Nowe Kramsko

Nowe Kramsko

wieś
Głaz poświęcony mieszkańcom poległym w powstaniu wielkopolskim
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	zielonogórski
Gmina	Babimost
Liczba ludności (2022)	769[1]
Strefa numeracyjna	68
Kod pocztowy	66-111[2]
Tablice rejestracyjne	FZI
SIMC	0907556
Położenie na mapie gminy Babimost Nowe Kramsko
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Nowe Kramsko
Położenie na mapie województwa lubuskiego Nowe Kramsko
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego Nowe Kramsko
52°08′24″N 15°46′10″E/52,140000 15,769444
Strona internetowa

Nowe Kramsko (niem. Neu Kramzig^[3], w latach 1936–1946 Kleistdorf^[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie lubuskim, w powiecie zielonogórskim, w gminie Babimost^[5][6], nad Jeziorem Wojnowskim, 34 km od Zielonej Góry.

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa zielonogórskiego.

W Nowym Kramsku znajduje się Port lotniczy Zielona Góra-Babimost, Zespół Edukacyjny w Nowym Kramsku (w którego skład wchodzą szkoła podstawowa oraz przedszkole wraz z oddziałem w Starym Kramsku), Ochotnicza Straż Pożarna.

Według danych urzędu gminy Babimost, sołectwo ma powierzchnię 4560,51 ha i 867 mieszkańców^[7].

Integralne części wsi

Historia

Nowe Kramsko powstało na pocz. XIII w. jako wieś rycerska, lokowana na prawie polskim. Legenda mówi, że założycielami wsi byli uciekający przed zarazą mieszkańcy Starego Kramska. Miejscowość wymieniona została w łacińskojęzycznym, średniowiecznym dokumencie z 1314 roku jako Krampsko nova^[8].

W dokumencie tym ówcześni właściciele wsi, Hektor z Klępska, z rodu Leszczyców i kasztelan zbąski Sulko z Lasocic, z rodu Junoszów darowują ją klasztorowi cystersów z Obry. Kolejny łaciński dokument z 1319 roku notuje, że Zulco comes, dominus de Lessotendorph nadaje klasztorowi swoje dziedzictwo Novum Cramsko jako swoje dziedzictwo^[8] Nadanie to również potwierdzone zostało w 1326 roku przez Henryka księcia śląskiego^[8].

Wieś należała do klasztoru do II rozbioru Rzeczypospolitej. W wyniku rozbiorów Polski miejscowość wraz z całą Wielkopolską znalazła się w zaborze pruskim. Państwo pruskie sekularyzowało dobra klasztorne, a właścicielem miejscowości został von Unruh z Kargowej.

Przy pierwszej numeracji w 1796 r. we wsi były 52 domostwa oraz folwark. Dla wsi w 2020 r. sporządzono opis historii wszystkich dawnych zagród, począwszy od końca XVII w. (1696 r.) do czasów współczesnych^[9].

W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Kramsko Nowe należała do wsi większych w ówczesnym powiecie babimojskim rejencji poznańskiej^[10]. Kramsko Nowe należało do babimojskiego okręgu policyjnego tego powiatu i stanowiło część majątku Kramsko stare, który należał do Rudeliusa^[10]. Według spisu urzędowego z 1837 roku Kramsko nowe liczyło 484 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 69 dymów (domostw)^[10]. W tym okresie ludność wsi była w całości etnicznie polska i posługiwała się staranną polszczyzną^[10].

Na przełomie XIX i XX wieku miejscowość jako wieś leżącą w powiecie babimojskim dwukrotnie wymienia Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. Według tomu IV z 1883 roku pod koniec XIX wieku miejscowość liczyła 92 domy, w których mieszkało 687 mieszkańców z czego 652 wyznania katolickiego i 35 ewangelików. Słownik notuje, że mieszkało w niej wówczas 105 analfabetów^[3]. Druga część tomu XV tego słownika wydana w 1902 roku wymienia Kramsko Stare i Nowe w jednym haśle i podaje, że zamieszkiwało je wówczas 856 mieszkańców w tym 47 protestantów^[8]

Podczas powstania wielkopolskiego miała tu miejsce bitwa powstańców z Niemcami. Przed II wojną światową, mimo iż leżała w granicach Niemiec, wieś stanowiła ośrodek polski, niezgermanizowany od XIV wieku. Właściciel miejscowości, Emil Rudelius, zbudował tu swój pałac, który staje się siedzibą rodową do 1945 roku. Obecnie w pałacyku mieści się filia Biblioteki Publicznej im. Wiesława Sautera w Babimoście.

Podczas akcji germanizacyjnej nazw miejscowych i fizjograficznych historyczna nazwa niemiecka Neu Kramzig została w 1937 r. zastąpiona przez administrację nazistowską sztuczną formą Kleistdorf.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[11]:

• zespół kościelny i plebański:
  • kościół parafialny pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, późnobarokowy z 1769 roku
  • cmentarz przykościelny
  • ogrodzenie
  • plebania, z początku XIX wieku
  • budynek gospodarczy, z końca XIX wieku
  • kuźnia, obecnie garaż, z początku XX wieku
  • ogród plebański
• koźlak (wiatrak), młyn, drewniany.

inne obiekty:

• pałac
• głaz poświęcony pamięci powstańców wielkopolskich.

Sport

W miejscowości działa klub piłkarski „Polonia” Nowe Kramsko założony w 1923 roku i występujący w A-klasie.

Galeria

• 

  Kościół pw. Narodzenia NMP

• 

  Pałac Rudeliusa

• 

  Pałac

• 

  Port lotniczy

Znane postacie

• Joachim Benyskiewicz – urodzony w Nowym Kramsku, profesor zwyczajny dr hab. Uniwersytetu Zielonogórskiego;
• Zbigniew Jujka – znany rysownik, mieszkał w Nowym Kramsku;
• Maria Zientara-Malewska – nauczycielka w szkole podstawowej w Nowym Kramsku podczas okupacji niemieckiej, opracowała legendy o Nowym Kramsku, po wybuchu II wojny światowej została wywieziona wraz z innymi bojownikami o polskość ziemi kramskiej do obozu pracy w Niemczech;
• O. Łucjan Królikowski – franciszkanin (OFMConv) urodził się w 1919 roku w Nowym Kramsku. Pracował jako duszpasterz w klasztorze w Chicopee, w USA. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński w 2007 r. wręczył mu Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł w październiku 2019 roku.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona Nowego Kramska
• Kramsko Nowe, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 610 .
• Kramsko Stare i Nowe, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 155 .