Novae

Novae

Нове

Novae – ruiny szpitala wojskowego (valetudinarium)
Państwo	Bułgaria
Obwód	Wielkie Tyrnowo
Położenie na mapie Bułgarii Novae
43°36′49,69″N 25°23′38,23″E/43,613803 25,393953
Portal Bułgaria

Novae – stempel z dachówki z napisem Leg I Ital (odwrócony)

Lampa oliwna znaleziona w Novae

Novae (bułg. Нове) – stanowisko archeologiczne położone nad Dunajem w północnej Bułgarii, około 4 kilometry na wschód od współczesnego miasta Swisztow. Ważne centrum militarne (obóz legionowy, twierdza), a później cywilne (miasto) leżące w rzymskiej prowincji Mezja Dolna (Moesia Inferior).

Historia

Trwała obecność rzymska na obszarze dolnego Dunaju zaczęła się w połowie I wieku naszej ery. Wtedy przybył tu Legio VIII Augusta i prawdopodobnie założył obóz w miejscu, w którym znajduje się najbardziej wysunięte na południe zakole Dunaju. Założono tu castrum znane jako Novae. Twierdza ryglowała przeprawę przez Dunaj oraz pozwalała na kontrole ruchu na tej rzece oraz patrolowanie obszaru Równiny Naddunajskiej po obu jej stronach. Po śmierci cesarza Nerona nastąpiło przemieszczenie wielu jednostek armii rzymskiej. VIII legion został zastąpiony przez Legio I Italica. Po podziale Mezji na Górną i Dolną, Novae obok Durostorum i Noviodunum stało się ważnym ośrodkiem militarnym prowincji Moesia Inferior. Obóz początkowo ziemno-drewniany na przełomie I i II wieku naszej ery przebudowano w twierdzę o konstrukcji kamiennej. W 250 Novae zostało zaatakowane przez Gotów dowodzonych przez Kniwę. Jednak sama twierdza nie została ani zdobyta, ani splądrowana. Zniszczeniu uległy okoliczne osiedla oraz nekropolie.

Reformy cesarza Dioklecjana na początku IV wieku spowodowały zmiany w organizacji armii oraz systemu obronnego na granicach imperium. W Novae powstały pierwsze budowle cywilne. Wytyczono nową siatkę ulic, oprócz domów mieszkalnych wzniesiono liczne warsztaty rzemieślnicze (głównie szklarskie, dlatego obszar ten w przeszłości nazywany był Stâklen, z bułgarskiego szkło, ze względu na znajdowaną tam ogromną liczbę fragmentów naczyń szklanych). Okres rozwoju zakończył ponowny najazd Gotów w latach 376–378. Po najeździe Hunów w 441 z Novae zostali wycofani ostatni legioniści. W V i VI wieku naszej ery było siedzibą biskupią. Kolejny okres rozkwitu Novae przypada na czasy panowania cesarza Justyniana (527–565). Miasto zostało przebudowane i umocnione. W VII wieku stało się fortem i bazą wypadową armii bizantyjskiej przeciw Awarom i Słowianom. W wiekach średnich było ważnym punktem osadniczym Pierwszego i Drugiego Cesarstwa Bułgarskiego. 26 czerwca 1877 bitwa w tym miejscu rozpoczęła ofensywę wojsk rosyjskich walczących z Turkami. Obecnie miejsce to nazywane jest Pametnicite (z bułgarskiego: pomniki) ze względu na znajdujące się tam pochówki żołnierzy poległych w tej bitwie.

Polska misja archeologiczna

Pierwsze zorganizowane badania na terenie Novae podjęła w 1960 ekspedycja archeologiczna Uniwersytetu Warszawskiego pod kierunkiem profesora doktora Kazimierza Majewskiego. W roku 1970 została zorganizowana i przystąpiła do prac wykopaliskowych ekspedycja archeologiczna Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu pod kierunkiem profesora doktora Stefana Parnickiego-Pudełko. Od lat 90. XX wieku do 2017 kierownikiem Ekspedycji Archeologicznej Instytutu Archeologii (obecnie Wydziału Archeologii) Uniwersytetu Warszawskiego był profesor Tadeusz Sarnowski. W wyniku podziału obszaru prac, ustalonego z archeologami bułgarskimi w 1961, polscy badacze skupili się na wykopaliskach w zachodniej części Novae^[1].

Obecnie na terenie Novae badania prowadzą archeolodzy z Międzynarodowej Interdyscyplinarnej Misji Archeologicznej Uniwersytetu Adama Mickiewicza pod kierunkiem doktora Andrzeja B. Biernackiego, z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego pod kierunkiem doktor habilitowanej Agnieszki Tomas, a także z Ośrodka Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego pod kierunkiem profesora Piotra Dyczka. Odkryli tu między innymi szpital wojskowy, budynek komendantury legionowej oraz łaźnie sprzed dwóch tysięcy lat należące do rzymskiego legionu o powierzchni blisko 1 hektara. Jest to jeden z największych i najlepiej rozpoznanych starożytnych kompleksów łaziebnych Starego Świata. Obecnie budynek komendantury, który był jednym z najlepiej zachowanych budowli tego typu został częściowo zrekonstruowany.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Ekspedycja Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego
• Aktualne badania Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego
• Ośrodek Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego – Novae
• Ekspedycja archeologiczna Novae Uniwersytetu Adama Mickiewicza