Nowa Synagoga w Opolu

Nowa Synagoga w Opolu
Ilustracja
Nowa Synagoga w 1930 roku
Państwo

 Polska

Miejscowość

Opole

Adres

ul. Piastowska

Budulec

murowana

Architekt

Felix Henry

Data budowy

1893-1897

Data zburzenia

9 na 10 listopada 1938

Tradycja

reformowana

Położenie na mapie Opola
Mapa konturowa Opola, w centrum znajduje się punkt z opisem „Nowa Synagoga w Opolu”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Nowa Synagoga w Opolu”
50°39′59,41″N 17°55′15,22″E/50,666503 17,920894
Paląca się synagoga podczas nocy kryształowej, 9 listopada 1938 r.
Pomnik postawiony w 1998 r.
Miejsce, w którym stała synagoga – obecnie żłobek
Dawny dom dozorcy – jedyna pozostałość po synagodze

Nowa Synagoga w Opolu (niem. Neue Synagoge) – największa synagoga opolskiej gminy żydowskiej, znajdująca się przy dawnej Hafenstrasse (obecnie ul. Piastowska). Była jednym z najbardziej charakterystycznych budynków miasta i dumą opolskich Żydów.

Historia

Koncepcje budowy nowej synagogi narodziły się w latach 90. XIX wieku, które zostały pomyślnie przyjęte. Głównymi orędownikami budowy byli rabin Adolf Wiener oraz zamożny aptekarz Ernst Muhr. W 1893 roku, po długim wybieraniu, gmina żydowska zakupiła za 30 tysięcy marek teren po dawnej garbarni przy Hafenstrasse. Projekt synagogi wykonał niemiecki architekt Felix Henry[1].

Prace budowlane rozpoczęły się zaraz po zakupieniu działki. Ze względu na niestabilny, podmokły teren prace przy kładzeniu fundamentów znacznie się wydłużały. W 1897 roku przystąpiono do prac wykończeniowych, które pochłonęły ogromne ilości pieniędzy. Zdesperowany zarząd gminy żydowskiej, który obawiał się zaprzestania prac nad budową synagogi, postanowił wystawić na licytację starą bożnicę znajdującą się przy Hospitalstrasse. Z licytacji uzyskano na nią ponad 25 tysięcy marek, które pozwoliły dokończyć prace budowlane. Jak podała berlińska prasa, koszt budowy synagogi wyniósł ponad 200 tysięcy marek.

21 czerwca 1897 roku nastąpiło uroczyste przeniesienie zwojów Tory i sprzętów liturgicznych ze Starej Synagogi do Nowej[1]. Uroczyste jej otwarcie nastąpiło 22 czerwca 1897 roku, wtedy to nowy rabin opolski Leo Baeck uroczyście otworzył drzwi synagogi, wypowiadając słowa „Oto otwieram cię, o poświęcona bramo, dla pobożnych wiernych”. Po wejściu rabina i innych zaproszonych gości, odmówi on pierwszą modlitwę, zapalił wieczne światło nad Aron ha-kodesz oraz wygłosił uroczyste kazanie.

Jednym z najbardziej uroczystych wydarzeń w historii synagogi było 25 lecie jej istnienia. Wtedy to spotkali się wszyscy żyjący dawni rabini i obecny rabbi opolskiej gminy żydowskiej. Wtedy to również rabin Felix Goldmann odsłonił tablicę pamiątkową poświęconą 18 poległym Żydom podczas I wojny światowej.

9 listopada 1938 roku w synagodze odprawiono ostatnie nabożeństwo. Podczas nocy kryształowej z 9 na 10 listopada 1938 roku, hitlerowcy zmusili ówczesnego rabina synagogi, Hansa Hirschberga, do własnoręcznego podpalenia synagogi (tuż po tym policja aresztowała rabina za podpalenie synagogi)[1]. W synagodze spłonęła także biblioteka i archiwum gminy żydowskiej. Kilka dni później przystąpiono do rozbiórki ruin synagogi. W kwietniu 1939 roku po synagodze pozostał tylko pusty plac. Na tym miejscu zlokalizowano schron.

Po wojnie, w latach 60., na miejscu synagogi wybudowano nowy budynek w którym znajduje się obecnie żłobek. W 1998 roku, w miejscu, gdzie stała synagoga, ustawiono głaz z tablicą pamiątkową z napisem w trzech językach: polskim, niemieckim i hebrajskim. Treść brzmi:

Na pastwę ognia świątynię twą wydali
W tym miejscu stała synagoga spalona przez nazistów w czasie Kryształowej Nocy 9 XI 1938
Ludzie tego nie zapomną”.

Obok synagogi, a obecnie żłobka, wznosi się dawny budynek z mieszkaniem dozorcy synagogi. Jest obecnie jedynym budynkiem przypominającym istnienie Nowej Synagogi. Mieściła się w nim również najprawdopodobniej rytualna rzeźnia drobiu.

Architektura

Murowany gmach synagogi wybudowano w stylu neomauretańskim. Główna sala modlitewna posiadała 600 miejsc siedzących, po 300 dla kobiet i mężczyzn. Obok znajdowały się również biura zarządu gminy, mała sala modlitewna, biblioteka i archiwum kongregacji. Charakterystycznym elementem synagogi była kopuła widoczna z każdego rejonu miasta.

Rabini

  • Leo Baeck
  • Felix Goldmann
  • David Braunschweiger
  • Hans Hirschberg

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c Woźniak M., 2009: Dzieje opolskich synagog. Historia Lokalna, nr 2/0/09.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Opole Voivodeship location map.svg
Autor: Tymek1988, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Opole Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.2778 N
  • S: 49.942 N
  • W: 16.8461 E
  • E: 18.8073 E
Legenda zabytek judaizmu.svg
Symbol zabytku judaizmu do legendy mapy
Dom stroza.JPG
(c) Pudelek z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 2.5
Opole - dawny dom dozorcy Nowej Synagogi
Opole Oppeln Nowa Synagoga Neue Synagoge1.jpg
Brand der neuen Synagoge in Oppeln während der Reichskristallnacht
Opole Nowa synagoga 1.JPG
(c) Pudelek z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0
Opole - miejsce, w którym do 1938 r. stała Nowa Synagoga
Opole Oppeln Alte Synagoge.jpg
Old Synagogue in Opole in Silesia
Opole nowa synagoga.JPG
(c) Pudelek z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0
Opole - pomnik w miejscu zburzonej w 1938 r. Nowej Synagogi
Opole location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Opole, Opole Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.78 N
  • S: 50.58 N
  • W: 17.78 E
  • E: 18.05 E