Nowożytność

Upadek Konstantynopola w 1453. Data ta jest jedną z kilku podawanych jako symboliczny początek nowożytności.

Nowożytność – epoka w historii następująca według tradycyjnej periodyzacji po średniowieczu i poprzedzająca XIX wiek (jako epokę). Za jej datę początkową uznaje się najczęściej upadek Konstantynopola, a tym samym cywilizacji bizantyńskiej (1453) lub odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1492). Obie te daty mają wyłącznie charakter umowny – upadek Bizancjum miał bardzo ograniczony wpływ na rozwój kultury europejskiej, natomiast ekspansja europejska w kierunku zachodnim i południowym miała przynieść skutki dopiero w XVI wieku. Realnymi wyznacznikami przejścia od epoki średniowiecznej do nowożytnej są natomiast przemiany kulturowe, polityczne, państwowe, ideologiczne i w ograniczonym stopniu techniczne[1]. W historii świata za umowne zakończenie epoki najczęściej uznaje się wybuch rewolucji francuskiej, a rzadziej kongres wiedeński[2].

Mapa nieznanego portugalskiego kartografa z 1502 roku przedstawia świat taki, jaki stał się znany Europejczykom po wyprawach eksploracyjnych pod koniec XV wieku do obu Ameryk, Afryki i Indii

Podział na starożytność, średniowiecze i nowożytność znajduje zastosowanie przede wszystkim w historii Europy, choć jest wykorzystywany także w badaniach nad krajami pozaeuropejskimi, szczególnie w opracowaniach syntetycznych.

Podział wewnętrzny

Wewnątrz epoki nowożytnej stosuje się często, szczególnie w pracach popularnych, podział zaczerpnięty z historii sztuki. Z perspektywy nauk historycznych jego realna przydatność jest wątpliwa, ze względu na niejednorodną linię czasową i brak bezpośredniego przełożenia historii np. literatury na dzieje polityczne.

Ogólny podział tego typu:

Koncepcje alternatywne

Przydatność pojęcia nowożytności dla badań historycznych została zakwestionowana przez przedstawicieli nurtów modernistycznych, między innymi francuską szkołę Annales[3]. W ujęciu np. Jacques'a Le Goffa historię dzieli się na epokę przednowoczesną (tzw. długie średniowiecze) i nowoczesną, a cezurę stanowią zmiany technologiczne i mentalnościowe związane z industrializacją. Z kolei szkoła anglosaska nie operuje odpowiednikiem polskojęzycznego terminu nowożytność. Najbliższa jest mu anglosaska epoka wczesnonowoczesna (Early modern period), natomiast epoka nowożytna lub nowoczesna (modern period) trwa w tym ujęciu do chwili obecnej.

Także w nauce marksistowskiej postulowano podział dychotomiczny na epokę feudalną i kapitalistyczną (od XVII wieku)[4].

Periodyzacja historii Polski

W periodyzacji odnoszącej się do dziejów Polski za początek nowożytności uznaje się z reguły rok 1492 (śmierć króla Kazimierza Jagiellończyka) lub 1506 (śmierć Aleksandra Jagiellończyka). Za zakończenie powszechnie uznaje się III rozbiór Polski w 1795[5].

Przypisy

  1. Późne średniowiecze, red. K. Baczkowski, Warszawa 2005; J. Da Silva, Morskie dzieje Portugalczyków, Gdańsk 1987; G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, Warszawa 2008; Z. Wójcik, Historia powszechna. Wiek XVI-XVII, Warszawa 2006.
  2. Z. Wójcik, Historia powszechna. Wiek XVI-XVII, Warszawa 2006; A. Chwalba, Historia powszechna. XIX wiek, Warszawa 2009.
  3. J. Le Goff, O długie średniowiecze [w:] Świat średniowiecznej wyobraźni, Warszawa 1997, s. 25–32.
  4. J. Topolski, Świat bez historii, Warszawa 1972.
  5. M. Markiewicz, Historia Polski 1492-1795, Kraków 2006.

Bibliografia

  • Późne średniowiecze, red. K. Baczkowski, Warszawa 2005.
  • A. Chwalba, Historia powszechna. XIX wiek, Warszawa 2009.
  • J. Le Goff, O długie średniowiecze [w:] Świat średniowiecznej wyobraźni, Warszawa 1997, s. 25–32.
  • M. Markiewicz, Historia Polski 1492-1795, Kraków 2006
  • G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, Warszawa 2008.
  • J. Topolski, Świat bez historii, Warszawa 1972.
  • Z. Wójcik, Historia powszechna. Wiek XVI-XVII, Warszawa 2006.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Zonaro GatesofConst.jpg
Mehmed II, Entering to Constantinople
Cantino planisphere (1502).jpg
The Cantino planisphere, completed by an unknown Portuguese cartographer in 1502, is one of the most precious cartographic documents of all time. It depicts the world, as it became known to the Europeans after the great exploration voyages at the end of the fifteenth and beginning of the sixteenth century to the Americas, Africa and India. It is now kept in the Biblioteca Universitaria Estense, Modena, Italy