Nosorożec czarny
| Diceros bicornis[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | Diceros | ||
| Gatunek | nosorożec czarny | ||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
Nosorożec czarny[3], znany także jako: nosorożec spiczastonosy[4], nosorożec zwyczajny[4] (Diceros bicornis) – gatunek ssaka kopytnego z rodziny nosorożcowatych (Rhinocerotidae), występujący w południowej i wschodniej Afryce, na obszarze Angoli, Eswatini, Kenii, Mozambiku, Namibii, Republiki Południowej Afryki, Tanzanii i Zimbabwe; dodatkowo reintrodukowany w Botswanie, Malawi i Zambii. Wymarły w Czadzie, Kamerunie, Rwandzie i prawdopodobnie w Etiopii[5].
Długość ciała nosorożca czarnego wynosi 3-3,75 m, a długość ogona – 0,7 m. Wysokość w kłębie; 1,4-1,8 m. Długość rogu przedniego u samców i samic wynosi do 42–128 cm; długość rogu tylnego: 20–50 cm. Masa ciała tych zwierząt wynosi 0,8-1,4 t. Ciąża trwa około 15 miesięcy. Masa urodzeniowa to zwykle 20–25 kg. Młode przestają pić mleko matki po około 18 miesiącach. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 5–7 lat w przypadku samic, 7–8 w przypadku samców. Długość życia wynosi zazwyczaj 30–35 lat; najwyższy odnotowany wiek to 49 lat. Jest mniejszy od nosorożca białego[6].
Mimo swego masywnego wyglądu nosorożec czarny biega dość szybko. Jest w stanie szarżować z prędkością 50 km/h. Ponieważ jednak nie widzi on wiele z odległości większej niż 30 m i kieruje się tylko węchem, najbardziej skutecznym środkiem uniknięcia jego szarży jest wykonanie w ostatniej chwili skoku w bok.
Jest ścisłym roślinożercą, który codziennie może pochłonąć wielką ilość pokarmu o masie odpowiadającej około 2% jego ciężaru. Chwytną górną wargą bez trudu zrywa liście i zdrewniałe gałązki. Rozciera je szerokimi i płaskimi zębami trzonowymi. Zjada on kolce o długości nawet 10 cm.
Nosorożec nie przeżuwa, podobnie jak u konia fermentacja bakteryjna w jelicie przyspiesza trawienie zdrewniałych roślin. Tak jak wiele innych zwierząt roślinożernych sawanny, nosorożec czarny kąpie się w błocie lub pyle, aby się odświeżyć, a także uwolnić od pasożytów. Jego bardzo gruba skóra pokryta jest wrażliwym naskórkiem, która przyciąga owady odżywiające się krwią, np. moskity. Warstwa błota nie tylko chroni przed moskitami - wysychając, miażdży również kleszcze. Zaschnięte błoto zdrapują z nosorożca kolczaste zarośla.
Taksonomia
Gatunek po raz pierwszy opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w swoim dziele Systema Naturae nadając mu nazwę Rhnoceros bicornis[7]. Jako miejsce typowe holotypu Linneusz wskazał błędnie Indie (łac. Habitat in India)[7]; teraz lokalizację holotypu określa się na Afrykę Południową, w Prowincji Przylądkowej Zachodniej na Przylądku Dobrej Nadziei[8]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Diceros który został opisany w 1821 roku przez angielskiego zoologa Johna Edwarda Graya[9].
Etymologia
Nazwa rodzajowa: gr. δικερας dikeras, δικερατος dikeratos „o dwóch rogach”, od δι- di- „podwójny”, od δις dis „dwa razy”, od δυο duo „dwa”; κερας keras, κερατος keratos „róg”[10]. Epitet gatunkowy: łac. bicornis „o dwóch rogach”, od bi- „dwa”, od bis „dwa razy”; cornum, corni „róg”[11].
Rozmnażanie
Ciąża nosorożca trwa ok. 15-16 miesięcy. Na świat przychodzi tylko jedno młode, które waży średnio 35-50 kg. Nosorożce czarne osiągają dojrzałość płciową w wieku 7 lat - samce, a samice w wieku 5 lat.
Populacja
W 1900 roku populacja nosorożca czarnego w Afryce liczyła prawdopodobnie 100 tysięcy osobników. W późnych latach 60. XX wieku populacja zmniejszyła się do 70 tysięcy, a w roku 1981 liczyła tylko 10-15 tysięcy. W 1990 roku spadła do 2500, a w 1995 roku do 2410 osobników. Obecnie trend populacji jest rosnący; w 2010 r. populacja tego gatunku liczyła 4800 osobników[5]. Od roku 2006 nie zaobserwowano żadnego żyjącego przedstawiciela zachodnioafrykańskiego podgatunku D. bicornis longipes i w 2011 został uznany za wymarły.
Znaczenie dla człowieka
Róg nosorożca - jego najlepsza broń - stał się przyczyną jego niemal całkowitej zagłady, a to za sprawą jego znaczenia dla człowieka. W medycynie Wschodu uznaje się bowiem sproszkowany róg nosorożca za remedium na choroby wątroby, serca, skóry, nerek, a także za doskonały afrodyzjak. Naukowcy stwierdzili, że róg nosorożca nie ma żadnych właściwości leczniczych - składa się wyłącznie z keratyny, czyli budulca paznokcia.
Podgatunki
Wyróżnia się 6 podgatunków nosorożca czarnego[12][3]:
- D. bicornis bicornis Linnaeus, 1758 status EX (wymarły)[13] – nosorożec namibski
- D. bicornis brucii Lesson, 1842 status EX (wymarły)
- D. bicornis chobiensis Zukowsky, 1965
- D. bicornis longipes Zukowsky, 1949 – nosorożec długonogi – status EX (wymarły)[14]
- D. bicornis michaeli Zukowsky, 1965 – nosorożec kenijski – status CR (krytycznie zagrożony)[15]
- D. bicornis minor Drummond, 1876 – nosorożec rodezyjski – status CR (krytycznie zagrożony)[16]
- Diceros bicornis occidentalis Zukowsky, 1922 status VU (narażony na wyginięcie)
Przypisy
- ↑ Diceros bicornis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ Diceros bicornis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 166. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ a b Kazimierz Kowalski (redaktor naukowy), Adam Krzanowski, Henryk Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b R. Emslie, Diceros bicornis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2012-08-19] (ang.).
- ↑ Jennifer Kurnit: Diceros bicornis. Black rhinoceros. [w:] animal Diversity Web [on-line]. University of Michigan, 2009. [dostęp 2017-08-17].
- ↑ a b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 56. (łac.).
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Diceros bicornis. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2018-03-20]
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangement of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 306, 1821. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 226, 1904. (ang.).
- ↑ bicornis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Diceros bicornis. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 31 maja 2009]
- ↑ R. Emslie, Diceros bicornis ssp. bicornis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2009-05-31] (ang.).
- ↑ R. Emslie, Diceros bicornis ssp. longipes, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2011-11-14] (ang.).
- ↑ R. Emslie, Diceros bicornis ssp. michaeli, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2009-05-31] (ang.).
- ↑ R. Emslie, Diceros bicornis ssp. minor, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2009-05-31] (ang.).
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
(c) Jürgen z niderlandzkiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0
Bewerking afbeelding: Afbeelding_(kaart).JPG
Autor: Jebulon, Licencja: CC0
Diceros bicornis, Black Rhinoceros. Skull. Gallery of Paleontology and Compared Anatomy, National Museum of Natural History, Paris. This historic specimen (with the whole skeleton) was collected in southern Africa for the Museum by Pierre Antoine Delalande during his travel between 1818 & 1820.