Nowoskrzydłe

Nowoskrzydłe

Neoptera
Martynov, 1923
Okres istnienia: baszkir–dziś PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 323.2/0 323.2/0
Straszyk olbrzymi
Pszczoła miodna
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
(bez rangi)	Dicondylia
Podgromada	owady uskrzydlone
(bez rangi)	Metapterygota
Infragromada	nowoskrzydłe
Synonimy
Neopterygota Crampton, 1924

Nowoskrzydłe^[1], owady nowoskrzydłe^[2] (Neoptera) – infragromada owadów, zaliczana do Dicondylia i podgromady owadów uskrzydlonych.

Najważniejszą cechą tej grupy jest zdolność do składania skrzydeł, którą zawdzięczają obecności specjalnych mięśni przyczepionych do trzeciego sklerytu aksillarnego^[2][3][4]. Skleryt ten jest ruchomy i obracając się, kieruje skrzydła wierzchołkami w tył, jednocześnie pozostawiając stronę grzbietową skierowaną grzbietowo^[3]. Dla części nasadowych ich skrzydeł charakterystyczne są także obecność płytki medialnej i brak rozwidlenia żyłki radialnej^[2][4]. Ponadto grupę tę cechuje wykształcenie trzeciej pary walwuli, czyli gonoplacu^[4].

Nowoskrzydłe prawdopodobnie wyewoluowały we wczesnym baszkirze (karbon), po czym szybko się zróżnicowały, zajmując wszelkie lądowe i słodkowodne nisze^[4]. Możliwość składania skrzydeł dała im znaczną przewagę ewolucyjną nad pierwotnoskrzydłymi, zwłaszcza wśród gęstej roślinności^[5]. Ich złożenie nie tylko pozwoliło je chronić w czasie spoczynku, ale także umożliwiło wciskanie się w różne ciasne miejsca, np. pod kamienie. Przednia para skrzydeł u wielu grup zaczęła pełnić funkcje ochronne dla pary drugiej i odwłoka, przyjmując formę skórzastych lub całkowicie zesklerotyzowanych pokryw^[4].

Systematyka

Takson Neoptera wprowadzony został po raz pierwszy przez Andrieja Martynowa w 1923 roku. Autor ten dzielił go na trzy podsekcje: Polyneoptera, Paraneoptera i Oligoneoptera (synonimy: Endopterygota, Holometabola; pl. nazwa: skrytoskrzydłe)^[3]. Podział taki jest nadal w powszechnym użyciu, przy czym nadaje się tym taksonom różne rangi (np. infragromad, kohort czy podgrup)^[3][2]. Przykładowo systematyka współczesnych rzędów przedstawiać się może następująco^[2]:

Proponowane jednak były i są podziały alternatywne. Ross w pracy z 1955 oraz Hamilton w pracy z 1972 wyróżniali tylko dwie główne linie ewolucyjne nowoskrzydłych: Pliconeoptera i Planoneoptera, przy czym Pliconeoptara Hamiltona odpowiadały Polyneoptera Martynowa z wyłączeniem glebików, widelnic i kilku rzędów wymarłych^[5]. Z kolei Henning w 1953 połączył Paraneoptera i Holometabola w takson Eumetabola^[3].

Inny podział na 3 grupy proponuje w publikacji z 2012 Kluge. Dzieli on nowoskrzydłe na Idioprothoraca, Rhipineoptera i Eumetabola. Idioprothoraca obejmują nogoprządki i świerszczokaraczany, a Rhipineoptera: widelnice, Pandictyoptera (modliszki i karaczany z termitami), prostoskrzydłe, straszyki i skorki. Eumetabola natomiast dzielą się na Parametabola (odpowiednik Paraneoptera) i Metabola (odpowiednik skrytoskrzydłych – Holometabola)^[3].

Przypisy