Niwka (Sosnowiec)

Niwka

Dzielnica Sosnowca
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Sosnowiec
Data założenia	1775/1785 (prawa miejskie)
W granicach Sosnowca	1953
Położenie na mapie Sosnowca Niwka
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Niwka
Położenie na mapie województwa śląskiego Niwka
50°14′34″N 19°09′36″E/50,242778 19,160000
Portal Polska

Niwka – południowa dzielnica Sosnowca od 1953, w latach 1916–1953 samodzielna gmina Niwka w powiecie będzińskim^[1][2], wcześniej wieś i osada rybacka, potem także osada fabryczna, wzmiankowana po raz pierwszy w 1581.^[3][1]

Graniczy od północy z Dańdówką, od wschodu i południa z Jęzorem, którą to granicę wyznacza przepływająca tutaj rzeka Biała Przemsza, do której na styku dzielnic uchodzi rzeka Bobrek, a od zachodu z Modrzejowem i Dębową Górą.

Wschodnią częścią przebiega droga ekspresowa S1 nieposiadająca tutaj węzła, a południową droga krajowa nr 79 spełniająca na tym odcinku charakter drogi lokalnej.

Niwka według rejestru TERYT jest jednostką urzędowego podziału terytorialnego kraju o statusie miejscowości – integralnej części miasta i identyfikatorze 0943629.

Niwka (0943629) jest siedzibą organów utworzonej w 2004 r. jednostki pomocniczej gminy Sosnowiec o nazwie Dzielnica Południe. W skład Dzielnicy Południe wchodzą cztery integralne części miasta Sosnowca według rejestru TERYT:

• Niwka (identyfikator: 0943629)
• Modrzejów (identyfikator: 0943612)
• Bór (identyfikator: 0943440)
• Jęzor (identyfikator: 0943492)

Niwka wchodzi w skład obrębu ewidencyjnego (katastralnego) nr 12 będącego częścią jednostki ewidencyjnej Sosnowiec. Obszar obrębu ewidencyjnego nr 9 pokrywa się prawdopodobnie z obszarem byłej gminy Niwka.

W dzielnicy wyodrębnia się:

• Bobrek
• Bór
• Pawiak
• Wygoda (będąca w rzeczywistości historycznym przysiółkiem Dębowej Góry)

Historia – ważniejsze wydarzenia

• przed 1581 – powstanie wsi^[3]
• poł. XVIII w. – po 1775 – powstanie wsi targowej^[4]
• 1775/1785 – powstanie miasta Niwek. Niepewny fakt uzyskania praw miejskich, być może miasteczko funkcjonowało wyłącznie w oparciu o prawo targowe^[4] Charakter miasta: niewielkie miasteczko nadgraniczne o funkcjach miasta – wrót. Miasteczko zlokalizowane w mikro – konurbacji feudalnej o funkcjach usługowych – (Inne ośrodki zespołu miejskiego: Mysłowice, Modrzejów)^[4].
• 1801 – odebranie praw miejskich^[5]
• początek XIX w. – rozwój lokalnego górnictwa w rejonie Bobrka
• I poł. XIX w. – budowa Huty „Henryków” (obecnie dawna FMG „Niwka”) oraz osiedla patronackiego dla pracowników huty^[6]
• lata 30. XIX w. – budowa nowoczesnej drogi do Dąbrowy Górniczej (ob. ul. Wojska Polskiego)^[6]
• II poł. XIX w.- XX w. – rozwój górnictwa i przemysłu
• 1916 – okupacyjne władze austriackie powołują gminę Niwka
• 1928, 30 grudnia ukończenie budowy Szkoły Powszechnej w Niwce (obecna Szkoła Podstawowa nr. 15 im. Stefana Żeromskiego)
• 1929 – Liczba ludności: 5038 mieszkańców
• 1931 – Liczba ludności: 5752 mieszkańców^[4]
• lata 20. i 30. XX w. – próby utworzenia miasta: Niwka-Modrzejów poprzez nadanie praw miejskich gminie Niwka oraz przyłączenie do niej Modrzejowa, pod względem administracyjnym leżącego w granicach Sosnowca^[4]
• 1938, 1 sierpnia – uruchomienie pierwszego połączenia autobusowego na trasie Śródmieście Sosnowca – Mysłowice
• 1947 – uzyskanie statusu gminy wiejskiej o miejskich uprawnieniach finansowych^[4]
• 1953, 12 września – włączenie gminy (wraz z os. Jęzor) do Sosnowca^[4]
• 1954, 30 kwietnia – uruchomienie połączenia tramwajowego na trasie Śródmieście Sosnowca – Mysłowice
• 1965 – rozpoczęcie nauczania w nowej Szkole Podstawowej nr. 29 przy ul. Kozibąka (obecna ul. Zagłębiowska)

Gospodarka

Przemysł

• Fabryka Maszyn Górniczych "Niwka" (od 1833).
• Kopalnia Węgla Kamiennego Niwka-Modrzejów (1815/1833 - 1999).
• CEBI Poland Sp. z o.o.
• Fabryka kolektorów słonecznych „Watt” Sp. z o.o (2010 - 2016)
• BITRON POLAND Sp. z o.o.
• Amazon.com (od 2017)
• Jeronimo Martins

Zabytki

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela

• Kościół pw. św. Jana Chrzciciela – do końca XVIII w. kaplica mszalna, od 1787 do 1788 przebudowa budowli na murowany kościół, aktualny budynek z lat 1897–1907.

Kapliczka przy skrzyżowaniu ulic Wojska Polskiego i Wygoda (usytuowanie przed zmianą skrzyżowania na rondo)

• Kapliczka z 1857 r.
• Zdewastowany układ urbanistyczny małego miasteczka feudalnego w rejonie ul. W. Polskiego, Orląt Lwowskich i A. Śliwki. Brak nawiązań przestrzennych do pierzei rynkowych^[4].
• Zdewastowany układ urbanistyczno-architektoniczny założenia przemysłowo-mieszkalnego Henryków. Pojedyncze obiekty: m.in. część zabudowy na terenie dawnej FMG, budynek dawnego żłobka^[6].
• Obiekty historyczne nieistniejące:
  • Ratusz murowany w narożniku SW/NW dawnego rynku, jednokondygnacyjny: obiekt wybudowany w II poł. XVIII w. nie istnieje od XX w.^[4]
  • Karczma murowano-drewniana funkcjonowała w okresie od XVIII do XIX w.^[4]
  • Magazyny solne: obiekty murowane na S od rynku tuż przy nurcie Białej Przemszy: XVIII-XX w.^[4]
  • Stary cmentarz: najpewniej w rejonie dzisiejszego kościoła: XVIII – pocz. XIX w.?^[4]

Rzeki i potoki

• Bobrek
• Biała Przemsza

Parki

• Park Niwka
• Park Leśny

Mówca na kongresie w Centrum Kongresowym Świadków Jehowy (podium, strona amfiteatru; 2010)

Inne obiekty i miejsca

• AKS Górnik Niwka Sosnowiec
• Kąt Trzech Cesarzy lub Trójkąt Trzech Cesarzy. Styk granic zaborów austriackiego z rosyjskim oraz pruskiego Śląska. Miejsce to znajduje się na terenie dzielnicy Niwka w Sosnowcu w miejscu połączenia się rzek: Czarnej i Białej Przemszy. Na terenie Sosnowca zlokalizowana jest część „rosyjska” i „austriacka”, a na terenie Mysłowic część „pruska” dawnego trójpogranicza: pocz. XIX – pocz. XX wieku. Nie jest prawidłowe pojęcie Trójkąt (ponieważ org. Ecke); nie jest poprawne pogranicze trzech zaborów (Śląsk nie był przyłączony do Prus w ramach któregokolwiek z 3 zaborów)^[7] Najkorzystniej dostać się tam. ok. 1 km ścieżką wzdłuż prawego wału Białej Przemszy od strony Orląt Lwowskich lub od strony Mysłowic lasem: od Brzęczkowic lub Słupnej. Nad miejscem tym dominuje obecnie wiadukt kolei piaskowej.
• Centrum Kongresowe Świadków Jehowy przy ul. Mikołajczyka 84. Powstało na terenie byłej bazy transportowej. Oddane do użytku 19 czerwca 1999. Jest to największy taki obiekt w Europie Środkowo-Wschodniej, a drugi w całej Europie^[8]. Cały kompleks składa się: z Sali Zgromadzeń na 2400 osób (z zamontowanymi w niej dwoma telebimami), zadaszonego amfiteatru na ponad 6400 osób, dwóch Sal Królestwa dla miejscowych zborów oraz kilku mniejszych sal wykładowych i konferencyjnych, biblioteki, basenu do chrztu (oddzielonego od głównej sali wielką szybą), holu (w którym można zobaczyć wystawę Fioletowe trójkąty – Świadkowie Jehowy w obozach koncentracyjnych, oraz Migawki z budowy Centrum Kongresowego) z kafeterią, szatnią i zapleczem sanitarno-gospodarczo-technicznym (240 toalet), pokoju dla matek z małymi dziećmi (z monitorami, na których transmitowany jest program). Na zewnątrz jest obszerny bezpłatny parking na 1500 pojazdów i zagospodarowany ogród (50 tysięcy roślin) z alejkami^[8]. Obiekt zapewnia zadaszone miejsca dla ok. 9 tysięcy osób, drugi tak duży znajduje się jedynie we Włoszech. Z Centrum Kongresowego korzystają obecnie zbory z województwa śląskiego, małopolskiego (oprócz jego krańców wschodnich), południowej części świętokrzyskiego i wschodniej części opolskiego na 32 jednodniowych zgromadzeniach obwodowych, a w lecie na 5 kongresach regionalnych (wtedy otwarty jest też amfiteatr, połączony wspólną sceną z salą główną). Z tego obiektu korzysta prawie co trzeci Świadek Jehowy w Polsce. W poprzednich latach urządzane w nim były ogólnopolskie kongresy w języku migowym (program jest tłumaczony na język migowy – tłumaczy widać na telebimach), obecnie zgromadzenia obwodowe w języku migowym odbywają się w tej oraz warszawskiej Sali Zgromadzeń. W obiekcie tym odbywały się też zajęcia Kursu Biblijnego dla Braci wraz z uroczystym zakończeniem poszczególnych jego klas oraz Kurs Służby Pionierskiej. Centrum można zwiedzać bezpłatnie w dni powszednie w godz. 8–12 i 13–17^[9][10].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Niwka w Encyklopedii Zagłębia Dąbrowskiego
• Strona dzielnicy Niwka. sosnowiec-niwka.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-29)].