Nobel (moneta)

(c) Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com, CC-BY-SA-3.0
Nobel Ryszarda II z 1377 r.

Nobel (ang. noble – szlachetny) – średniowieczna złota moneta angielska o dużej wartości.

Drugi z kolei złoty nominał wprowadzony przez Edwarda III, wartością wyższy od florena[1]. Pojawił się w 1344 r., a nazwa podkreślała wysoką jakość kruszcu, z jakiego go wybijano. Na awersie nosił przedstawienie półpostaci króla z mieczem i tarczą, wyobrażonego w okręcie na wzburzonym morzu, co symbolicznie miało podkreślać rosnącą potęgę morską Anglii i łączone było ze zwycięską bitwą pod Sluys (1340) w wojnie stuletniej.

Wartością nobel odpowiadał 1/3 funta (tj. 6 szylingom i 8 pensom). Jego waga początkowo wynosiła ok. 8,9 g, obniżając się później do 7,78 g (1377). Za Edwarda III emitowano także połówki nobla (3,91 g) i jego ćwiartki (2,17 g). Emisje te kontynuowali następcy: Ryszard II, Henryk IV, Henryk V, Henryk VI. Za Edwarda IV obustronne wyobrażenia zmodyfikowano dodając na awersie pod okrętem różę, a na rewersie różę w promienistym słońcu jako znaki Yorków. Tak zmienioną monetę określano jako rose noble albo ryal[2]. W różnych wariantach (np. za Henryka VIII pojawił się tzw. George noble z rewersowym przedstawieniem św. Jerzego i smoka) wypuszczano ją do 1619 r.[3]

Monety te zyskały znaczną popularność w wielu krajach europejskich, docierając na kontynent w obrocie handlowym i dzięki wypłatom subsydiów dla sojuszników Anglii w wojnie stuletniej. Ich naśladownictwa pojawiły się wcześnie w Szkocji (za Dawida II), Flandrii, nieco później (XV w.) też w Burgundii i Niemczech (Schiffsnobel). Jeszcze w końcu XVI stulecia szczególnie liczne były w Niderlandach i Szkocji (za Jakuba VI). Zarówno oryginały, jak i naśladownictwa docierały aż do krajów nadbałtyckich i na północno-zachodnie obszary Rusi, gdzie od głównego wyobrażenia nadano im nazwę korabielników (bądź monet korabielnych). Nie będąc tam jednak środkiem płatniczym, najczęściej służyły w charakterze podarków, zwykle ulegając tezauryzowaniu[4].

Przypisy

  1. ↑ Wprowadzony do obiegu również w 1344, miał wartość 6 szylingów; bity także w postaci pół- i ćwierćflorenów (C. C. Chamberlain, dz. cyt., s. 62).
  2. ↑ C. C. Chamberlain, dz. cyt., s. 141.
  3. ↑ W. W. Zwaricz, dz. cyt., s. 93.
  4. ↑ W. W. Zwaricz, dz. cyt. s. 94.

Bibliografia

  • C. C. Chamberlain: Guide to Numismatics. London 1965
  • H. Kahnt: Das grosse Münzlexikon von A bis Z. Regenstauf 2005
  • W. W. Zwaricz: Numizmaticzeskij słowar’. L’wow 1975

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Richard II noble 1377 692129.jpg
(c) Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com, CC-BY-SA-3.0

Plantagenet. Richard II of England. 1377-1399.

AV Noble (7.68 gm, 1h). Second issue, Type 2b. London mint.
Richard standing facing in ship, holding sword and shield; French title omitted, trefoil over sail
Ornate cross with lis at ends, R in center, surrounded by crowns and lions; saltire cross mintmark.
Cf. Schneider 150; cf. North 1304; cf. SCBC 1655.
EF on a full flan.
"Nobles of Richard II should have an initial mark of a cross pattee; however, there are very rare variants known (see, e.g., Schneider 126 and 139)."