Nowosądecki Kombinat Budowlany

Nowosądecki Kombinat Budowlany
Państwo	Polska
Siedziba	Nowy Sącz
Adres	ul. Zielona 27
Data założenia	1950 (jako Budowlane Przedsiębiorstwo Powiatowe)
Data likwidacji	1991
Forma prawna	Przedsiębiorstwo państwowe
brak współrzędnych

Nowosądecki Kombinat Budowlany – istniejący w latach 1950–1991 kombinat budowlany w Nowym Sączu, producent elementów prefabrykowanych, tzw. wielkiej płyty oraz główny wykonawca osiedli mieszkaniowych w regionie nowosądeckim w okresie PRL.

Historia

NKB powstał w 1950 roku jako Budowlane Przedsiębiorstwo Powiatowe – podlegające Miejskiej Radzie Narodowej, ze 100-osobową załogą (podobne powstały wówczas w 9 innych miastach ówczesnego województwa krakowskiego: w Bochni, Chrzanowie, Krakowie, Miechowie, Nowym Targu, Olkuszu, Tarnowie, Wadowicach i Żywcu). W początkowym okresie działalności prowadziło blisko 38 inwestycji budowlanych. Pierwszą szkołą wybudowaną przed przedsiębiorstwo była oddana w 1953 roku szkoła w Złockiem (obecnie Zespół Szkolno-Przedszkolny w Złockiem)^[1]. Z biegiem lat przedsiębiorstwo zmieniało nazwy: Przedsiębiorstwo Budownictwa Terenowego, Nowosądeckie Przedsiębiorstwo Budowlane i od 1978 roku Nowosądecki Kombinat Budowlany. Firma odegrała dużą rolę w urbanizacji Sądecczyzny; była zaangażowana w ponad 800 inwestycji (szkoły, infrastruktura wiejska, osiedla). Rocznie oddawała ok. 400 mieszkań, prowadziła szeroką działalność socjalną (hotel robotniczy w Krynicy, ośrodek wczasowy „Jubilat” w Czarnym Potoku). Już na początku działalności BKB „Wschód” okazało się, że koszty nowej technologii wznoszenia bloków mieszkalnych są wysokie. Główną przyczyną tego stanu rzeczy były wady gospodarki nakazowo-rozdzielczej, w której czynnik wzrostu ilościowego brał górę nad rachunkiem ekonomicznym i jakością wykonywanych prac. Wielkopłytowe budownictwo mieszkaniowe charakteryzowało się dużą dynamiką ilościową, lecz jednocześnie wysoką materiałochłonnością oraz niewystarczającą jakością wykonawstwa. Z biegiem lat zmieniały się technologie budownictwa, na budowach pojawił się sprzęt ciężki: żurawie wieżowe, koparki, spychacze, a tzw. stropy DMS zastąpiono stropami wielkopłytowymi. Utworzenie województwa nowosądeckiego oznaczało dla Nowego Sącza szybki wzrost liczby ludności (do 64 tys. w 1980, 70 tys. – 1985, 80 tys. – 1990), jak i miejsc pracy (z 27,9 tys. w 1974 do 41,3 tys. w 1984), co wymusiło rozwój budownictwa mieszkaniowego. Bloki w Nowym Sączu stawiano na terenach uzbrojonych jeszcze w powiatowych czasach. Boom mieszkaniowy nakręcała wytwórnia elementów prefabrykowanych przy ul. Nowobielowickiej i wytwórnia OWT przy ul. Zielonej 26. Głównym inwestorem w budownictwie mieszkaniowym była Grodzka Spółdzielnia Mieszkaniowa. Największy przyrost nowych mieszkań przypada na lata 1980–1985: ok. 40 budynków i 1588 mieszkań. W ciągu 10 lat (1976–1985) „Grodzka” oddała do użytku 42 proc. ogółem wybudowanych mieszkań w województwie na 13 działających wówczas spółdzielni mieszkaniowych.

Pod koniec lat 80. NKB stawał się coraz mniej wydolny i przestał być konkurencyjny na rynku budowlanym. Kończyła się era molochów państwowych. Ostatnim zadaniem w Nowym Sączu były dwa bloki mieszkalne dla spółdzielni „Semafor” przy ul. Batalionów Chłopskich i obiekty Domu Pomocy Społecznej w osiedlu Zawada. Firma przestała istnieć w 1991 r. Jej siedzibę (wraz z halą wytwórni wielkiej płyty) przy ul. Zielonej wykupiła Krajowa Izba Gospodarcza dla potrzeb WSB–NLU^[2]. Archiwalia kombinatu zdeponowane są w Małopolskim Urzędzie Wojewódzki w Krakowie w delegaturze w Nowym Sączu^[3].

Nazwy

• 1950-19?? – Budowlane Przedsiębiorstwo Powiatowe
• 19??-19?? – Przedsiębiorstwo Budownictwa Terenowego
• 19??-1977 – Nowosądeckie Przedsiębiorstwo Budowlane
• 1978-1991– Nowosądecki Kombinat Budowlany

Charakterystyka

Działalność Nowosądeckiego Kombinatu Budowlanego koncentrowała się na produkcji elementów prefabrykowanych i bezpośrednim wykonawstwie wielkopłytowego budownictwa mieszkaniowego. Do zadań kombinatu należało przygotowanie terenu pod budowę osiedli oraz realizacja inwestycji w zakresie technicznym i finansowym. Rejon działania obejmował przede wszystkim rejon Sądecczyzny.

Realizacje

Kombinat zurbanizował znaczne obszary Nowego Sącza w ramach odgórnie obowiązującej doktryny planistycznej. W latach 80. XX w. monotonię zabudowy zmniejszano poprzez różnicowanie liczby kondygnacji w stawianych budynkach, ich długości, kształtu oraz usytuowania w terenie. W całym okresie działalności (1950-1991) kombinat wybudował mieszkania dla ponad 50 tys. osób i był zaangażowany w ponad 800 inwestycji.

Ważniejsze inwestycje zrealizowane przez kombinat:

26 osiedli mieszkaniowych (ok. 12,5 tys. mieszkań, 40,6 tys. izb, 585 tys. m² powierzchni użytkowej),

• Nowy Sącz
  • Przydworcowe
  • Kochanowskiego
  • Grodzkie
  • Szujskiego
  • Barskie
  • Gołąbkowice
  • Westerplatte
  • Mielnium
  • Wojska Polskiego

• Grybów
  • Na Równi

• Krynica
  • Tysiąclecia
  • Czarny Potok
  • Źródlane

• Stary Sącz
  • Słoneczne

• Piwniczna
  • Uwrocie

• Limanowa
  • Centrum

• 66 szkół podstawowych (m.in. nr 7, 15, 18 i 19 w Nowym Sączu),
• 5 techników i liceów („elektryk” i „samochodówka” w Nowym Sączu, liceum im. Skłodowskiej-Curie w Starym Sączu, szkoły rolnicze w Nawojowej i Marcinkowicach),
• 16 przedszkoli (m.in. przy ul. Broniewskiego, Paderewskiego, Grota-Roweckiego i Królowej Jadwigi w Nowym Sączu),
• 20 obiektów służby zdrowia (m.in. sanatoria „Budowlani”, „Silesia”, „Podhale” „Continental” w Krynicy, szpitale w Krynicy i N. Sączu – rozbudowa od strony wschodniej, przychodnie i ośrodki zdrowia przy ul. Poniatowskiego i Batorego PKP w Nowym Sączu, Podegrodziu, Krynicy, Tyliczu),
• 24 domy i ośrodki wypoczynkowe (m.in. „Limba” w Piwnicznej, Politechniki Warszawskiej w Grybowie, „Witrum” w Tęgoborzy, ZNTK w Cieniawie, „Jantar” w Rytrze, „Ursus”, „Geofizyk”, „Wiarus”, „Żerań” w Muszynie i Złockiem, „Leśnik”, „Pan Tadeusz”, „Znicz”, „Mielec”, „Łącznościowiec”, „Pegaz” w Krynicy),
• 8 hoteli i internatów (m.in. hotel Orbis „Beskid” i Dom Studenta w Nowym Sączu),
• ponad 50 obiektów usługowych, handlowych (np. domy handlowe „Merkury” i „Lach” w Nowym Sączu, „Perła” w Krynicy, restauracje „Hawana” w Krynicy, „Panorama” w Nowym Sączu, „Relaks” w Gródku n. Dunajcem, „Kaskada” w Grybowie, „Margoń” w Nawojowej, Bar „Węgierski” i Bar „Turystyczny” w Nowym Sączu) oraz przemysłowych (betoniarnia „Stetter” OWT przy ul. Zielonej w Nowym Sączu),
• 40 obiektów dla potrzeb rolnictwa,
• 248 innych obiektów (biurowce np. PKS, zajezdnie, oczyszczalnie ścieków, kotłownie, stacje redukcyjno-pomiarowe).

Przypisy