Nowe Brzesko

Nowe Brzesko
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Kościół Wszystkich Świętych
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

proszowicki

Gmina

Nowe Brzesko

Prawa miejskie

1279–1870; 2011

Burmistrz

Krzysztof Madejski

Powierzchnia

7,26[1] km²

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość


1627[1]
224[1] os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 12

Kod pocztowy

32-120

Tablice rejestracyjne

KPR

Położenie na mapie gminy Nowe Brzesko
Mapa konturowa gminy Nowe Brzesko, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Nowe Brzesko”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Nowe Brzesko”
Położenie na mapie powiatu proszowickiego
Mapa konturowa powiatu proszowickiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Nowe Brzesko”
Ziemia50°08′14″N 20°23′05″E/50,137222 20,384722
TERC (TERYT)

1214034

SIMC

0329705

Strona internetowa

Nowe Brzesko – miasto[2] w Polsce położone na lewym brzegu Wisły w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, w gminie Nowe Brzesko, której jest siedzibą. Miasto jest położone przy drodze krajowej nr 79.

Prawa miejskie w latach 1279–1870 i od 2011.

Miasto opactwa norbertanów w Hebdowie w powiecie proszowickim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[3].

Miasto rządowe Królestwa Kongresowego, położone było w 1827 roku w powiecie krakowskim, obwodzie miechowskim województwa krakowskiego[4].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Historia

Pierwsze wzmianki o Nowym Brzesku pochodzą z XIII w. Początkowo wieś była własnością biskupów krakowskich. W 1223 r. opat brzeski Florian nadał ją klasztorowi norbertanów w Hebdowie. W 1279 r. Gotfryd de Glesin uzyskał przywilej założenia miasta na prawie magdeburskim.

Historia Nowego Brzeska ściśle łączy się z historią klasztoru w Hebdowie. Za czasów Jana Długosza Nowe Brzesko miało 40 łanów miejskich, z których opłacało czynsz klasztorowi. Znajdowały się w nim dwa młyny na Wiśle, jeden należący do klasztoru, drugi do wójta miasteczka. W 1449 r. król Kazimierz Jagiellończyk potwierdził przywilej lokacyjny Nowego Brzeska. Przywileje zostały później potwierdzone jeszcze dwa razy: 17 kwietnia 1674 przez króla Jana Sobieskiego oraz 4 października 1767 przez Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Nowe Brzesko znalazło się w Nowej Galicji (zabór austriacki), w 1809 r. w granicach Księstwa Warszawskiego, a od roku 1815 w Królestwie Kongresowym (zabór rosyjski). Gdy zgromadzenie zakonne norbertanów w Hebdowie zostało rozwiązane w 1818 r., miasto przeszło na własność rządu. W 1827 r. w Nowym Brzesku było 151 domów i 904 mieszkańców. 1 stycznia 1870 Nowe Brzesko utraciło prawa miejskie[5].

Przed I wojną światową Aniela Zdanowska założyła we wsi koło gospodyń wiejskich[6].

Do 1954 roku Nowe Brzesko było siedzibą gminy Gruszów.

W dniu 27 lipca 2010 Rada Ministrów nadała miejscowości Nowe Brzesko status miasta od dnia 1 stycznia 2011[2].

Demografia

  • Piramida wieku mieszkańców Nowego Brzeska w 2014 roku[7].
Piramida wieku Nowe Brzesko.png

Zabytki

Kapliczka św. Floriana
  • Kościół pw. Wszystkich Świętych z 1670 r., rozbudowany w połowie XIX i na początku XX w. Świątynia trójnawowa z jednoprzęsłowym prezbiterium zamkniętym wielobocznie. Ołtarz główny pochodzi z 1664 r. W kościele znajdują się dwa późnobarokowe ołtarze boczne.
  • Kapliczka brogowa z pochodzącą z końca XVIII w. drewnianą rzeźbą św. Floriana[8].

Sport

W mieście działa Ludowy Klub Sportowy Nadwiślanka Nowe Brzesko. Za datę utworzenia klubu podaje się rok 1921, jednak według wspomnień późniejszych działaczy, już w 1917 r. istniały w Nowym Brzesku dwie drużyny piłkarskie, które rozgrywały między sobą mecze towarzyskie, Bugaj i Brygada[9]. Pierwszą tworzyli mieszkańcy miejscowości, drugą natomiast - żołnierze armii austriackiej, którzy stacjonowali w miejscowych koszarach[9]. Siedziba klubu znajduje się przy ulicy Niecałej 1. Jego własnością jest stadion, mogący pomieścić ok. tysiąc widzów[10].

Zobacz też

  • Cmentarz żydowski w Nowym Brzesku

Przypisy

  1. ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku, Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
  2. ↑ a b Dz.U. z 2010 r. nr 138, poz. 929.
  3. ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 103.
  4. ↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 45.
  5. ↑ Postanowienie z 7 (19) listopada 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 425).
  6. ↑ Cmentarz w Miechowie :: miechowski_kuferek, miechowski_kuferek.manifo.com [dostęp 2021-05-13].
  7. ↑ Nowe Brzesko w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  8. ↑ Michał Zalewski: Brogowa kapliczka św. Floriana w Nowym Brzesku. Kapliczki, krzyże i figury przydrożne, 2014. [dostęp 2017-07-05]. (pol.).
  9. ↑ a b Aleksander Gąciarz: 85 lat Ludowego Klubu Sportowego "Nadwiślanka" Nowe Brzesko. Kraków-Nowe Brzesko: 2006, s. 10.
  10. ↑ Nieoficjalna strona LKS Nadwiślanka Nowe Brzesko

Bibliografia

  • Aleksander Gąciarz, 85 lat Ludowego Klubu Sportowego "Nadwiślanka" Nowe Brzesko, Kraków-Nowe Brzesko 2006.
  • Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880–1885.

Linki zewnętrzne

Powiat proszowicki
Miasta
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Herb powiatu proszowickiego

Powiat miechowski (1867–1975) (► GG)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1867–1939 i 1945–75)
Gminy wiejskie
(1867–1939, 1945–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Gminy (1939–45)
Miejskie
Wiejskie
Gmina Nowe Brzesko
Siedziba gminy
Wsie
Integralne
części wsi
  • Chełm
  • Chełmy
  • Daleszów
  • Gościniec
  • Józefów
  • Kacze Doły
  • Kamionka
  • Kluczówka
  • Kuchary Leśne
  • Pagórek
  • Parcelacja
  • Pokrzywka
  • Równie
  • Stara Wieś (Gruszów)
  • Stara Wieś (Pławowice)
  • Stara Wieś (Sierosławice)
  • Stara Wieś (Śmiłowice)
  • Stare Brzesko
  • Stary Hebdów
  • Żerkowice

Herb gminy Nowe Brzesko

Miasta województwa małopolskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa małopolskiego

Miasta zdegradowane reformą carską z 1869–1870

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
POL gmina Nowe Brzesko flag.svg
Autor:
  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
, Licencja: CC BY-SA 2.5
Flaga miasta i gminy Nowe Brzesko w Polsce.
Nowe Brzesko - kościół.jpg
Autor: Krkpr, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nowe Brzesko - kościół
Nowe Brzesko - kapliczka św. Floriana.jpg
Autor: Krkpr, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nowe Brzesko - kapliczka św. Floriana
Piramida wieku Nowe Brzesko.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Nowego Brzeska, 2014