Norma kolizyjna

Norma kolizyjna – w prawie prywatnym międzynarodowym norma wskazująca jakie prawo merytoryczne jest właściwe w danym wypadku.

Elementy normy kolizyjnej

Hipoteza

Hipoteza normy kolizyjnej zawiera:

  • zakres – opis ujętej abstrakcyjnie sytuacji życiowej (np. "zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej", "forma zwarcia małżeństwa", "rozwód"),
  • baza faktyczna łącznika – opis pewnych okoliczności uzupełniających zakres (element ten do hipotezy wprowadza Henryk Trammer).

Dyspozycja

Dyspozycja normy kolizyjnej zawiera:

  • nakaz stosowania prawa danego obszaru państwowego,
  • kryterium, które wskazuje abstrakcyjnie, o prawo którego państwa chodzi (łącznik).

Łącznik może być personalny (więzi pomiędzy osobą a określonym obszarem prawnym)[a], lub przedmiotowy. Wybór prawa określa się mianem łącznika subiektywnego.

Łącznikiem mogą być obywatelstwo[1], zamieszkanie (domicyl), pobyt zwykły (stały) i prosty[b], łączniki personalne dotyczące osób prawnych, wyboru prawa oraz przedmiotowe (np. miejsce dokonania czynności prawnej, zawarcia umowy czy zawarcia małżeństwa).

Prawo właściwe określane przez łącznik nazywa się:

  • prawo ojczyste (lex patriae) – w przypadku łącznika obywatelstwa,
  • prawo miejsca zamieszkania (lex domicilii),
  • prawo miejsca siedziby przedsiębiorstwa, położenia przedmiotu praw rzeczowych lub prawo miejsca położenia rzeczy (lex rei sitae),
  • prawo miejsca sporządzenia (dokonania) czynności (lex loci actus),
  • prawo miejsca zawarcia umowy (lex loci contractus),
  • prawo miejsca zawarcia małżeństwa (lex loci celebrationis matrimonii),
  • prawo miejsca deliktu (lex loci delicti commissi),
  • prawo miejsca wystąpienia szkody (lex loci damni),
  • prawo miejsca siedziby władzy orzekającej (lex fori),
  • prawo miejsca siedziby osoby prawnej lub innej organizacji (lex residentiae),
  • prawo miejsca wysłania (lex expeditionis),
  • prawo miejsca przeznaczenia (lex destinationis),
  • prawo miejsca postępowania (lex concursus),
  • prawo waluty (lex monetae; lex valutae),
  • prawo wybrane przez strony (lex voluntatis).

Norma kolizyjna zawiera także subokreślnik temporalny (np. "z chwili urodzenia", "z chwili uznania", "z chwili śmierci"), określający jaki moment powiązania danej sytuacji i odpowiedniego obszaru prawnego rozstrzyga o tym, które prawo jest właściwe.

Rodzaje

Wśród rodzajów norm kolizyjnych znajdują się:

  • zupełne – wskazują prawo właściwe bez względu na to, czy jest to prawo własne, czy obce,
  • jednostronne – "określają zakres zastosowania prawa własnego do stosunków odpowiednio powiązanych z własnym obszarem państwowym"[2],
  • niezupełne dwustronne – "określają sferę działania własnego oraz tylko częściowo prawa obcego"[3],
  • pierwszego stopnia - rozgraniczają "sfery działania praw merytorycznych różnych państw w przestrzeni"[4]
  • drugiego stopnia – nadrzędne wobec pierwszego stopnia.

Sądy każdego państwa w pierwszym rzędzie stosują własne normy kolizyjne pierwszego stopnia.

Uwagi

  1. ↑ Prawo wskazane łącznikiem personalnym nazywana się prawem personalnym.
  2. ↑ Nie występuje w ustawie Prawo prywatne międzynarodowe z 4 lutego 2011 roku.

Przypisy

  1. ↑ O tym, czy ktoś jest obywatelem danego państwa rozstrzyga prawo tego państwa, zob. art. 2 Konwencji haskiej w sprawie pewnych zagadnień dotyczących kolizji ustaw o obywatelstwie z 12 kwietnia 1930 roku (Dz.U. z 1937 r. nr 47, poz. 361).
  2. ↑ M. Pazdan, Prawo prywatne międzynarodowe, s. 46.
  3. ↑ M. Pazdan, Prawo prywatne międzynarodowe, s. 46-47.
  4. ↑ Maksymilian Pazdan, Prawo prywatne międzynarodowe, 2012.

Bibliografia

  • Pazdan M., Prawo prywatne międzynarodowe, wyd. 10, Warszawa 2007, s. 45-60.