Nizami
Nizami, Nezami Gandżawi, perski نظامی گنجوی, azerski Nizami Gəncəvi, właśc. Nizām ad-Dīn Abū Muhammad Ilyās ibn-Yusūf ibn-Zakī ibn-Muˤayyid Nizāmī Ganjavī (ur. ok. 1141, zm. ok. 1209) – perski poeta pochodzący z Gandży (dzisiejszy Azerbejdżan), mieszkający przez całe życie w tym mieście i uważany za twórcę literatury perskiej.
Życie i rodzina
O życiu Nezamiego wiadomo bardzo niewiele, właściwie jedynym źródłem są jego wiersze. Poeta został wcześnie osierocony, wychowywany następnie przez wuja Khwaja Umara, dzięki któremu zyskał wspaniałą edukację. Matka, Ra'isa, była pochodzenia kurdyjskiego, ojciec Yusuf (według pewnych źródeł prawdopodobnie pochodzący z Kom) jest wspominany raz w poemacie Nezamiego. Z tego samego źródła dowiadujemy się, ze dziadek nazywał się Zakki, a babka Mu'ayyad. Nizami miał trzy żony, ale tylko z najukochańszą pierwszą Afaq miał syna imieniem Muhammad.
Chamse i inna twórczość
Chamse (Piątka), to zbiór pięciu poematów, do których należą :
- Makhzan al-asrar („Skarbiec tajemnic”) (1176) - poemat dydaktyczny
- Chosrou wa Szirin (1180–1181) – epos romantyczny, fragment został przetłumaczony na polski w Przeglądzie Orientalistycznym, nr 4, Warszawa 1963
- Farhad wa Szirin, Lajla wa Madżnun (1188)
- Haft pajkar („siedem portretów”) (1197)
- Iskandarname („księga Aleksandra”) (1200)
Autorem ilustracji do Chamse jest irański malarz-miniaturzysta Abd ul-Samad.
Nezami tworzył także dywany wierszy lirycznych, z których jeden zachował się częściowo do czasów dzisiejszych. Jako pierwszy perski poeta w swoich dziełach stosował analizę psychologiczną opisywanych postaci, używał też bogatego słownictwa.
Wpływ poezji Nezamiego na kulturę Europy i Azji
Jego kunsztowne utwory znalazły wielu naśladowców w świecie poezji muzułmańskiej, a także inspirowały literaturę europejską (np. Dywan Zachodu i Wschodu Goethego, czy z dużym prawdopodobieństwem Romeo i Julia Szekspira). Współczesnym przejawem tych inspiracji jest rockowy utwór gitarowy „Layla”, napisany przez Erica Claptona uderzonego zbieżnością jego własnych przeżyć (nieszczęśliwa miłość do żony jednego z Beatelsów George’a Harrisona) z rysem psychologicznym „opętania” Madżnuna[1].
Przypisy
- ↑ Burgel, Johan Christoph; van Ruyuymbeke, Christine (2011). Nizami: A Key to the Treasure of the Hakim. (Conference Proceedings< Cambridge University, 2004). Amsterdam University Press.
Linki zewnętrzne
- Biografia Nizamiego. farhangsara.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-02-20)]. (ang.)
- ISNI: 0000 0001 2117 8439
- VIAF: 2474895
- LCCN: n80115655
- GND: 118785958
- NDL: 00451393
- LIBRIS: mkz1w4g50ng89xg
- BnF: 119176174
- SUDOC: 028365259
- NLA: 35688398
- NKC: jn19990210463
- BNE: XX1110884
- NTA: 071414398
- BIBSYS: 90064106
- CiNii: DA00341941
- Open Library: OL103398A
- PLWABN: 9810660350405606
- NUKAT: n2002036669
- J9U: 987007265907205171
- LNB: 000058038
- NSK: 000370743
- BLBNB: 000271414
- WorldCat: lccn-n80115655
Media użyte na tej stronie
“The fainting of Laylah and Majnun”
This folio depicts a well-known passage from the tragic story of Layla and Majnun described in the third book of Nizami's "Khamsah" (Quintet). Forcibly separated by their respective tribes' animosity, forced marriage, and years of exile into the wilderness, these two ill-fated lovers meet again for the last time before their deaths thanks to the intervention of Majnun's elderly messenger. Upon seeing each other in a palm-grove immediately outside of Laylah's camp, they faint of extreme passion and pain. The old man attempts to revive the lovers, while the wild animals protective of Majnun ("The King of Wilderness") attack unwanted intruders.
The location and time of the narrative is hinted at by the two tents dressed in the middleground and the dark nighttime sky in the background. The composition's style and hues are typical of paintings made in the city of Shiraz during the second half of the 16th century. Many manuscripts at this time were produced for the domestic market and international export, rather than by royal commission.
This particular painting appears to have been executed at the same time as the text of the "Khamsah" proper, which survives on the painting's verso.
Script: nasta'liq
Dimensions of Painting: Recto: 12.2 (w) x 16.7 (h) cm