Norweskie okręty podwodne typu A

Norweskie okręty podwodne typu A
Ilustracja
Kraj budowy Cesarstwo Niemieckie
StoczniaGermaniawerft, Kilonia
Zbudowane4
Użytkownicy Norweska KMW
 Kaiserliche Marine
Typ następnyB
Służba w latach1914-1940
Stracone3
Uzbrojenie:
5 torped
Wyrzutnie torpedowe:
• dziobowe
• rufowe
2 x 450 mm
1 x 450 mm
Załoga17-21 oficerów i marynarzy
Wyporność:
• na powierzchni268-270 ton
• w zanurzeniu342-355 ton
Rodzaj kadłubadwukadłubowy
Zanurzenie testowe50 m
Długość46,5-46,7 m
Szerokość4,8 m
Zanurzenie2,7-2,8 m
Napęd:
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 700 KM
2 silniki elektryczne o łącznej mocy 380 KM
2 śruby
Prędkość:
• na powierzchni
• w zanurzeniu
14,2-14,5 węzła
7,3-9 węzłów
Zasięg:
• na powierzchni900 Mm przy prędkości 10 węzłów
• w zanurzeniu76 Mm przy prędkości 3,3 węzła

Okręty podwodne typu A – norweskie okręty podwodne z początku XX wieku. W latach 1911-1914 w niemieckiej stoczni Germaniawerft w Kilonii zbudowano cztery okręty tego typu. Trzy jednostki (A-2 – A-4) weszły do służby w marynarce norweskiej, zaś jedną (SM U-A, ex-norweski A-5) wcielono po wybuchu I wojny światowej do Kaiserliche Marine. U-A do 1916 roku pływał w składzie Flotylli Bałtyckiej, a następnie pełnił funkcje szkoleniowe; po wojnie przypadł Francji, gdzie został zezłomowany. Okręty norweskie służyły do momentu napaści Niemiec w kwietniu 1940 roku, kiedy to uległy zniszczeniu.

Projekt i budowa

Okręty podwodne typu A zostały zamówione przez rząd Norwegii w Niemczech po pozyskaniu z tego kraju pierwszego okrętu podwodnego, którym był „Kobben”[1]. Norwegowie byli bardzo zadowoleni z parametrów tej zbudowanej w 1909 roku jednostki i już w listopadzie 1910 roku wystosowali zapytania ofertowe skierowane do niemieckich stoczni w celu pozyskania kolejnych okrętów[1]. Najlepszy z punktu widzenia zamawiającego projekt przygotowała stocznia Germaniawerft, który był powiększoną i silniej uzbrojoną wersją zbudowanego dla Regia Marina okrętu podwodnego „Atropo”[2]. Głównym konstruktorem okrętów był dr Hans Techel[3]. W maju 1911 roku Norwegowie zamówili trzy jednostki, powiększając w 1912 roku zamówienie o jeszcze jeden okręt[4]. Zmianą w stosunku do poprzednich konstrukcji Germaniawerft było przesunięcie rufowych sterów za śruby; nowością było wyposażenie tak małych jednostek w żyrokompasy[4].

Wszystkie jednostki typu A zostały zbudowane w stoczni Germaniawerft w Kilonii[5][6]. Stępki okrętów położono w latach 1911–1912, a zwodowane zostały w latach 1913–1914[5][7].

OkrętStoczniaPoczątek budowyWodowanieWejście do służby
A-2Germaniawerft191119131914
A-3
A-4
A-5 (SM U-A)październik 19129 maja 191414 sierpnia 1914

Dane taktyczno-techniczne

Jednostki typu A były przybrzeżnymi dwukadłubowymi okrętami podwodnymi o długości całkowitej od 46,5 do 46,7 metra, szerokości 4,8 metra i zanurzeniu 2,7-2,8 metra[3][7]. Kadłub sztywny miał 34,45 metra długości i 3,15 metra szerokości[8]. Wysokość (od stępki do szczytu kiosku) wynosiła 6,47 metra[8]. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 268-270 ton, a w zanurzeniu od 342 do 355 ton[3][5][a]. Okręty napędzane były na powierzchni przez dwa 6-cylindrowe, dwusuwowe nienawrotne silniki wysokoprężne Germaniawerft o łącznej mocy 700 KM, zaś pod wodą poruszały się dzięki dwóm silnikom elektrycznym SSW o łącznej mocy 380 KM[3][7][b]. Dwa wały napędowe poruszające dwoma śrubami zapewniały prędkość od 14,2 do 14,5 węzła na powierzchni i 7,3-9 węzłów w zanurzeniu[3][7]. Zapas paliwa wynosił od 12,8 do 15 ton[4][9]. Zasięg wynosił 900 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym i 76 Mm przy prędkości 3,3 węzła w zanurzeniu[3][7]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 50 metrów[4][10]. Czas zanurzenia wynosił 75 sekund[9][c].

Okręt wyposażony był w trzy wyrzutnie torped kalibru 450 mm: dwie dziobowe i jedną rufową, z łącznym zapasem pięciu torped[4][10]. Od 1917 roku U-A wyposażono w działo pokładowe kal. 8,8 cm TK L/45 C14, z zapasem amunicji wynoszącym 108 naboi[8][10].

Załoga składała się z 17 (okręty norweskie) lub 21 (U-A) oficerów, podoficerów i marynarzy[3][11][d].

Służba

Okręty norweskie (A-2, A-3 i A-4)

Po ukończeniu, na początku 1914 roku A-2, A-3 i A-4 odbyły wspólny rejs z Kilonii do Norwegii, dopływając do bazy w Horten[4]. W tym roku jednostki zostały przyjęte do służby w marynarce wojennej[7]. W chwili rozpoczęcia II wojny światowej okręty były już przestarzałe[7]. W momencie inwazji Niemiec na Norwegię w kwietniu 1940 roku A-2, A-3 i A-4 wchodziły w skład 1. dywizjonu okrętów podwodnych z bazą w Horten[12]. Podczas działań wojennych A-2 został zdobyty przez Niemców, po czym zezłomowany, zaś A-3 i A-4 zostały samozatopione nieopodal Tønsberg w Oslofjorden[7][13].

SM U-A

Po wybuchu I wojny światowej A-5 został 5 sierpnia 1914 roku zarekwirowany przez Niemców i wcielony do służby w Kaiserliche Marine 14 sierpnia tego roku pod nazwą U-0 (zmienioną wkrótce na U-A)[14][15]. Po uzyskaniu gotowości bojowej jednostkę skierowano do Flotylli Bałtyckiej[16][17]. W 1915 roku okręt uczestniczył w kilku operacjach floty niemieckiej, m.in. w zajęciu portu w Lipawie czy forsowaniu Zatoki Ryskiej[18][19].

W 1916 roku okręt został przeniesiony do szkolenia[14][15]. W wyniku podpisania rozejmu w Compiègne SM U-A został poddany 24 listopada 1918 roku, a następnie trafił do Francji[3][10][e]. Jednostka została zezłomowana w Tulonie latach 1920–1921[3][f].

Uwagi

  1. ↑ Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 379 podaje, że wyporność okrętów norweskich wynosiła 260/340 ton; Parkes 1933 ↓, s. 384 i Lipiński 1999 ↓, s. 607 podają, że 250/355 ton, zaś Rössler 1989 ↓, s. 36 – 268/353 tony.
  2. ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 180 podaje, że silniki wysokoprężne były czterosuwowe; Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 313 podają natomiast, że ich łączna moc wynosiła 900 KM.
  3. ↑ Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 313 podają, że czas zanurzenia wynosił 67 sekund.
  4. ↑ Parkes 1933 ↓, s. 384 podaje, że liczebność załogi okrętów norweskich wynosiła 15 osób.
  5. ↑ Informację potwierdzają Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 333. Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 180 i Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 561 podają natomiast, że po wojnie okręt przypadł Wielkiej Brytanii i tam został zezłomowany w latach 1919–1920.
  6. ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 96 podaje, że okręt zezłomowano w 1919 roku.

Przypisy

  1. ↑ a b Rössler 1989 ↓, s. 35.
  2. ↑ Rössler 1989 ↓, s. 35-36.
  3. ↑ a b c d e f g h i Möller i Brack 2004 ↓, s. 42.
  4. ↑ a b c d e f Rössler 1989 ↓, s. 36.
  5. ↑ a b c Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 350.
  6. ↑ Brassey 1915 ↓, s. 183.
  7. ↑ a b c d e f g h Gogin 2014A ↓.
  8. ↑ a b c Helgason ↓.
  9. ↑ a b Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 180.
  10. ↑ a b c d Gogin 2014U ↓.
  11. ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 96.
  12. ↑ Kindell 1940 ↓.
  13. ↑ Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 379.
  14. ↑ a b Rössler 1989 ↓, s. 39.
  15. ↑ a b Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 561.
  16. ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 169.
  17. ↑ Czeczott 2015 ↓, s. 12, 208.
  18. ↑ Czeczott 2015 ↓, s. 73-76, 115.
  19. ↑ Kosiarz 1979 ↓, s. 132.

Bibliografia

  • T.A. Brassey (red.): The Naval Annual, 1915. London: William Cloves and Sons, 1915. (ang.)
  • Rafał Czeczott: Wojna morska na Bałtyku 1914–1918. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2015. ISBN 978-83-7889-363-9.
  • Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.)
  • Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.)
  • Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.)
  • R.H. Gibson, Maurice Prendergast: Niemiecka wojna podwodna 1914-1918. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-074-4.
  • Ivan Gogin: A2 submarines (1914) (ang.). Navypedia. [dostęp 2019-08-05].
  • Ivan Gogin: UA coastal submarine (1914) (ang.). Navypedia. [dostęp 2019-08-05].
  • Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
  • Guðmundur Helgason: Type UA (ang.). uboat.net. [dostęp 2019-08-05].
  • Don Kindell: NAVAL EVENTS, APRIL1940 (Part 2 of 4) Monday 8th - Sunday 14th (ang.). Naval History Homepage. [dostęp 2019-08-05].
  • Edmund Kosiarz: Pierwsza wojna światowa na Bałtyku. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1979. ISBN 83-215-3234-9.
  • Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
  • Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats: From 1904 to the Present. London: Greenhill Books, 2004. ISBN 1-85367-623-3. (ang.)
  • Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1933. London: Sampson Low, Marston & Co., 1933. (ang.)
  • Eberhard Rössler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: Naval Institute Press, 1989. ISBN 0-87021-966-9. (ang.)
Norweskie okręty podwodne typu A
Norweska KMW
Kaiserliche Marine
Niemieckie konstrukcje okrętów podwodnych

Wczesne konstrukcje:

Konstrukcje międzywojenne:

Konstrukcje II wś.:

Konstrukcje powojenne:

Eksportowe

Media użyte na tej stronie

War Ensign of Germany (1903–1919).svg
War Ensign of the en:German Empire from 1903-1919 (correction of date shown on image which shows 1918). Based on image of coat of arms at [1]. Currently unable to add further details for crown or further details to sceptor due to lack of high-quality images of the coat of arms.
Flag of the German Empire.svg
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
Flag of Norway, state.svg

The state flag of Norway. (See also the image of the national flag of Norway.)

The proportions of the state flag are 27:16, or 6:1:2:1:6:11 horizontally and 6:1:2:1:6 vertically.
KNM A-4.jpg
The Norwegian submarine A-4, most likely photographed on the 17 July, 1914.