Nogajowie

Nogajowie
ногай
Populacja

Rosja 90 666
Turcja 90 000

Miejsce zamieszkania

Rosja
Turcja

Język

nogajski, rosyjski

Religia

islam

Nogajowie (przest. nagaj[1], Nogajscy Tatarzy, także Krymscy Stepowi Tatarzy[2], własna nazwa – ногай [noˈɣaj]) – lud turecki, zamieszkujący Kaukaz Północny, południowe Powołże i Półwysep Krymski.

Etnogeneza

Mapa Sigismunda von Herbersteina zatytułowana „Moscovia” z 1549 umieszcza „Tatarów Nogajskich” na stepie na północ od Kaukazu i Astrachania.

W etnogenezie Nogajów brały udział takie starożytne ludy jak: Siracy, Ujsuni, Ujgurzy, Kipczacy, Asi, Kereici, Dormeni, Najmanowie, Mangini, Bułgarzy, Katagani, Bajdarzy i inne, mieszkające w regionie Irtyszu, północno-zachodniej Mongolii, Azji Środkowej, południowym Uralu, Dolnej Wołdze, Kaukazie Północnym, północnym regionie Morza Czarnego, w regionie Donu, regionie Azowskim i regionie Dolnego Dniepru[3]. Wiele z nich posiadało własne państwa. Pojawienie się etnonimu „nogaj”, jest związane z przywódcą wojskowym i politycznym zachodniego ułusu Złotej Ordy, Beklerbekiem Nogajem, żyjącym w XIII wieku[4]. Nogaj skonsolidował wokół siebie ludy protonogajskie, które otrzymały wkrótce swój etnonim po imieniu swojego wodza[5]. Według dobrze znanych źródeł[6], najwcześniejszym pojawieniem się nazwy „Nogais”, w kontekście ery Złotej Ordy, jest określenie „nogaj” wzdłuż lewego brzegu Dniestru na Mapie Świata, weneckiego kartografa Andrea Bianco w 1436 roku. W okresie panowania Złotej Ordy, pod wspólnym etnonimem „nogaj”, rozumiano całą ludność koczowniczą i pół-koczowniczą obszaru stepowego między Dunajem, Donem, Kubaniem, Terekiem, Wołgą, Uralem i Embą[7].

Język

Język nogajski należy do tureckiej grupy językowej w ramach ałtajskiej rodziny językowej. W trakcie rozproszenia narodu nogajskiego, wytworzyły się cztery dialekty tego języka: karanogajski, współczesny nogajski, aknogajski i karagaszski. Wraz z dialektami języka krymsko-tatarskiego, kipczackiego dialektu języka uzbeckiego, tworzą kipczacko-nogajską podgrupę kipczackiej grupy języków tureckich. Na rozwój języka nogajskiego największy wpływ miały ludy kipczacko-połowieckie. Język literacki utworzono na podstawie dialektu karanogajskiego i nogajskiego języka mówionego. Piśmiennictwo od XVIII wieku do 1928 roku oparte było na liternictwie arabskim, w latach 1928–1938 używano do zapisu alfabetu łacińskiego, od 1938 – cyrylicę.

Religia

Religia oraz tradycja zachowana była w porządku islamskim.

Przypisy

  1. ↑ Чудинов А. Н., Словарь иностранных слов, вошедших в состав русского языка, Sankt Petersburg 1910.
  2. ↑ Ушаков Д. Н, Толковый словарь русского языка t. 4, Leningrad 1938.
  3. ↑ Р.Х. Керейтов, Ногайцы. Особенности этнической истории и бытовой культуры, Stawropol 2009.
  4. ↑ Викторин В. М., Социальная организация и обычное право ногайцев Нижнего Поволжья (XVIII — нач. XX в.), Leningrad 1985.
  5. ↑ Агеева Р. А., Какого мы роду-племени?: Народы России: имена и судьбы: Словарь-справочник, Moskwa 2000.
  6. ↑ Димитров Б., България в средновековна картография ХIV-ХVII век., Sofia 1984.
  7. ↑ Трепавлов В. В., История Ногайской Орды, 2002, s. 471.

Bibliografia

  • M.A. Bulgarova: Nogajskaja toponimika. Stawropol: Stavropolservisshkola, 1999. ISBN 5-93078-014-5. (ros.).

Media użyte na tej stronie

Herberstein-Moscovia.jpg
A map of Moscovia published by Sigismund von Herberstein in 1549