Norweskie okręty podwodne typu A

Norweskie okręty podwodne typu A
Ilustracja
Kraj budowy Cesarstwo Niemieckie
StoczniaGermaniawerft, Kilonia
Zbudowane4
Użytkownicy Norweska KMW
 Kaiserliche Marine
Typ następnyB
Służba w latach1914-1940
Stracone3
Uzbrojenie:
5 torped
Wyrzutnie torpedowe:
• dziobowe
• rufowe
2 x 450 mm
1 x 450 mm
Załoga17-21 oficerów i marynarzy
Wyporność:
• na powierzchni268-270 ton
• w zanurzeniu342-355 ton
Rodzaj kadłubadwukadłubowy
Zanurzenie testowe50 m
Długość46,5-46,7 m
Szerokość4,8 m
Zanurzenie2,7-2,8 m
Napęd:
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 700 KM
2 silniki elektryczne o łącznej mocy 380 KM
2 śruby
Prędkość:
• na powierzchni
• w zanurzeniu
14,2-14,5 węzła
7,3-9 węzłów
Zasięg:
• na powierzchni900 Mm przy prędkości 10 węzłów
• w zanurzeniu76 Mm przy prędkości 3,3 węzła

Okręty podwodne typu A – norweskie okręty podwodne z początku XX wieku. W latach 1911-1914 w niemieckiej stoczni Germaniawerft w Kilonii zbudowano cztery okręty tego typu. Trzy jednostki (A-2 – A-4) weszły do służby w marynarce norweskiej, zaś jedną (SM U-A, ex-norweski A-5) wcielono po wybuchu I wojny światowej do Kaiserliche Marine. U-A do 1916 roku pływał w składzie Flotylli Bałtyckiej, a następnie pełnił funkcje szkoleniowe; po wojnie przypadł Francji, gdzie został zezłomowany. Okręty norweskie służyły do momentu napaści Niemiec w kwietniu 1940 roku, kiedy to uległy zniszczeniu.

Projekt i budowa

Okręty podwodne typu A zostały zamówione przez rząd Norwegii w Niemczech po pozyskaniu z tego kraju pierwszego okrętu podwodnego, którym był „Kobben”[1]. Norwegowie byli bardzo zadowoleni z parametrów tej zbudowanej w 1909 roku jednostki i już w listopadzie 1910 roku wystosowali zapytania ofertowe skierowane do niemieckich stoczni w celu pozyskania kolejnych okrętów[1]. Najlepszy z punktu widzenia zamawiającego projekt przygotowała stocznia Germaniawerft, który był powiększoną i silniej uzbrojoną wersją zbudowanego dla Regia Marina okrętu podwodnego „Atropo”[2]. Głównym konstruktorem okrętów był dr Hans Techel[3]. W maju 1911 roku Norwegowie zamówili trzy jednostki, powiększając w 1912 roku zamówienie o jeszcze jeden okręt[4]. Zmianą w stosunku do poprzednich konstrukcji Germaniawerft było przesunięcie rufowych sterów za śruby; nowością było wyposażenie tak małych jednostek w żyrokompasy[4].

Wszystkie jednostki typu A zostały zbudowane w stoczni Germaniawerft w Kilonii[5][6]. Stępki okrętów położono w latach 1911–1912, a zwodowane zostały w latach 1913–1914[5][7].

OkrętStoczniaPoczątek budowyWodowanieWejście do służby
A-2Germaniawerft191119131914
A-3
A-4
A-5 (SM U-A)październik 19129 maja 191414 sierpnia 1914

Dane taktyczno-techniczne

Jednostki typu A były przybrzeżnymi dwukadłubowymi okrętami podwodnymi o długości całkowitej od 46,5 do 46,7 metra, szerokości 4,8 metra i zanurzeniu 2,7-2,8 metra[3][7]. Kadłub sztywny miał 34,45 metra długości i 3,15 metra szerokości[8]. Wysokość (od stępki do szczytu kiosku) wynosiła 6,47 metra[8]. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 268-270 ton, a w zanurzeniu od 342 do 355 ton[3][5][a]. Okręty napędzane były na powierzchni przez dwa 6-cylindrowe, dwusuwowe nienawrotne silniki wysokoprężne Germaniawerft o łącznej mocy 700 KM, zaś pod wodą poruszały się dzięki dwóm silnikom elektrycznym SSW o łącznej mocy 380 KM[3][7][b]. Dwa wały napędowe poruszające dwoma śrubami zapewniały prędkość od 14,2 do 14,5 węzła na powierzchni i 7,3-9 węzłów w zanurzeniu[3][7]. Zapas paliwa wynosił od 12,8 do 15 ton[4][9]. Zasięg wynosił 900 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym i 76 Mm przy prędkości 3,3 węzła w zanurzeniu[3][7]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 50 metrów[4][10]. Czas zanurzenia wynosił 75 sekund[9][c].

Okręt wyposażony był w trzy wyrzutnie torped kalibru 450 mm: dwie dziobowe i jedną rufową, z łącznym zapasem pięciu torped[4][10]. Od 1917 roku U-A wyposażono w działo pokładowe kal. 8,8 cm TK L/45 C14, z zapasem amunicji wynoszącym 108 naboi[8][10].

Załoga składała się z 17 (okręty norweskie) lub 21 (U-A) oficerów, podoficerów i marynarzy[3][11][d].

Służba

Okręty norweskie (A-2, A-3 i A-4)

Po ukończeniu, na początku 1914 roku A-2, A-3 i A-4 odbyły wspólny rejs z Kilonii do Norwegii, dopływając do bazy w Horten[4]. W tym roku jednostki zostały przyjęte do służby w marynarce wojennej[7]. W chwili rozpoczęcia II wojny światowej okręty były już przestarzałe[7]. W momencie inwazji Niemiec na Norwegię w kwietniu 1940 roku A-2, A-3 i A-4 wchodziły w skład 1. dywizjonu okrętów podwodnych z bazą w Horten[12]. Podczas działań wojennych A-2 został zdobyty przez Niemców, po czym zezłomowany, zaś A-3 i A-4 zostały samozatopione nieopodal Tønsberg w Oslofjorden[7][13].

SM U-A

Po wybuchu I wojny światowej A-5 został 5 sierpnia 1914 roku zarekwirowany przez Niemców i wcielony do służby w Kaiserliche Marine 14 sierpnia tego roku pod nazwą U-0 (zmienioną wkrótce na U-A)[14][15]. Po uzyskaniu gotowości bojowej jednostkę skierowano do Flotylli Bałtyckiej[16][17]. W 1915 roku okręt uczestniczył w kilku operacjach floty niemieckiej, m.in. w zajęciu portu w Lipawie czy forsowaniu Zatoki Ryskiej[18][19].

W 1916 roku okręt został przeniesiony do szkolenia[14][15]. W wyniku podpisania rozejmu w Compiègne SM U-A został poddany 24 listopada 1918 roku, a następnie trafił do Francji[3][10][e]. Jednostka została zezłomowana w Tulonie latach 1920–1921[3][f].

Uwagi

  1. ↑ Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 379 podaje, że wyporność okrętów norweskich wynosiła 260/340 ton; Parkes 1933 ↓, s. 384 i Lipiński 1999 ↓, s. 607 podają, że 250/355 ton, zaś Rössler 1989 ↓, s. 36 – 268/353 tony.
  2. ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 180 podaje, że silniki wysokoprężne były czterosuwowe; Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 313 podają natomiast, że ich łączna moc wynosiła 900 KM.
  3. ↑ Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 313 podają, że czas zanurzenia wynosił 67 sekund.
  4. ↑ Parkes 1933 ↓, s. 384 podaje, że liczebność załogi okrętów norweskich wynosiła 15 osób.
  5. ↑ Informację potwierdzają Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 333. Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 180 i Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 561 podają natomiast, że po wojnie okręt przypadł Wielkiej Brytanii i tam został zezłomowany w latach 1919–1920.
  6. ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 96 podaje, że okręt zezłomowano w 1919 roku.

Przypisy

  1. ↑ a b Rössler 1989 ↓, s. 35.
  2. ↑ Rössler 1989 ↓, s. 35-36.
  3. ↑ a b c d e f g h i Möller i Brack 2004 ↓, s. 42.
  4. ↑ a b c d e f Rössler 1989 ↓, s. 36.
  5. ↑ a b c Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 350.
  6. ↑ Brassey 1915 ↓, s. 183.
  7. ↑ a b c d e f g h Gogin 2014A ↓.
  8. ↑ a b c Helgason ↓.
  9. ↑ a b Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 180.
  10. ↑ a b c d Gogin 2014U ↓.
  11. ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 96.
  12. ↑ Kindell 1940 ↓.
  13. ↑ Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 379.
  14. ↑ a b Rössler 1989 ↓, s. 39.
  15. ↑ a b Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 561.
  16. ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 169.
  17. ↑ Czeczott 2015 ↓, s. 12, 208.
  18. ↑ Czeczott 2015 ↓, s. 73-76, 115.
  19. ↑ Kosiarz 1979 ↓, s. 132.

Bibliografia

  • T.A. Brassey (red.): The Naval Annual, 1915. London: William Cloves and Sons, 1915. (ang.)
  • Rafał Czeczott: Wojna morska na Bałtyku 1914–1918. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2015. ISBN 978-83-7889-363-9.
  • Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.)
  • Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.)
  • Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.)
  • R.H. Gibson, Maurice Prendergast: Niemiecka wojna podwodna 1914-1918. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-074-4.
  • Ivan Gogin: A2 submarines (1914) (ang.). Navypedia. [dostęp 2019-08-05].
  • Ivan Gogin: UA coastal submarine (1914) (ang.). Navypedia. [dostęp 2019-08-05].
  • Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
  • Guðmundur Helgason: Type UA (ang.). uboat.net. [dostęp 2019-08-05].
  • Don Kindell: NAVAL EVENTS, APRIL1940 (Part 2 of 4) Monday 8th - Sunday 14th (ang.). Naval History Homepage. [dostęp 2019-08-05].
  • Edmund Kosiarz: Pierwsza wojna światowa na Bałtyku. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1979. ISBN 83-215-3234-9.
  • Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
  • Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats: From 1904 to the Present. London: Greenhill Books, 2004. ISBN 1-85367-623-3. (ang.)
  • Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1933. London: Sampson Low, Marston & Co., 1933. (ang.)
  • Eberhard Rössler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: Naval Institute Press, 1989. ISBN 0-87021-966-9. (ang.)
Norweskie okręty podwodne typu A
Norweska KMW
Kaiserliche Marine
Niemieckie konstrukcje okrętów podwodnych

Wczesne konstrukcje:

Konstrukcje międzywojenne:

Konstrukcje II wś.:

Konstrukcje powojenne:

Eksportowe

Media użyte na tej stronie

Flag of the German Empire.svg
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
War Ensign of Germany (1903–1919).svg
War Ensign of the en:German Empire from 1903-1919 (correction of date shown on image which shows 1918). Based on image of coat of arms at [1]. Currently unable to add further details for crown or further details to sceptor due to lack of high-quality images of the coat of arms.
Flag of Norway, state.svg

The state flag of Norway. (See also the image of the national flag of Norway.)

The proportions of the state flag are 27:16, or 6:1:2:1:6:11 horizontally and 6:1:2:1:6 vertically.
KNM A-4.jpg
The Norwegian submarine A-4, most likely photographed on the 17 July, 1914.