Noteć

Noteć

Noteć pod Santokiem
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Rzeka
Długość	391,3 km
Powierzchnia zlewni	17 300 km²
Średni przepływ	73[1] m³/s Nowe Drezdenko
Źródło
Miejsce	Pojezierze Kujawskie
Współrzędne	52°22′29″N 19°00′25″E/52,374722 19,006944
Ujście
Recypient	Warta
Miejsce	Santok
Współrzędne	52°44′09″N 15°24′20″E/52,735833 15,405556
Szlak
391,3 Pojezierze Kujawskie Drawa Gwda Mała Noteć Miała 0 → Santok
Położenie na mapie Polski źródło ujście

Stara Noteć na tzw. Bydgoskich Łąkach Nadnoteckich

Jaz na Noteci Górnej w Dębinku

Okolice Białośliwia. W oddali rezerwat przyrody Zielona Góra

Bocian nad Notecią

Śluza Gromadno na Noteci Dolnej

Ujście do Warty w Santoku

Noteć widziana z mostu w Czarnkowie

Noteć (niem. Netze) – rzeka o długości 391 km^[2] w Polsce. Największy dopływ Warty. Powierzchnia dorzecza wynosi 17 300 km²^[2]. Siódma pod względem długości i szósta pod względem powierzchni dorzecza rzeka Polski.

Noteć przepływa przez trzy województwa: kujawsko-pomorskie, wielkopolskie oraz lubuskie. Dzieli się na dwa odcinki^[3]:

• Noteć Górna – od źródeł do Nakła o długości (204 km),
• Noteć Dolna – od Nakła do ujścia do Warty (187 km).

Przebieg

Źródło Noteci znajduje się na obszarze pomiędzy wsią Szczecin a Bogołomia w gminie Chodecz, na Pojezierzu Kujawskim, na zachód od Jeziora Kromszewickiego. Dalej płynie w kierunku południowo-zachodnim do jeziora Przedecz.

W 1928 roku Walenty Winid opisał Noteć jako powstającą z dwóch nurtów – Noteci wschodniej oraz Noteci zachodniej, która obecnie zwana jest Małą Notecią^[4].

Dalej rzeka przepływa przez Jeziora Brdowskie, Modzerowskie oraz Długie. Następnie płynąc na zachód, a potem na północ, przepływa wzdłuż jez. Gopło.

W dalszym biegu Noteć przepływa jeszcze przez małe jeziora pałuckie, po czym dostaje się do Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej. Odtąd płynie wśród rozległych łąk i bagien.

W Nakle rzeka łączy się z Kanałem Bydgoskim i odtąd aż do ujścia (na długości 187 km) jest elementem drogi wodnej Wisła-Odra. Od Nakła do Krzyża na długości 137 km ma charakter rzeki skanalizowanej z 14 stopniami wodnymi (śluzami i jazami)^[4].

Dość ospały bieg „leniwej Noteci” zmienia się dopiero po przyjęciu największego dopływu – Gwdy, który w tym miejscu jest większy od Noteci – średni przepływ Gwdy wynosi 27 m³/s w Pile^[5] Noteci 44 m³/s - w Ujściu po połączeniu rzek^[6]. Ostatnim większym dopływem jest Drawa. Ujście rzeki do Warty znajduje się w Santoku koło Gorzowa Wielkopolskiego.

Żegluga

Noteć jest żeglowna na prawie całej długości. Od czasu budowy Kanału Bydgoskiego w 1774 r. jest elementem szlaku żeglugowego łączącego Wisłę z Odrą. Prace regulacyjne na Noteci Dolnej przeprowadzono w latach 1863–1915^[7]. W rezultacie tych prac, między Nakłem, a ujściem Drawy zbudowano 14 stopni wodnych oraz wykonano 105 przekopów likwidujących zakola rzeki o promieniu poniżej 180 m, skracając ją przy tym o 30 km^[7].

Natomiast na Noteci Górnej na odcinku od jeziora Gopło do Kanału Bydgoskiego prace regulacyjne przeprowadzono w latach 1878–1882. Doprowadziły one do budowy Kanału Górnonoteckiego wraz z 6 stopniami wodnymi, budowy dwóch śluz na Noteci, a także pogłębienia oraz wyprostowania koryta rzecznego poprzez przekopy o długości 30 km.

Od czasu uruchomienia drogi wodnej Wisła – Odra ranga Noteci urosła do najważniejszego szlaku transportowego północnej Wielkopolski. Po przebudowie szlaku w latach 1905–1915, po Noteci pływały barki o nośności ponad 500 ton. Upadek żeglugi towarowej na Noteci rozpoczął się w latach 80. XX w. Od lat 90. XX w. nie wykonuje się prac bagrowniczych, co doprowadziło do zamulenia dna i wstrzymania ruchu jednostek z ładunkami. Doszło do likwidacji firm żeglugowych, stoczni, portów, przystani i infrastruktury transportowej^[3].

Nadzieje ożywienia ruchu żeglugowego na Noteci wiąże się od początku XXI wieku z rozwojem turystyki wodnej. W celu poprawy stanu środowiska i infrastruktury Noteci powstało w 2000 roku stowarzyszenie pod nazwą Związek Miast i Gmin Nadnoteckich (ZMiGN)^[3].

Od początku XXI wieku dorzecze Noteci, należące do terenów o najniższych średniorocznych sumach opadów w Polsce, jest objęte zjawiskiem suszy hydrologicznej. W rezultacie zmniejsza się zarówno przepływ, jak i poziom wody w rzece. W lipcu 2019 u ujścia rzeki do Warty w Santoku zanotowano skrajnie niski poziom wód wynoszący zaledwie 6 cm^[8], a odcinek drogi wodnej między śluzą Krostkowo na 68,25 km szlaku a śluzą Gromadno na 53,4 km przestał się nadawać nawet dla ruchu łodzi turystycznych^[9], wymagając doraźnego pogłębienia^[10].

Szlak kajakowy

Szlak kajakowy na Noteci posiada następujące parametry:

• skala trudności – ocena: ZWA (ZWB), czyli bardzo łatwy z miejscami łatwymi,
• skala uciążliwości – ocena: U3 (dość uciążliwy) do Kaliny, dalej U1 (nieuciążliwy),
• skala atrakcyjności – ocena: **(*), czyli malowniczy, miejscami dość malowniczy (rzeka jest w dużej części uregulowana).

Na spływ całą rzeką należy przeznaczyć około 7–8 dni (do Kaliny trzy i to tylko przy wyższych stanach wód)^[11].

Noteć w sieci międzynarodowych dróg wodnych

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 2002 r. ws. klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych^[12], Noteć Górna – od jeziora Gopło do połączenia z Kanałem Bydgoskim – ma klasę żeglowną Ia, Noteć Dolna – od połączenia z Kanałem Bydgoskim do ujścia rzeki Drawy – klasę Ib, zaś Noteć Dolna – od ujścia Drawy do ujścia do Warty – klasę II.

Noteć Dolna (187,2 km, od Nakła do ujścia do Warty) jest elementem międzynarodowej drogi wodnej E70, ustalonej w 1996 r. w porozumieniu AGN (European Agreement on Main Inland Waterways of International Importance)^[13].

Hydronimia

Nazwa rzeki wywodzi się z praindoeuropejskiego rdzenia *(s)ne-t- || *(s)nē-t-, por. stind. snāti ‘pławi, kąpie się’, łac. nō, nā-re ‘pływać’, grec. νοτος, νοτιος ‘mokry’, ilir. Natiso, Natissa^[14].

Dorzecze

Urbanizacja

Większe miejscowości leżące nad Notecią bądź w jej pobliżu
herb	miejscowość	ludność
	Przedecz	1780
	Brdów	1215
	Izbica Kujawska	2771
	Sompolno	3624
	Kruszwica	8969
	Inowrocław	72 643
	Pakość	5824
	Barcin	7715
	Łabiszyn	4563
	Rynarzewo	1461
	Nakło nad Notecią	19 542
	Szamocin	4258
	Miasteczko Krajeńskie	1163
	Ujście	3869
	Czarnków	11 375
	Wieleń	5899
	Drezdenko	10 193

Przypisy

Bibliografia

• Słownik Geograficzno-Krajoznawczy Polski, Warszawa: PWN, 1998 .
• AgnieszkaA. Woźniak-Hlebionek AgnieszkaA., Kanał bydgoski, Brda i Noteć w pruskich planach inwestycyjnych w latach 1773–1915, „Kronika Bydgoska” (XXIII (2001)), Bydgoszcz 2002 .
• RZGW w Poznaniu
• Marek Beer. Międzynarodowa Droga Wodna E-70 Prezentacja Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego
• Mapa Międzynarodowej Drogi Wodnej E-70 na obszarze Polski. kanaly.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-19)].
• Techniczne, ekonomiczno-społeczne i środowiskowe uwarunkowania aktywizacji dróg wodnych śródlądowych w relacji wschód-zachód (E-70 i E-60). Instytut Morski w Gdańsku. Prezentacja
• Międzynarodowa Droga Wodna E-70
• Rewitalizacja drogi wodnej Wisła-Odra szansą dla gospodarki regionu. T. I. Praca pod red. Zygmunta Babińskiego. Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Instytut Geografii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2008
• Zasoby przyrodnicze i kulturowe drogi wodnej Wisła-Odra. Praca pod red. Danuty Szumińskiej. Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Instytut Geografii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2008
• Rewitalizacja drogi wodnej Wisła-Odra szansą dla gospodarki regionu. T. III. Praca pod red. Zygmunta Babińskiego. Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Instytut Geografii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2009