Nowa Cerekwia

Artykuł

50°5′30″N 17°55′49″E

- błąd

39 m

WD

50°5'N, 17°56'E, 50°8'N, 17°55'E

- błąd

2327 m

Odległość

1006 m

Nowa Cerekwia
wieś
Ilustracja
(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 4.0
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

głubczycki

Gmina

Kietrz

Liczba ludności (2007)

922

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-133[1]

Tablice rejestracyjne

OGL

SIMC

0496099

Położenie na mapie gminy Kietrz
Mapa konturowa gminy Kietrz, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Nowa Cerekwia”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Nowa Cerekwia”
Położenie na mapie powiatu głubczyckiego
Mapa konturowa powiatu głubczyckiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Nowa Cerekwia”
Ziemia50°05′30″N 17°55′49″E/50,091667 17,930278

Nowa Cerekwia (cz. Německá Cerekve[2], niem. Deutsch Neukirch) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie głubczyckim, w gminie Kietrz[3]. Dawniej miasto; uzyskała lokację miejską w 1298 roku, zdegradowana w 1742 roku[4].

W pobliżu miejscowości znajduje się m.in. nieczynny (zalany) kamieniołom mioceńskiego bazaltu z dobrze widocznym ciosem słupowym.

Historia

W pobliżu miejscowości znaleziono ślady wielu osad prehistorycznych i wczesnośredniowiecznych, m.in. kultury amfor kulistych, kultury wczesnego brązu (jedno z najstarszych w Polsce założeń obronnych) z XVIII w p.n.e., kultury łużyckiej, celtyckiej, przeworskiej.

Historycznie miejscowość leży na tzw. polskich Morawach, czyli na obszarze dawnej diecezji ołomunieckiej. Wzmiankowana w 1234, kiedy należała do Margrabstwa Moraw. Jeszcze w XIII wieku uzyskało prawa miejskie[5]. Istniała tu już wtedy parafia, najstarsza na obszarze dzisiejszego powiatu głubczyckiego[6]. Z 1298 r. pochodzą wzmianki o targach w Nowej Cerekwi. Po wojnach śląskich znalazła się w granicach Prus i powiatu głubczyckiego. Pierwotnie była zamieszkała przez tzw. Morawców, jeszcze w XVII wieku językiem kazań był język morawski (gwary laskie)[7], na początku XX wieku była już w całości niemieckojęzyczna. W 1885 r. w miejscowości mieszkało 1011 osób[8].

Do głosowania podczas plebiscytu na Górnym Śląsku uprawnione były w Nowej Cerekwi 844 osoby, z czego 550, ok. 65,2%, to mieszkańcy (w tym 528, ok. 62,6% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 828 głosów (ok. 98,1% uprawnionych), w tym 827 (ok. 99,9%) ważnych; za Niemcami głosowało 826 osób (ok. 99,8%), a za Polską 1 osoba (ok. 0,1%). W Bieszkowie (niem. Bieskau) rozkład głosów prezentował się następująco: uprawnionych było 691 osób, z czego 446, ok. 64,5%, to mieszkańcy (w tym 442, ok. 64,0% całości, mieszkańcy urodzeni w Bieszkowie). Oddano 680 głosów (ok. 98,4% uprawnionych), w tym 680 (100%) ważnych; za Niemcami głosowało 677 osób (ok. 99,6%), za Polską 3 osoby (ok. 0,4%)[9].

1 kwietnia 1937 r. Nowa Cerekwia i Bieszków zostały połączone w jedną miejscowość o nazwie Altstett[8]. Miejscowość utraciła prawa miejskie[5]. W granicach Polski od końca II wojny światowej. 12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Nowa Cerekwia[10]. Jej mieszkańcy zostali wysiedleni, a ich miejsce zajęli przesiedleńcy z utraconych przez Polskę Kresów Wschodnich. 80 polskich rodzin, zamieszkujących wieś Doliniany pod Gródkiem Jagiellońskim osiedliły się na Ziemiach Zachodnich w Kościerzycach (powiat brzeski) i właśnie w Nowej Cerekwi (powiat głubczycki) w Opolskiem[11].

Religia

Na terenie wsi działalność religijną prowadzi rzymskokatolicka Parafia św. Piotra i Pawła

Zabytki

Rynek
(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 4.0
Ruina kościoła cmentarnego pw. św. Wacława

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[12]:

  • kościół par. pw. śś. Piotra i Pawła, zbudowany w latach 1783–1787 w stylu późnobarokowym z elementami klasycyzmu w miejscu starszej drewnianej świątyni
  • ruina kościoła cmentarnego pw. św. Wacława, zbudowanego w 1688 roku, przebudowanego w 1858 r. i zniszczonego w 1945 roku; zachowały się w nim kamienne epitafia z XVII wieku
  • ruina zamku, XVI–XVII, 1808 rok, zrujnowanego po 1945 r.
  • dom, ul. Raciborska 19, z poł. XIX w., nie istnieje
  • dom, ul. Raciborska 57, z poł. XIX w.
  • dom, ul. Raciborska 58, z poł. XVIII w., XIX w.
  • dom, ul. Rynek 17, 1 poł. XIX w.
  • most kolejowy nad rzeką Troją

inne zabytki:

Przypisy

  1. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 826 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  2. ↑ Gregor Wolný: Kirchliche Topographie von Mähren. I. Abtheilung, Band 5. Brünn: Nitsch und Grosse, 1863, s. 234. (niem.).
  3. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2014-02-21].
  4. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 54-55.
  5. ↑ a b Sołectwa gminy Kietrz. [w:] www.kietrz.pl [on-line]. [dostęp 2018-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-12)].
  6. ↑ Katarzyna Maler. ZARYS DZIEJÓW KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO NA ZIEMI GŁUBCZYCKIEJ OD ŚREDNIOWIECZA DO 1945 ROKU. „WROCŁAWSKI PRZEGLĄD TEOLOGICZNY”. 23, s. 187, 2015. 
  7. ↑ Mapa Zasięg mowy polskie na Śląsku około połowy XVII wieku. Opracował Tadeusz Ładogórski w: Historia Śląska pod redakcją Karola Maleczyńskiego, Wrocław 1966, Tom 1, cz. 3.
  8. ↑ a b Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Leobschütz. 2006. [dostęp 2012-06-02]. (niem.).
  9. ↑ Odpis urzędowego dziennika Komisji Międzysojuszniczej Rządzącej i Plebiscytowej na Górnym Śląsku w Opolu „Journal Officiel de Haute-Silésie” Nr. 21 z dnia 7-go maja 1921 r., zawierającego wyniki plebiscytu na Górnym Śląsku.. Katowice: Biuro Sejmu Śląskiego, 1932-10-10, s. 15–16. [dostęp 2015-02-12]. (fr. • pol.).
  10. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  11. ↑ https://web.archive.org/web/20160305145524/http://www.brozbar.cieplowizja.pl/grzymalow/grzymalow/przesiedlenia.html Mapa osiedleń
  12. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022, s. 29 [dostęp 2020-08-08].

Bibliografia

  • Z. Bereszyński, Prastara osada, Gazeta Wyborcza, Opole, 13 VII 2007

Linki zewnętrzne

Gmina Kietrz
Miasto
Wsie
(ich części)
Osady

Herb gminy Kietrz

Media użyte na tej stronie

Kietrz (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map of Kietrz (gmina), Poland.
Opole Voivodeship location map.svg
Autor: Tymek1988, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Opole Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.2778 N
  • S: 49.942 N
  • W: 16.8461 E
  • E: 18.8073 E
Głubczyce County location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Głubczyce County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 50.34 N
  • S: 49.95 N
  • W: 17.55 E
  • E: 18.11 E
2012-09 Nowa Cerekwia 01 kościół śś. Piotra i Pawła.jpg
(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 4.0
Nowa Cerekwia - kościół parafialny pw. Świętych Piotra i Pawła, 1783-1787
Nowa Cerekwia 2021 (1).jpg
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nowa Cerekwia.
2012-09 Nowa Cerekwia 26 ruina kościoła św. Wacława.jpg
(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 4.0
Nowa Cerekwia - ruina kościoła cmentarnego pw. św. Wacława, 1688, 1858