Nowe Sady (województwo podkarpackie)

Nowe Sady
	wieś
	; Cerkiew obronna
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	przemyski
Gmina	Fredropol
Liczba ludności (2020)	381
Strefa numeracyjna	16
Kod pocztowy	37-743
Tablice rejestracyjne	RPR
SIMC	0602472
	Położenie na mapie gminy Fredropol Nowe Sady
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Nowe Sady
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Nowe Sady
	Położenie na mapie powiatu przemyskiego Nowe Sady
	49°38′06″N 22°44′31″E/49,635000 22,741944

Artykuł	49°38′6″N 22°44′31″E
- błąd	39 m
WD	49°38'N, 22°44'E
- błąd	2333 m
Odległość	684 m

Nowe Sady – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Fredropol^[4]^[3].

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie przemyskim.

Wieś położona nad Wiarem u podnóża wzgórz Kalwarii Pacławskiej.

Części wsi

Integralne części wsi Nowe Sady^[4]^[3]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0602489	Młyny	część wsi
0602495	Siedliska	część wsi
0602503	Sokołów Dobromilski	część wsi
0602510	Zawiar	część wsi

Historia

Wieś powstała w 1957 roku z połączenia dwóch mniejszych wsi: Falkenbergu (z niem. ''Sokola Góra") oraz Hujska^[5] (ukr. Військо, rus. Гуйско).

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1444 r., kiedy nazywała się Osko i należała do królewszczyzn starosty przemyskiego. W XV w. powstała tu parafia prawosławna, której istnienie in villa Wujsko potwierdził w 1665 Jan Kazimierz. Wieś należała do starostwa przemyskiego w drugiej połowie XVI wieku^[6], położona była na przełomie XVI i XVII wieku w ziemi przemyskiej województwa ruskiego^[7]. W 1772 r. wieś przyłączono do austriackich dóbr rządowych. Do 1778 r., istniała tu warzelnia soli, czerpiąca solankę ze studni o głębokości ponad 100 m a w XIX w. funkcjonował browar. W latach 80., XVII w. w części wsi zwanej Falkenberg osadzono w ramach kolonizacji józefińskiej kolonistów niemieckich. W 1921 r. wieś liczyła 136 domów i 788 mieszkańców (765 wyznania gr-kat, 9 rz-kat, 14 mojż.). Do 1948 roku miejscowość należała do ZSRR, następnie powróciła do Polski; wcześniej wysiedlono ludność ukraińską^[8], a na ich miejsce przybyli osadnicy polscy z różnych stron kraju. W 1957 r. nazwę wsi zmieniono na Nowe Sady, włączając do miejscowości sąsiedni Falkenberg.

Kamienny obelisk na forytfikacji

Cerkiew

Murowana cerkiew pw. św. Jerzego Męczennika zbudowana została prawdopodobnie w 1655, przebudowana w 1836, odnowiona w 1932.

Zachowany grobowiec na cmentarzu w Nowych Sadach

Fortyfikacje

Cerkiew zbudowana jest na wzgórzu kończącym grzbiet biegnący od Pacławia. W IX-XI w. było tu wczesnośredniowieczne grodzisko, górujące nad płaską równiną Wiaru. Od strony wsi (zachód, północ i wschód) fortyfikacje mają ok. 10 m wysokości. Z północnego zachodu prowadzi na górę droga, która przechodzi wąwozem przez fortyfikację i wydostaje się na majdan (urbanistyka) w pobliżu prezbiterium obecnej cerkwi. Na północno-wschodnim narożniku bastionu stoi kamienny obelisk z krzyżem łacińskim, bez żadnych napisów. Od strony grzbietu (południe) majdan osłonięty jest wałem ziemnym o wysokości ok. 5 m i odcięty przekopem, w znacznej części zasypanym.

Nagrobek otoczony płotkiem

Cmentarz

Południową część fortyfikacji zajmuje stary cmentarz. Nieużywany w latach 1947-1989 został w większości zdewastowany. Najlepiej zachował się betonowy grobowiec (w latach 80. przez rozbitą ścianę widać było trumny i kości) i kilka żeliwnych krzyży. W latach 90. XX w. część nagrobków została odrestaurowana. Charakterystycznym elementem cmentarza są drewniane płotki wokół grobów.

Młyn wodny

Ciekawym zabytkiem jest również młyn wodny, który również od kilkudziesięciu lat dysponuje silnikiem na olej napędowy oraz turbiną 2 w polsce, który zapewnia zapas mocy w przypadku małego poziomu wody w Wiarze. Młyn wodny jest nieczynny od 1997 roku, obecnie trwają prace modernizacyjne, które prawdopodobnie zostaną zakończone za około 2 lata. Po ich ukończeniu młyn ma zostać uruchomiony.

Zobacz też

Falkenberg nad Wiarem
gmina Hujsko

Przypisy

↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 5 [dostęp 2022-01-22]
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 826 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c GUS. Rejestr TERYT
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Zarządzenie nr 144 Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 1957 r. w sprawie zmiany nazw niektórych miejscowości w województwach rzeszowskim i warszawskim (M.P. z 1957 r. nr 51, poz. 322)
↑ w świetle lustracji przeprowadzonej w latach 1564-1565, Mateusz Fac, Początki i kształtowanie się grodowego starostwa przemyskiego (z uwzględnieniem kompetencji starostów i majątku domeny monarszej pod ich zarządem do końca XVI wieku), w: Rocznik Historyczno - Archiwalny, T. XXI, Przemyśl 2010, s. 15.
↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie , [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej , Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 2.
↑ Anrzej Zapałowski, Granica w ogniu, s. 76

Bibliografia

Stanisław Kłos – Podkarpackie – przewodnik, wyd. "Bosz" 2005
Stanisław Kryciński – Przemyśl i Pogórze Przemyskie, wyd. "Rewasz" 1997

Linki zewnętrzne

Hujsko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 205 .
Hujsko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 598 .

[rap-1] Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 5 [dostęp 2022-01-22]

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 826 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-3] GUS. Rejestr TERYT

[R2013-4] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[5] Zarządzenie nr 144 Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 1957 r. w sprawie zmiany nazw niektórych miejscowości w województwach rzeszowskim i warszawskim (M.P. z 1957 r. nr 51, poz. 322)

[6] w świetle lustracji przeprowadzonej w latach 1564-1565, Mateusz Fac, Początki i kształtowanie się grodowego starostwa przemyskiego (z uwzględnieniem kompetencji starostów i majątku domeny monarszej pod ich zarządem do końca XVI wieku), w: Rocznik Historyczno - Archiwalny, T. XXI, Przemyśl 2010, s. 15.

[7] Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie , [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej , Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 2.

[8] Anrzej Zapałowski, Granica w ogniu, s. 76

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Wsie	Aksmanice Darowice Fredropol Gruszowa Huwniki Kalwaria Pacławska Kłokowice Kniażyce Koniusza Kopysno Kormanice Koniuszki Kupiatycze Leszczyny Makowa Młodowice Nowe Sady Nowosiółki Dydyńskie Paportno-Sopotnik Posada Rybotycka Rybotycze Sierakośce Sólca
Integralne części wsi	Berendowice Brzózka Dębnik Dolny Koniec Gaj Górny Koniec Kolonia Darowicka Kolonia Kniażycka Leśniczówka Makowa Rustykalna Młyny Pacław Pod Cerkwią Polska Ulica Siedliska Sokołów Dobromilski Wał Zamost Zapotok Zawiar
Nieistn. wsie	Borysławka Paportno Sopotnik

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne