Norbert Barlicki

Norbert Barlicki

Data i miejsce urodzenia	6 czerwca 1880 Sieciechów, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	6 sierpnia lub 27 września 1941 KL Auschwitz, Oświęcim, Polska pod okupacją III Rzeszy
Minister robót publicznych
Okres	od 13 lutego 1926 do 5 maja 1926
Przynależność polityczna	Polska Partia Socjalistyczna
Poprzednik	Jędrzej Moraczewski
Następca	Witold Broniewski

Norbert Barlicki (ur. 6 czerwca 1880 w Sieciechowie, zm. 6 sierpnia^[1][2] lub 27 września^[3] 1941 w Auschwitz-Birkenau) – polski działacz socjalistyczny, przywódca PPS, publicysta, prawnik, nauczyciel.

Życiorys

Syn Adolfa i Felicji z Kanarkiewiczów^[4]. Ukończył gimnazjum w Radomiu^[4] w 1900, a w 1904 studia prawnicze na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim^[4]. W 1906 studiował socjologię w Brukseli, a w 1909 ekonomię w Petersburgu.

Był członkiem PPS od 1902^[4], w latach 1904–1905 działał w organizacji PPS w Zagłębiu; potem w organizacjach Warszawy, Łodzi i Wilna.

Podczas rozłamu partii w 1906 opowiedział się po stronie PPS-Lewica. Działał w jej strukturach przez kilka następnych lat, do 1914. Aresztowany po raz pierwszy przez carską policję w 1911 pod zarzutem działalności rewolucyjnej został osadzony na Pawiaku. Wobec braku dowodów wypuszczono go na wolność.

W połowie 1915 powrócił do działania w PPS (dotychczasowej PPS-Frakcja Rewolucyjna).

Zajmował się wówczas problemami wsi, podejmując działania w Związku Chłopskim na rzecz programu niepodległościowego. Z ramienia Związku uczestniczył w Unii Stronnictw Niepodległościowych, a następnie Komitetu Naczelnego Zjednoczonych Stronnictw Niepodległościowych przekształconego następnie w Centralny Komitet Narodowy w Warszawie. Tego ostatniego był członkiem od listopada 1916 do lutego 1917 r.^[5] Przejściowo w 1915 członek władz PSL w Królestwie Polskim (uczestniczył w kongresie założycielskim).

Na XIII Zjeździe PPS w 1917 wybrany został do Centralnego Komitetu Robotniczego tej partii. Od maja 1916 do maja 1918 z ramienia PPS był radnym Warszawy. Był jednym z czołowych działaczy Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Demokratycznych^[6]. Za wystąpienie przeciw narzucaniu traktatu brzeskiego i odczytanie deklaracji w sprawie wyborów do Rady Stanu, Barlicki został aresztowany 11 kwietnia 1918 i internowany w twierdzy modlińskiej. Zwolniony po siedmiu miesiącach, w pierwszym dniu Niepodległości 11 listopada 1918. Po odzyskaniu niepodległości był wiceministrem spraw wewnętrznych w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego.

Podczas wojny polsko-bolszewickiej był członkiem Rady Obrony Państwa, uczestniczył w rokowaniach pokojowych w Mińsku i Rydze (od sierpnia 1920 do marca 1921). Podczas rozmów, w przeciwieństwie do Leona Wasilewskiego (drugiego reprezentanta PPS w delegacji) opowiedział się przeciwko programowi federacyjnemu Józefa Piłsudskiego, a po stronie inkorporacyjnego stanowiska centroprawicy reprezentowanego przez Jana Dąbskiego i Stanisława Grabskiego.

Od 13 lutego do 20 kwietnia 1926 był ministrem robót publicznych w rządzie Skrzyńskiego.

W 1919 został wybrany do Rady Naczelnej PPS, następnie do Centralnego Komitetu Wykonawczego (1926–1931 pełnił funkcję przewodniczącego CKW).

Od 1919 do 1935 był posłem na Sejm, w ramach Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów (w okresie 1920–1926 był przewodniczącym klubu ZPPS). Członek komisji rolnej Sejmu Ustawodawczego (1919–1922)^[7].

Aresztowany w nocy 9/10 września 1930 i uwięziony w Brześciu, zwolniony 2 grudnia 1930 za kaucją. W wyborach parlamentarnych 1930 wybrany na posła z listy nr 7 w Warszawie. Oskarżony w procesie brzeskim. Jako czołowy działacz Centrolewu został w 1932 skazany na dwa i pół roku więzienia. Po uprawomocnieniu wyroku 5 października 1933 wygasł jego mandat poselski. Wyrok odbywał razem ze Stanisławem Dubois w więzieniu mokotowskim (od 25 listopada 1933 do 8 maja 1934).

Norbert Barlicki 1930

Po rozłamie, w 1928 w wyniku którego powstała PPS dawna Frakcja Rewolucyjna, stanął na czele Tymczasowego Komitetu Organizacyjnego Warszawskiego OKR PPS i przewodniczył okręgowi warszawskiemu do 1931, a następnie od 1933 do 1934. W 1935 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Warszawskiego OKR PPS.

Na XXIV Kongresie PPS w 1937 został wybrany do Rady Naczelnej PPS, ale od 1937 nie był wybierany do władz organizacji warszawskiej (Warszawski OKR).

Powodem była „jednolitofrontowa” postawa Barlickiego. W 1936 odpowiadając na inicjatywę KPP podjął udaną próbę zorganizowania redakcji „Dziennika Popularnego”. Pierwszy numer pisma ukazał się 16 października 1936. Po utworzeniu zespołu redakcyjnego został jego naczelnym; (zastępcą był Stanisław Dubois a współpracownikami: Wiktor Grosz, Julian Hochfeld, Wanda Wasilewska, Emil Zegadłowicz). Pismo w dniu 3 marca 1937 zostało zamknięte przez władze administracyjne.

Rysunek przedstawiający Norberta Barlickiego opublikowany w gazecie „Rozwój” z dnia 4 listopada 1931, przy okazji trwającego procesu brzeskiego

W 1937 został wybrany przez Radę Miejską na prezydenta Łodzi, ale nie objął stanowiska z powodu niezatwierdzenia wyboru przez władze państwowe oraz rozwiązanie Rady Miejskiej.

W czasie okupacji hitlerowskiej był jednym z organizatorów lewicowych grup PPS do walki z okupantem będąc w zdecydowanej opozycji do PPS-WRN wiążącej się ze ZWZ uznawanej przez niego za sanacyjną. Nawiązał kontakty z Centralnym Komitetem Organizacji Niepodległościowych.

Wraz z Adamem Kuryłowiczem, Piotrem Gajewskim i Marianem Kubickim oraz ludowcem Edwardem Wieczorkiem wydawał konspiracyjne pismo „Chłop i Robotnik”, jako organ Związku Chłopów i Robotników.

Aresztowany przez Gestapo 21 kwietnia^[8] 1940. 7 stycznia 1941 roku został osadzony w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz, gdzie kierował PPS-owską organizacją ruchu oporu. Zmarł w obozie 27 września 1941 roku^[9].

Był współredaktorem „Robotnika”.

Barlicki jako patron

Imię Norberta Barlickiego noszą:

• Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 1 Uniwersytetu Medycznego w Łodzi (do 1939 – im. Prezydenta Ignacego Mościckiego);
• plac w Łodzi;
• Niewielki statek pływający w Krynicy Morskiej (ok. 1962);
• ulice w: Będzinie, Bielsku-Białej, Bytomiu, Czechowicach-Dziedzicach, Częstochowie, Gliwicach, Gubinie, Iławie, Jeleniej Górze (Cieplice), Katowicach, Koszalinie, Krakowie, Kutnie, Łaziskach Górnych, Nowym Sączu, Opolu, Radomiu, Siemianowicach Śląskich, Sokółce, Szczecinie, Świętochłowicach, Świnoujściu, Tomaszowie Mazowieckim, Wałbrzychu, Warszawie^[10], Wrocławiu, Zgierzu. W Gdańsku-Wrzeszczu w 1946 imieniem Barlickiego nazwano dawną Bahnhofstraße (Dworcową). Władze zmieniły jednak nazwę na Juliana Marchlewskiego. Obecnie Romana Dmowskiego.

Imię Barlickiego nosiły również nieistniejące Zakłady Przemysłu Wełnianego „NORBELANA” w Łodzi. Od 1947 do 1948 jego imię nosił również Dzielnicowy Komitet PPS w Państwowych Zakładach Przemysłu Bawełnianego Nr 1 w Łodzi.

Ważniejsze prace

• Proletariat, Warszawa 1947^[11]
• Wybór przemówień i artykułów z lat 1918–1939, oprac. J. Tomicki, Warszawa 1964
• Muszą zamilknąć spory na lewicy. Wybór pism, wstęp i wybór J. Tomickiego, Warszawa 1980

Przypisy

Bibliografia

• Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, FeliksF. Tych (red.), StefanS. Adamski, t. 1, Warszawa: Książka i Wiedza, 1985, ISBN 83-05-11435-X, ISBN 83-05-11327-2, OCLC 835903421 .
• Słownik historii doktryn politycznych, t. 1, Warszawa 1997, s. 150 i n.
• Aleksandra Tymieniecka, Warszawska organizacja PPS 1918–1939, Warszawa 1982 ISBN 83-01-04204-4.
• Barlicki Norbert Stanisław – biogram w bazie Parlamentarzyści polscy w Bibliotece Sejmowej

Linki zewnętrzne

• Tablica poświęcona Norbertowi Barlickiemu na ścianie Kolegium Pijarów w Radomiu. radom.ws. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-02)].
• Publikacje N. Barlickiego w zbiorach Biblioteki Narodowej – wersja cyfrowa na Polona.pl