 - 253 m n.p.m.
Liczba ludności (2021)	1582[1]
Strefa numeracyjna	17
Kod pocztowy	36-147[2]
Tablice rejestracyjne	RKL
SIMC	0657220[3]
Położenie na mapie gminy Niwiska Niwiska
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Niwiska
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Niwiska
Położenie na mapie powiatu kolbuszowskiego Niwiska
50°13′28,4631″N 21°37′46,1618″E/50,224573 21,629489

(c) Kroton, CC BY-SA 3.0 pl

Eklektyczny dwór Hupków

Niwiska – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie kolbuszowskim, w gminie Niwiska^[4][3].

Wieś jest siedzibą i największą miejscowością gminy Niwiska. Leży przy drodze powiatowej relacji Kolbuszowa – Niwiska – Tuszyma, 12 km na południowy zachód od Kolbuszowej. Sołectwo zajmuje powierzchnię 23,87 kilometrów kwadratowych, z czego niemal połowę stanowią kompleksy leśne – pozostałości Puszczy Sandomierskiej.

Historia

Wieś została lokowana w 1575 r. przez Gabriela Krasowskiego, w dobrach Stanisława Tarnowskiego z Rzemienia. Wieś powstała na „surowym korzeniu”, na prawie magdeburskim, wśród rozległych lasów Puszczy Sandomierskiej. Jej społeczność stanowiła mieszanka Polaków, Tatarów, Wołochów, Niemców, Rusinów, Czechów, Szwedów, Żydów i innych, o czym świadczą również dzisiejsze nazwiska. Pierwsi mieszkańcy Niwisk prowadzili gospodarkę rolno-hodowlaną uzupełnianą bartnictwem. Na słabych glebach wysiewano głównie żyto, owies i jęczmień, ważną rolę w gospodarce odgrywała hodowla trzody chlewnej wypasanej na żołędziach dębowych i buczynie. Od 1591 istniała tu, na przełomie XVI i XVII wieku, huta szkła.

W roku 1593 Zofia Tarnowska ufundowała na pagórku zwanym Niedźwiedzią Górą modrzewiowy kościół pw. św. Mikołaja jako wotum za nawrócenie z wierzeń braci polskich dzięki kazaniom ks. Piotra Skargi. W 1598 r. za zgodą biskupa krakowskiego kościół otrzymał uposażenie i stał się filią parafii Rzochów w dekanacie mieleckim, posiadając własnego duszpasterza zależnego od parafii macierzystej. W 1619 r. kościół został konsekrowany przez biskupa Waleriana Lubienieckiego. Z 1602 r. pochodzi pierwsza wzmianka o szkole parafialnej, a z 1728 r. o szpitalu dla ubogich. Po pożarze kościoła z 1876 wybudowano staraniem ks. Józefa Grabowskiego nowy, murowany kościół, konsekrowany przez Ignacego Łobosa, biskupa tarnowskiego. W 1925 r. bp Leon Wałęga erygował samodzielną parafię.

W czasie II wojny światowej Niwiska należały do niemieckiego poligonu SS TruppenÜbungsPlatz Heidelager z siedzibą w Pustkowie k. Dębicy. W sąsiedniej wsi Blizna Niemcy dokonywali prób z bronią rakietową V-1 i V-2. Tak Niwiska z okolicą stały się bazą dla penetrujących poligon członków wywiadu Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. Wysiedlony z Niwisk proboszcz, a zarazem kapelan AK, ks. Jan Kurek, mieszkał przez pewien w szkole w sąsiedniej miejscowości Hucisko, gdzie z narażeniem życia odprawiał nabożeństwa i przewoził do Komendy Obwodu AK w Kolbuszowej części broni V zdobytej przez partyzantów. Stamtąd trafiała do Warszawy i Londynu.

Ostatnim żyjącym dziedzicem wsi był dr Jan Hupka (1866–1952) – zasłużony dla kraju i regionu poseł na Galicyjski Sejm Krajowy i do Rady Państwa w Wiedniu, wieloletni marszałek powiatu kolbuszowskiego. Jedną z jego publikacji jest: „Z czasów wielkiej wojny. Pamiętnik niekombatanta.” wyd. 1, Niwiska 1936, wyd. 2 Lwów 1937.

Części wsi

Niwiska są wsią typu wielodrożnica, o luźnej zabudowie, uformowanej w przysiółki (części wsi).

• Dębrzyna (Niwiska)

Wspólnoty wyznaniowe

Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Mikołaja należącej do dekanatu Kolbuszowa Zachód w diecezji rzeszowskiej^[5]. Parafia obejmuje swym zasięgiem miejscowości: Niwiska, Trześń, Hucisko, Leszcze, część Zapola i część Huciny.

Atrakcje turystyczne

• Kompleks podworskich zabudowań z połowy XIX w. (eklektyczny dwór, neogotycki spichlerz, oficyna) razem z otaczającym je parkiem. We dworze znajdują się unikalne secesyjne polichromie (1908 r.), rektora ASP w Krakowie, Karola Frycza.
• Kaplica cmentarna z 1874 r., nazywana też Kaplicą Grobową Hupków (spoczywają tu w podziemiu zwłoki całej rodziny Hupków); nagrobki z przełomu XIX i XX w.
• Kościół parafialny pw. św. Mikołaja z 1880 r. Wewnątrz znajdują się zabytkowe ołtarze w stylu późnobarokowym. Na ołtarzu głównym znajduje się wizerunek św. Mikołaja, a nad nim św. Jana Kantego, obok umiejscowione są dwie figurki św. Piotra i Pawła. Na jednym z ołtarzy bocznych umieszczone są obrazy Matki Bożej Różańcowej, św. Stanisława Kostki i Matki Bożej Nieustającej Pomocy, a na drugim - Najświętszego Serca Pana Jezusa, św. Franciszka i św. Józefa. W kaplicy bocznej znajduje się jeszcze ołtarz Matki Bożej Wniebowziętej i Pana Jezusa Ubiczwanego, a na ścianie wisi zabytkowy obraz przedstawiający Chrystusa ukrzyżowanego. W kościele warte uwagi są jeszcze: zabytkowa chrzcielnica i organy z 1910 r., a w otoczeniu kościoła - dzwonnica z trzema dzwonami (jeden z 1923, dwa z 1959), Grota Matki Bożej Nieustającej pomocy, pomnik świętego Jana Pawła II i pomnik św. Józefa. Wzgórze kościelne, tzw. Niedźwiedzia Góra lub Kościelna Góra. otacza mur oporowy z początku XIX w.

Zobacz też

• Niwiska
• Niwiska Dolne
• Niwiska Górne

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Niwiska 2, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 163 .