Nok (kultura)

Zasięg kultury Nok

Figurka Nok

Jeździec na koniu

Nok, kultura Nok – kultura ludu zamieszkującego niegdyś tereny na południe od Sahary, między rzekami Niger i Benue (tereny dzisiejszej środkowej Nigerii). Lud ten prowadził osiadły tryb życia oraz zajmował się rolnictwem i hodowlą bydła. Istnienie kultury Nok datuje się na okres od około 500 roku p.n.e. do około 200 roku n.e.^[1] Pozostałe po niej ślady są najstarszymi rozpoznawalnymi dowodami istnienia zorganizowanego społeczeństwa na tym terenie Afryki.

Nazwa „Nok” pochodzi od współczesnej nazwy wsi, obok której dokonano pierwszego odkrycia figurek z terakoty, wytwarzanych przez tę ludność. Nazwą tą określa się zarówno kulturę jak i ową społeczność. Nok uznawana jest przez badaczy za najwcześniejszą kulturę używającą żelaza w obrębie Afryki Zachodniej. Pierwsze ślady tej cywilizacji odkryto przypadkowo w 1931^[2] roku podczas wydobycia cyny w tamtym rejonie Nigerii.

Jedyne znalezione wytwory tej kultury to terakotowe rzeźby: głowy (często naturalnych rozmiarów), postacie ludzkie oraz figurki zwierząt. Są one zwykle wydrążone w środku i wypalone w paleniskach. Choć każda z figur jest unikatowa, niektóre cechy stylistyczne możemy znaleźć we wszystkich pracach. Są to: lekko trójkątne oczy ze źrenicami przedziurawionymi aż do wydrążonego rdzenia; otwory są także w ustach, nosach oraz uszach. Wargi są pełne i mają owalny kształt. Nad oczami są zwykle cienkie, łukowate brwi. Uderzającym aspektem wszystkich figur są wymyślne fryzury oraz biżuteria.

Rzeźby antropomorficzne często odnajdywane są w kawałkach. Kompletne figury znajdowane są rzadko. Zwykle przestawiane są w pozycji stojącej, siedzącej lub klęczącej. W porównaniu z rzeźbami ludzkimi, rzeźby zoomorficzne są dużo bardziej realistyczne. Niektóre figurki Nok dalekie są od przedstawienia idealnego zdrowia i piękna. Część rzeźb zdaje się ukazywać ludzi cierpiących na różne dolegliwości, jak np. słoniowacizna czy paraliż twarzy. Znaczenie figur Nok jest nadal nieznane. Nie wiadomo, do czego były używane i czemu odnajdywane są zwykle tylko głowy. Możliwe, że służyły do odprawiania jakiś rytuałów, część z nich mogło być także przeznaczonych do ochrony przed chorobą.

Zobacz też

• Sztuka Ife

Przypisy