Nomy
Nom (stgr. νομός nomos; egip. sepat, od okresu amarneńskiego qah) – w starożytności i wczesnym średniowieczu egipska jednostka terytorialno-administracyjna kraju, odpowiednik okręgu, województwa, prowincji lub powiatu.
Każdy z nomów miał swoją stolicę i herb. Herbami przeważnie były godła bóstw opiekuńczych, zwykle pod postacią: zwierząt, roślin. Na czele nomu stał urzędnik zwany nomarchą (gr. νομάρχης nomarches) lub zarządcą (egip. adż–mer), któremu w rządzeniu pomagało lokalne zgromadzenie (egip. dżadżat).
Nomy jako najbliższe okolice miast zorganizowane wraz z terenami rolniczymi w miasto-państwo pojawiły się w okresie przeddynastycznym ok. 3600 p.n.e[1]. Jednak istnienie właściwych nomów (jednostki administracji) źródła potwierdzają dopiero od czasów faraona Dżesera, ale emblematy symbolizujące te prowincje wskazują na znacznie wcześniejszy rodowód, jeszcze sprzed zjednoczenia Dolnego i Górnego Egiptu. Pod względem terytorialnym były stosunkowo niewielkie, ich długość wynosiła ok. 30 - 40 km po obu stronach Nilu, o ile dolina rzeki była wąska w danym miejscu, lub też na jednym brzegu, gdy dolina rzeki była szeroka.
W okresie Starego Państwa Egipt był podzielony na 38 nomów, niektóre jednak uległy dalszemu podziałowi, w rezultacie czego cały Egipt składał się z 22 nomów górnoegipskich i 20 nomów dolnoegipskich.
Nomy Dolnego Egiptu
| Nr | Herb | Nazwa[2] | Stolica[3] | Czczone bóstwa | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Aneb-Hetch (Biały Mur) | Men-Nefer (Memfis, Mit Rahim) | |||||
| 2 | Chensu (Udziec) | Chem (Letopolis, Ausim) | Horus, Heru, Izyda | ||||
| 3 | Amenti (Zachód) | Taminhor (Hermopolis Parva, Damanhur), Imu (Apis, Kom el-Hisn), Rakote (Aleksandria) | Hathor | ||||
| 4 | Sapi-Res (Południowa Tarcza) | Dżeka, Sapi Res | Neit | ||||
| 5 | Sap-Meh (Północna Tarcza) | Sa (Sais, Sa el-Hagar) i Per-Wadżet (Buto, Tell el-Farien) | Neit | ||||
| 6 | Chaset (Wzgórze Byka) | Chaswu (Xois, Sakha) | Ra | ||||
| 7 | A-ment (Zachodni Harpun) | Per Ha-Nareb (Metelis, Damanhur) | Ha | ||||
| 8 | A-bet (Wschodni Harpun) | Czeku (Heroonopolis, Pithom) | Atum | ||||
| 9 | Ati (Anedżti) | Per-Usiri (Busiris, Abu Sir Bara) | Ozyrys, Izyda | ||||
| 10 | Ka-chem (Czarny byk) | Hut-Herib (Athribis, Tell Atrib) | Horus, Heru, Kemur | ||||
| 11 | Ka-heseb (Byk Hesbe) | Taremu (Leontopolis, Tell al-Urydam) | |||||
| 12 | Theb-ka (Cielę i Krowa) | Czeb-Neczer (Sebennytos, Samanud) | Onuris | ||||
| 13 | Hek-At (Potężny Władca) | Junu (Heliopolis, Materiya w Kairze) | Atum, Mnewis | ||||
| 14 | Chent-abet (Wschodni Sztandar) | Peromi (Peluzjum, Tell el-Farama) | Set | ||||
| 15 | Tehut (Ibis) | Bahu (Hermopolis, Baqliya) | Thot | ||||
| 16 | Cha (Skacząca Ryba) | Per-Banebdżedet (Mendes, Tell al-Rub) | Banebdżedet, Hatmehit | ||||
| 17 | Behdet (Tron) | Behdet (Apollonopolis Magna, Tell Balamun, Diotopolis Parva) | Horus, Amon | ||||
| 18 | Am-Chent (Dzieci Królewskie Wyższe Rangą) | Per-Bastet (Bubastis, Tell Basta koło Zagazig) | Bastet | ||||
| 19 | Am-Pehu (Dzieci Królewskie Niższe Rangą) | Dżanenet (Tanis, Nebesha lub San el-Hagar) | Uadżet (Uadżit) | ||||
| 20 | Sopdu (Sopdu) | Per-Sopdu (Soped, Saft al-Henna) | Sopdu, Chensit, Szesemtet |
Nomy Górnego Egiptu
| Nr | Herb | Nazwa[2] | Stolica[3] | Czczone bóstwa | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Ta-Seti (Łuk) | Abu (Elephantine, Gazirat al-Asuan) | Chnum, Satet | |||||
| Nubet (Ombos, Kom Ombo)[4] | Horus, Sobek | |||||||
| 2 | Thes-Hor (Tron Horusa) | Dżeba (Apollonopolis Magna, Edfu) | Horus | |||||
| 3 | Ten | Nechen (Hierakonpolis, al-Kab)[5] | Horus, Nechbet | |||||
| Junet (Latopolis, Esna)[6] | Chnum, Neit | |||||||
| 4 | Waset | Waset (Diospolis Magna lub Teby, Karnak)[7] | Amon, Mut, Chonsu, Montu, Buchis, Sobek | |||||
| 5 | Herui (Dwa Sokoły) | Gebtiu (Koptos, Qift) | ||||||
| 6 | Aa-ta (Krokodyl) | Junet (Tentyris, Dendera) | Hathor | |||||
| 7 | Seszesz (Sistrum) | Hut (Diospolis Parva, Hu) | Bat, Neftyda | |||||
| 8 | Abdżu (Wielka Ziemia) | Czeny (Tinis lub Tis, Girga)[8] | Ozyrys | |||||
| Abdżu (Osiris, Abydos) | ||||||||
| 9 | Min | Apu (Chemmis lub Panopolis, Akhmim) | Min | |||||
| 10 | Wadżet (Kobra) | Dżeuka (Antaeopolis, Ifteh) | Set | |||||
| 11 | Set (Seth) | Szas-Hotep (Hypselis, Shutb) | Set | |||||
| 12 | Tu-ph (Żmija) | Hut-Sekhem-Senusret (Antaeopolis, Qaw al-Kebir) | Anti, Chnum | |||||
| 13 | Nedżefet Chentet | Sauti (Lykopolis, Asjut) | Apuaut, Anubis | |||||
| 14 | Nedżefet Pehetet | Kis (Cusae, al-Qusiya), Achet-aton | Hathor, Thot, Aton | |||||
| 15 | Un (Zając) | Chnumu (Hermopolis Magna, al-Ashmunayn) | Thot | |||||
| 16 | Meh-Mahetch (Oryks) | Hebenu (Theodosiopolis, Beni Hassan) | Paket, Chnum | |||||
| 17 | Anpu | Hardai (Cynopolis, al-Kais) | Anubis | |||||
| 18 | Sep | Teudżaj (Anchyronpolis, Kom al-Ahmar) | Anti, Sechmet | |||||
| 19 | Wab | Per-Medżet (Oksyrynchos, Al-Bahnasa) | Set | |||||
| 20 | Atef-Chent (Wawrzyn Górny) | Henen-Nesut (Herakleopolis Magna, Ihnasiyyah al-Madinah) | Harsafes | |||||
| 21 | Atef-Pehu (Wawrzyn Dolny) | Szedet (Krokodilopolis, później Arsinoe, Madinat al-Fayyum) | Sobek, Hathor | |||||
| 22 | Metenut | Tepihu (Afrodytopolis, Atfih) | Hathor |
Bibliografia
- Ada Russo Pavan, Tajemna Wiedza Egiptu, Agnieszka Michalska-Rajch (tłum.), Łódź: Wydawnictwo Ravi, 2002, s. 17-26, ISBN 83-7229-038-5, OCLC 830442435.
Przypisy
- ↑ W. Tyloch, Bliski Wschód, [w:] Historia starożytna. Red. M. Jaczynowska, wyd. 2. zm., Warszawa: WSiP, 1974, s. 13-14.
- ↑ a b w nawiasach podano polskie tłumaczenie
- ↑ a b w kolejności: nazwa egipska, w nawiasie – grecka i współczesna arabska
- ↑ stolica w okresie ptolemejskim
- ↑ stolica Górnego Egiptu w Okresie Predynastycznym, pierwsza stolica 3 nomu
- ↑ stolica 3 nomu po Nechen
- ↑ przez większą część Okresu Nowego Państwa stolica Egiptu
- ↑ stolica Egiptu w okresie panowania dwóch pierwszych dynastii
Media użyte na tej stronie