Nowy Dwór Mazowiecki
| miasto i gmina | |||||
 Ruiny spichlerza, ul. Kościuszki, kościół św. Michała Archanioła, most Pancera na Narwi, ul. Zakroczymska, Wieża „Czerwona” Twierdzy Modlin, Działobitnia św. Michała, Starostwo Powiatowe, Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, fontanna na skwerze abp. Dobrogosta, fragment ul. Warszawskiej | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Aglomeracja | |||||
| Data założenia | przed 1294 | ||||
| Prawa miejskie | 1374 | ||||
| Burmistrz | Jacek Kowalski | ||||
| Powierzchnia | 28,21 km² | ||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna | (+48) 22 | ||||
| Kod pocztowy | 05-100, 05-101, 05-102, 05-160 | ||||
| Tablice rejestracyjne | WND | ||||
Położenie na mapie powiatu nowodworskiego _location_map.png "Mapa lokalizacyjna powiatu nowodworskiego") | |||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||
 52°25′49″N 20°42′57″E/52,430278 20,715833 | |||||
| TERC (TERYT) | 1414011 | ||||
| SIMC | 0921148 | ||||
Urząd miejski ul. Zakroczymska 3005-100 Nowy Dwór Mazowiecki | |||||
| Strona internetowa | |||||
.jpg)
Nowy Dwór Mazowiecki – miasto w Polsce, w województwie mazowieckim, siedziba powiatu nowodworskiego, położone przy ujściu Narwi do Wisły.
Ośrodek przemysłowy i usługowy, także dla pobliskich terenów letniskowych.
Położenie
Nowy Dwór Mazowiecki leży na Nizinie Środkowopolskiej w Kotlinie Warszawskiej, w województwie mazowieckim, 34 km na północny zachód od centrum Warszawy. Miasto usytuowane jest na tarasie nadzalewowym pomiędzy Wisłą, Narwią i Wkrą, które łączą się w jego granicach. Wisła wyznacza południową i południowo-zachodnią granicę miasta na długości 7,5 km. Rzeka Narew natomiast przecina poziomo miasto na pół, oddzielając część rdzenną miasta od osiedli Modlin Twierdza i Modlin Stary.
Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosi 28,21 km²[2]. Miasto stanowi 4,09% powierzchni powiatu.
Nowy Dwór Mazowiecki sąsiaduje z 5 innymi gminami: Czosnów, Jabłonna, Pomiechówek, Wieliszew, Zakroczym.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa warszawskiego.
Demografia
Dane statystyczne GUS z 30 czerwca 2014[3]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 28 660 | 100,0 | 14 912 | 52,0 | 13 748 | 48,0 |
| Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] | 1001,5 | 520,6 | 481,0 | |||
- Piramida wieku mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckiego w 2014 roku[1].
Historia
Pierwsze ślady bytności ludzi pochodzą z epoki neolitu (4 – 2 tys. lat p.n.e.)[4], natomiast pierwsze ślady osadnictwa pochodzą z około 1,7 tys. lat p.n.e.[5] Podczas pogłębiania rzeki Narew w 1980 znaleziono także fragmenty łodzi z I w n.e., grot włóczni z XV wieku oraz głownię mieczową z XVII wieku.
Za założyciela późniejszego miasta uważa się księcia Konrada I Mazowieckiego (około 1233), a pierwsza wzmianka pochodzi z 1294, jako o własności wojewody mazowieckiego Jana herbu Nałęcz. Miasto wymieniane jest w dokumentach pod różnymi nazwami: Nowidwor circa fluvium Narew (Nowy Dwór Nad Rzeką Narew) (1355), Nova Curia (Nowy Dwór)[6], Nova Aula, później także Novidwor, Nouidwor czy Nowodwor. 29 czerwca 1374 książę Ziemowit III Mazowiecki nadał osadzie prawa miejskie chełmińskie oraz oddał je na własność Abrahamowi, Dobrogostowi i Niemierzy, synom Tomisława[7], wraz z przywilejem na połów ryb w Narwi i Wiśle oraz pobieranie cła na rzece Narwi. W 1421 nastąpił podział majątku pomiędzy synami Niemierzy – Abraham osiada w Wielkopolsce koło Wolsztyna, Dobrogost zostaje i przybiera nazwisko Nowodworski.
W 1544 nastąpiło odnowienie praw miejskich przez króla Zygmunta Starego[8], w XVII wieku miał miejsce upadek miasta w wyniku licznych powodzi, zaraz, grabieży i wojen. 30 września 1655 w bitwie pod Nowym Dworem[9] wojska szwedzkie w czasie potopu szwedzkiego rozgromiły tu mazowieckie pospolite ruszenie. Po potopie szwedzkim miasto podupadło do rangi wsi, którą pozostało aż do końca XVIII wieku. Prywatne miasto szlacheckie, położone w Księstwie Mazowieckim, w 1739 roku należało do klucza Lubomirskich Nowy Dwór[10].
20 czerwca 1782 folwark Nowy Dwór otrzymał ponownie prawa miejskie od księcia Stanisława Poniatowskiego. 21 października 1792 odbyła się konsekracja kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Michała Archanioła, fundacji księcia Stanisława. W 1794 Nowy Dwór odkupił hrabia Ludwik Szymon Gutakowski. Po III rozbiorze Polski Nowy Dwór znalazł się w zaborze pruskim, a po kongresie wiedeńskim w zaborze rosyjskim.
W 1807 rozpoczęła się, z rozkazu Napoleona Bonaparte, budowa Twierdzy Modlin, od 1810 budowana była już nie jako magazyn żywności, ale obóz warowny. Nadzór nad budową objął, w miejsce Generała François de Chasseloup-Laubat, 1st Marquis of Chasseloup-Laubat (1754-1833), Jean Mallet de Granville (w 1811 w pracy przy budowie zatrudnionych było 19 000 ludzi). Od 5 lutego 1813 do 1 grudnia 1813 w oblężonej przez Rosjan twierdzy Modlin bronili się Francuzi. W związku z budową twierdzy nastąpiło ożywienie gospodarcze miasta Nowy Dwór, który w 1820 stał się miastem rządowym oraz otrzymał prawo do organizowania jarmarków. W tym okresie zaczęły powstawać tu szynki i karczmy oraz rozpoczął się napływ ludności niemieckiej, rosyjskiej i żydowskiej.
W 1832 rozpoczęła się rozbudowa twierdzy Modlin pod nową nazwą Nowogieorgiewsk[11] pod nadzorem generała Iwana Iwanowicza Dehna. Twierdza rozbudowywana była jeszcze w latach 60. XIX wieku. Pod koniec tego wieku wybudowano tu linię kolejową, w wyniku czego powstały tu pierwsze zakłady przemysłowe takie jak: fabryka krochmalu, wyrobów fajansowych, fabryka dykty, 2 tartaki, a na początku XX wieku powstał tu młyn parowy, fabryka guzików z masy perłowej, browar i dwie masarnie. Pomimo tego miasto niszczone było przez powodzie w 1813, 1844, 1876 oraz w 1888, gdy dodatkowo miasto zniszczył pożar.
W latach 1835–1970 przy ul. Józefa Wybickiego znajdował się kościół ewangelicko-augsburski, będący świątynią parafialną tego wyznania[12].
W czasie I wojny światowej, w połowie lipca 1915, pod twierdzę Modlin podeszły wojska niemieckie, ostatecznie odcinając garnizon twierdzy od reszty sił rosyjskich 10 sierpnia. W wyniku oblężenia 19 sierpnia 1915 twierdza została zdobyta przez Niemców, a do niewoli dostało się 105 000 ludzi[13]. W trakcie opuszczania twierdzy Rosjanie zniszczyli m.in. mosty na Narwi i Wiśle, sam Nowy Dwór spłonął podczas niemieckiej ofensywy.
W 1918 po odzyskaniu niepodległości twierdzę obsadził polski garnizon pod dowództwem płk. Edwarda Malewicza.
W chwili wybuchu wojny polsko-bolszewickiej, w sierpniu 1920, znajdowała się w Nowym Dworze w koszarach przy ul. Paderewskiego kwatera 5 armii pod dowództwem gen. Władysława Sikorskiego. Armia licząca 46 000 żołnierzy jako Grupa Modlin broniła północnego brzegu Narwi i zachodniego brzegu Wkry[14]. W 1920 ludność żydowska została prewencyjnie wysiedlona z miasta, a wojsko polskie uczyniło z żydowskiej bożnicy stajnię[15].
W okresie międzywojennym, w latach 1919–1926, na terenie twierdzy, w koszarach mieściła się szkoła Kadetów, Szkoła Podchorążych Broni Pancernych, Centrum Wyszkolenia Saperów i wiele innych jednostek. W latach 20. powstała tu elektrownia i pierwsza stocznia i port Marynarki Wojennej[16].
W 1921 Nowy Dwór Mazowiecki liczył 7829 mieszkańców, w tym 3916 Żydów (50% populacji). Jednym z większych zakładów przemysłowych była wówczas fajansarnia nosząca nazwę Fabryka Fajansu i Porcelany, specjalizowała się w produkcji fajansu, w tym bombonierek do firmy E.Wedel oraz popularne imbryczki porcelanowe i pewien asortyment porcelany radiotechnicznej[17]. W 1931 proporcje w zaludnieniu miasta nieco się zmieniły. Liczyło ono 9386 mieszkańców, a Żydzi stanowili 46% populacji (4316 mieszkańców)[18]. Pod koniec 1937 nastąpiła zmiana nazwy miasta z Nowego Dworu na Nowy Dwór Mazowiecki.
W czasie II wojny światowej w dniach 13 września – 29 września 1939 trwała obrona twierdzy w kampanii wrześniowej pod dowództwem gen. Wiktora Thommée, po jej upadku została zajęta przez Wehrmacht. Sam Nowy Dwór mocno ucierpiał i został przemianowany na Neuhof, a od 1942 na Bugmünde (gdy zmieniono nazwy ulic na niemieckie). Od maja 1940 do 12 grudnia 1942 istniało tu żydowskie getto. Znajdowało się w najbiedniejszej części miasta, na tzw. Piaskach, w kwadracie ulic (według stanu z początku XXI wieku): Okrzei do kina w prostej linii ul. Nałęcza – tory kolejowe – ogrody działkowe. Mieszkańców getta Niemcy wywozili do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Ostatni taki transport nastąpił 12 grudnia 1942 i znalazło się w nim ok. 2000 osób[19]. Część mieszkańców pochodzenia żydowskiego deportowano do getta w Legionowie[20].
W czasie okupacji w mieście istniały 4 szubienice wybudowane przez Niemców. W 1944 istniał tu obóz pracy przymusowej. 15 stycznia 1945 o godzinie 17.20 wyzwolono zniszczony w 70% Nowy Dwór.
Po wojnie przystąpiono do odbudowy miasta i jego przemysłu, jednak miasto znów ucierpiało od powodzi w 1947 i w 1962. W końcu 1952 skończono budowę wałów przeciwpowodziowych wzdłuż Narwi, a w 1975 wzdłuż Wisły. W latach 1952–1975 Nowy Dwór był siedzibą powiatu, a po reformie administracyjnej z dniem 1 stycznia 1999, ponownie został miastem powiatowym. W 1961 do Nowego Dworu Mazowieckiego dołączono Modlin, a w 2002 Okunin. W 1965 uruchomiono Zakłady Chemii Przemysłowej „Pollena” wraz z filią Instytutu Chemii Przemysłowej[21].
Oświata
W mieście od 1934 działa Liceum Ogólnokształcące im. Wojska Polskiego[22].
Przemysł
Miasto posiada rozwinięty przemysł chemiczny, ponadto lekki, spożywczy, elektromaszynowy, drzewny; wytwórnie artykułów szkolno-biurowych, opakowań, materiałów budowlanych, sprzętu wędkarskiego, zakłady poligraficzne; składy, hurtownie i agencje celne. Na terenie miasta działają między innymi takie fabryki jak: La Lorraine Bakery Group, Reckitt Benckiser, Pollena Aroma, Alpla czy EcoWipes EWS.
Transport
Ważny węzeł drogowy. W mieście krzyżują się drogi krajowe oraz wojewódzkie:
- 7 kierunek Gdańsk-Elbląg-Nowy Dwór Mazowiecki (węzeł Kazuń)-Warszawa-Radom-Kraków
- 62 kierunek Włocławek-Płock-Nowy Dwór Mazowiecki-Wyszków-Drohiczyn-Siemiatycze
- 85 kierunek Kazuń (łącznik dróg 7 i 62)
- 575 kierunek Wyszogród-Płock
- 579 kierunek Błonie-Grodzisk Mazowiecki-Radziejowice
- 630 kierunek Jabłonna
- 631 kierunek Marki-Warszawa
Przez miasto przebiega też linia kolejowa nr 9 (trasa E-65) Warszawa Wschodnia – Gdańsk Główny.
Transport publiczny
- Transport szynowy
- Samorządowy przewoźnik kolejowy Koleje Mazowieckie uruchamia przez miasto pociągi regionalne do: Ciechanowa, Mławy, Działdowa, Płońska, Sierpca, Płocka, Legionowa, Radzymina i Tłuszcza.
- Od 15 października 2009 w mieście zatrzymują się pociągi spółki PKP InterCity.
- Transport drogowy
- PolonusBUS (baza Nowy Dwór Mazowiecki) – obsługuje linie na terenie powiatu nowodworskiego oraz powiatów ościennych[23].
- Prywatny przewoźnik Stalko – obsługuje regularne linie do centrum Warszawy[24]
- PKS Grodzisk Maz.
- PKS Ciechanów
- Nowodworska Komunikacja Miejska:
- NDM 1 (Centrum – Os. Pólko – Okunin – Os. Młodych – Dworzec Główny – Szpital – Centrum – Twierdza – Modlin Stary – Centrum)
- NDM 2 (Centrum – Modlin Stary – Twierdza – Centrum – Dworzec Główny – Szpital – Osiedle Młodych – Okunin – Os. Pólko – Centrum)
- NDM 3 (Twierdza – Modlin Stary – Centrum – Dworzec Główny – Osiedle Młodych – Dworzec Główny – Os. Pólko – Okunin – Dzielnica Przemysłowa)[25]
- Samorządowy przewoźnik kolejowy Koleje Mazowieckie - obsługuje autobusy na trasie PKP Modlin – Lotnisko Modlin[26]
Transport lotniczy
Pierwsze regularne połączenie lotnicze na lotnisku Warszawa-Modlin znajdującym się w północnej części miasta odbyło się 15 lipca 2012, gdy samolot linii Wizzair wylądował z pasażerami z Budapesztu. Kierunki lotów i linie lotnicze:
| Linia Lotnicza | Kierunek |
|---|---|
| Ryanair | Alicante (od kwietnia 2014), Barcelona-Girona, Bari (sezonowo – lato), Bolonia, Bristol, Bruksela-Charleroi, Budapest Liszt (sezonowo – lato), Chania (sezonowo – lato), Cork, Düsseldorf-Weeze (sezonowo – lato), East Midlands, Eindhoven, Frankfurt-Hahn (sezonowo – lato), Gdańsk (od marca 2014), Glasgow-Prestwick, Liverpool-John Lennon, Londyn-Stansted, Manchester, Marsylia (sezonowo – lato), Mediolan (Bergamo-Orio al Serio), Oslo-Rygge, Palma de Mallorca (sezonowo – lato), Paryż (Beauvais-Tillé), Piza (sezonowo – lato), Rzym-Ciampino, Saloniki-Macedonia (od kwietnia 2014), Sztokholm-Skavsta, Trapani (sezonowo – lato), Wrocław-Strachowice (od marca 2014). |
Sport
W mieście działa wielosekcyjny klub Świt Nowy Dwór Mazowiecki. Jego sekcja piłkarska uczestniczy obecnie w sezonie 2020/2021 w III lidze (czwarta klasa rozgrywkowa). W sezonie 2003/2004 klub uczestniczył w rozgrywkach Ekstraklasy.
W Nowodworskim Ośrodku Sportu i Rekreacji znajduje się hala sportowa, boisko, otwarty w 2011 zespół basenowy, pełnowymiarowe boisko treningowe ze sztuczną nawierzchnią, a także korty tenisowe. W Nowym Dworze Mazowieckim działają również sekcje sportów walki – klub „Champion” (boks) oraz klub „Taekwon-do” ITF.
Kultura
W Nowym Dworze Mazowieckim działa Nowodworski Ośrodek Kultury prowadzący działalność w zakresie upowszechniania kultury oraz edukacji kulturalnej dzieci i młodzieży. Działalność ośrodka opiera się na pracy w sekcjach i kołach zainteresowań oraz imprezach. Ośrodek jest organizatorem wyjazdów do teatrów, kin, muzeów, skansenów realizowanych dla potrzeb dzieci i młodzieży szkolnej, ale także dla dorosłych mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckiego. Ośrodek wspomaga działalność statutową organizacji prowadzących niekomercyjną działalność o charakterze społecznym m.in.: Polskiego Związku Niewidomych i Niedowidzących, Towarzystwa Pszczelarskiego, Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów[27]. Nowodworski Ośrodek Kultury mieści się w zaadaptowanym zabytkowym budynku dawnej elektrowni Batalionu Elektrotechnicznego.
Wspólnoty wyznaniowe
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
- Kościół rzymskokatolicki:
- parafia św. Barbary
- parafia św. Maksymiliana Kolbego
- parafia św. Michała Archanioła
- parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Nowy Dwór Mazowiecki (w tym grupa ukraińskojęzyczna; Sala Królestwa ul. Sportowa 60)[28]
- Świecki Ruch Misyjny „Epifania”:
- Zbór w Nowym Dworze Mazowieckim
- Kościół Chrześcijan Baptystów w RP:
- placówka I Zboru w Warszawie[29]
Zabytki
.svg)
- Kościół św. Michała Archanioła
- Cmentarz parafialny św. Michała Archanioła
- Cmentarz ewangelicki w Nowym Dworze Mazowieckim[30][31]
- Cmentarz żydowski w Nowym Dworze Mazowieckim
- Cmentarz z II wojny światowej z lat 1939–1945 przy ulicy Strażackiej
- Zabytkowy układ centrum miasta jako przykład kompozycji urbanistycznej doby Oświecenia z 1780r[32].
- Dawny ratusz i magistrat z 1861 przy ulicy Warszawskiej 6
- Drewniany dom z końca XIX wieku przy ulicy Wybickiego 4
- Zabytkowy zajazd (austeria) z początku XIX wieku przy ulicy Kościuszki 2
- Drewniana willa w stylu rosyjskiej daczy z ok. 1866 przy ulicy Paderewskiego 9
- Dom z początku XIX wieku przy ulicy Paderewskiego 17
- Kamienica przy ulicy Daszyńskiego 9
- Drewniany dom przy ulicy Daszyńskiego 18
- Kamienica przy ulicy Nałęcza 37 (d. rozlewnia piwa Bermana)
- Drewniany dom z końca XIX wieku przy ulicy Focha 9
- Dom z najstarszą apteką w mieście z 1896 przy ulicy Kościuszki 5
- Dawny dom rybacki z początku XIX wieku przy ulicy Kościuszki 9
- Drewniany wielorodzinny dom przy ulicy Sukiennej 48
- Zespół zabytkowych budynków dawnych koszar wojskowych z przełomu XIX i XX wieku przy ulicy Paderewskiego
- Most im. Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego na Wiśle z lat 1911, 1934 i 1952
- Zabytkowy dworzec kolejowy Modlin z 1927 przy ulicy Mieszka I-ego 3
- Twierdza Modlin i jej obiekty
- Spichlerz z 1841 przy ujściu Narwi do Wisły
- Kasyno oficerskie z 1906 przy ulicy Ledóchowskiego 160
Kamienica przy ulicy Daszyńskiego 9
Drewniany dom przy ulicy Daszyńskiego 18
Kamienica przy ulicy Nałęcza 37 (d. rozlewnia piwa Bermana)
Zabytkowy drewniany dom przy ulicy Sukiennej 48
Zabytkowy drewniany dom przy ulicy Wybickiego 4
Zabytkowa działobitnia Dehna w kompleksie twierdzy Modlin
Dawny Garnizonowy Klub Oficerski w kompleksie twierdzy Modlin
Muzeum Kampanii Wrześniowej 1939 r. i Twierdzy Modlin mieszczące się w zabytkowym lazarecie
Royal Hotel mieszczący się w zabytkowej pralni garnizonowej twierdzy Modlin
Fragment cytadeli twierdzy Modlin z wieżą czerwoną
Fragment cytadeli twierdzy Modlin z wieżą wodną
Reduta Napoleona w kompleksie twierdzy Modlin
Zabytkowa drewniana plebania parafii św. Michała Archanioła
Zabytkowy dom rybacki z XIX wieku przy ulicy Kościuszki 9
Podział administracyjny
.jpg)
W Nowym Dworze Mazowieckim utworzono „osiedla” jako samorządowe jednostki pomocnicze miasta[33]. Obszar miasta został podzielony na 9 osiedli o nazwach[34]:
- Osiedle Nr 1 – Osiedle Centrum
- Osiedle Nr 2 – Osiedle Młodych
- Osiedle Nr 3 – Osiedle Pólko (obszar po północnej stronie ul. Bohaterów Modlina)
- Osiedle Nr 4 – Osiedle Pólko (obszar po południowej stronie ul. Bohaterów Modlina)
- Osiedle Nr 5 – Osiedle Nowodworzanka
- Osiedle Nr 6 – Osiedle Modlin Twierdza
- Osiedle Nr 7 – Osiedle Modlin Stary
- Osiedle Nr 8 – Osiedle Okunin
- Osiedle Nr 9[35]
Inne
W Nowym Dworze Mazowieckim przy ul. Leśnej znajduje się schronisko dla bezdomnych[36].
Miasta partnerskie
Honorowi obywatele
| Honorowy Obywatel: | Data nadania: |
|---|---|
| gen. dyw. Felicjan Sławoj Składkowski | 23 października 1937[37] |
| Izabela Dylewska | 17 czerwca 1999 |
| Elżbieta Urbańczyk | 17 czerwca 1999 |
| Kazimierz Czarnecki | 17 czerwca 1999 |
| Władysław Domański | 17 czerwca 1999 |
| Ks. Czesław Żyła | 17 czerwca 1999 |
| Ryszard Gołąb | 20 czerwca 2002 |
| Jerzy Stachoń | 20 czerwca 2002 (pośmiertnie) |
| Stanisław Bohdan Nowodworski | 20 maja 2004 |
| Cezary Leżeński | 20 maja 2004 |
| Józefa Barbara Łuszczyńska | 20 maja 2004 |
| Ks. kan. Edward Stefan Pacek | 20 maja 2004 |
| Stanisław Wicherkiewicz | 20 maja 2004 |
| Ryszard Możdżyński | 9 września 2007 |
| Barbara Malewska | 9 września 2007 |
| Eugenia Podwiązka | 14 czerwca 2008 |
| Adam Struzik | 16 czerwca 2009 |
| Franciszek Szmyd | 16 czerwca 2009 |
| Tadeusz Góra | 27 maja 2014 (pośmiertnie) |
| Józef Piłsudski | 27 maja 2014 (pośmiertnie) |
| Roman Kaczorowski | 26 maja 2015 |
| Władysław Nawaduński | 26 maja 2015 (pośmiertnie) |
| Zofia Dobrowolska | 29 września 2015 (pośmiertnie) |
| Edward Rutkowski | 29 maja 2018 |
| płk pil. Bolesław Zoń | 14 maja 2019 (pośmiertnie) |
Zobacz też
- Port lotniczy Warszawa-Modlin
- Sobór św. Jerzego w Modlinie
- Twierdza Modlin
- Gmina Modlin
- Dobrogost z Nowego Dworu
- Bitwa pod Nowym Dworem
- Katastrofa kolejowa w Nowym Dworze Mazowieckim
Przypisy
- ↑ a b Nowy Dwór Mazowiecki w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 20 sierpnia 2010, ISSN 1505-5507.
- ↑ http://demografia.stat.gov.pl/.
- ↑ W czasie wykopalisk w XIX wieku znaleziono 8 szkieletów ludzkich z okresu neolitu.
- ↑ Wyniki wykopalisk w 1962.
- ↑ Nazwa może nawiązywać do curii książąt mazowieckich w Zakroczymiu.
- ↑ Tomisław najprawdopodobniej był synem wojewody Jana herbu Nałęcz.
- ↑ „Odnowienie dwóch dokumentów dziedzicom w Nowym Dworze Danym”.
- ↑ Właściwie bitwa na terenie dzisiejszego Modlina – dzielnicy Nowego Dworu Maz., Stanisławowa i Nowego Modlina.
- ↑ Adam Homecki, Rozwój terytorialny latyfundium Lubomirskich (starszej gałęzi rodu) w latach 1581–1754, w: „Studia Historyczne”, rok V, zeszyt 3 (58), 1972, s. 440.
- ↑ Nazwa obowiązująca w latach 1834–1915.
- ↑ Kościół ewangelicko-augsburski. fotopolska.eu. [dostęp 2022-08-16].
- ↑ W chwili kapitulacji twierdzy znajdowało się w niej 105 000 Rosjan, z czego karabiny posiadało jedynie 39 000 żołnierzy, a artyleria składała się z 1000 przestarzałych armat.
- ↑ W dniach 13 i 14 sierpnia udało się zająć wojskom bolszewickim część fortów od północnej strony twierdzy, zostały one jednak odbite 15 sierpnia.
- ↑ Szymon Rudnicki Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej Wydawnictwo Sejmowe 2015, ISBN 978-83-7666-363-0, s. 62, 68.
- ↑ Tutaj zostały zbudowane i zwodowane takie jednostki jak: trałowce „Rybitwa” i „Czajka”, kutry dla Flotylli Straży Granicznej – „Mazur”, „Ślązak”, „Kaszub” oraz pościgowiec „Batory”.
- ↑ Iwona Kienzler, Dwudziestolecie międzywojenne Tom 48 Kultowe marki, s. 27. ISBN 978-83-7945-029-9.
- ↑ Danuta Bielecka, Społeczność żydowska w Nowym Dworze Mazowieckim w latach 1918–1939, „Rocznik Mazowiecki”, 2002, T. 14, s. 100.
- ↑ Skazani na zagładę. Getto na Piaskach. 22 lipca 2015. [dostęp 2018-01-02].
- ↑ Getto w Legionowie. sztetl.org.pl. [dostęp 2022-08-03].
- ↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński Mazowsze, mały przewodnik Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 175–176.
- ↑ Historia. liceum-ndm.pl. [dostęp 2019-08-20].
- ↑ Strona PKS.
- ↑ O nas. translud.pl. [dostęp 2019-02-06].
- ↑ Komunikacja | Nowy Dwór Mazowiecki, www.nowydwormaz.pl [dostęp 2022-10-30].
- ↑ Lotniskowy, Lotniskowy [dostęp 2022-10-30] (pol.).
- ↑ O Nas. Nowodworski Ośrodek Kultury. [dostęp 2014-06-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-28)]. (pol.).
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2019-04-14].
- ↑ kosciol-jezusa.pl.
- ↑ Cmentarz ewangelicki.
- ↑ Cmentarz ewangelicki.
- ↑ Orzeczenie o uznaniu za zabytek.
- ↑ Uchwały Nr IX/117/95 Rady Miejskiej w Nowym Dworze Mazowieckim z dnia 24 maja 1995 ws. utworzenia osiedli w mieście.
- ↑ Uchwała V/46/2003 Rady Miejskiej w Nowym Dworze Mazowieckim z dnia 20 lutego 2003 r. zmieniająca uchwałę.
- ↑ Osiedle nr 9. nowydwormaz.pl.
- ↑ Fundacja Przyjaciele Braci Mniejszych.
- ↑ Premier gen. Sławoj Składkowski obywatelem honorowym Nowego Dworu. „Polska Zbrojna”. 327, s. 1, 1937-12-26. Warszawa.
Bibliografia
- Ryszard Gołąb: „Ilustrowana Monografia Miasta Nowego Dworu Mazowieckiego z Historią Twierdzy Modlin”, wyd. P.P. Evan, Nowy Dwór Mazowiecki-Warszawa 2001
- Lechosław Herz, Puszcza Kampinoska, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2002, ISBN 83-85557-96-2, OCLC 749565601.
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona miasta Nowy Dwór Mazowiecki
- Nowydwór, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 293.
| Części miasta |
|
|---|---|
| Inne |
|
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.55N
- S: 50.95 N
- W: 19.15 E
- E: 23.25 E
Autor: Hubert Śmietanka, Licencja: CC BY-SA 2.5
Nowy Dwór Mazowiecki, pomnik ofiar II w.św.
Autor:
Mapa powiatu nowodworskiego, Polska
Autor: Rado-NDM, Licencja: CC BY-SA 3.0
Muzeum Kampanii Wrześniowej 1939 r. i Twierdzy Modlin mieszczące się w zabytkowym lazarecie
Autor: Rado-NDM, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kamienica przy ulicy Nałęcza 37 (d. rozlewnia piwa Bermana)
Narew w Nowym Dworze Mazowieckim
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Nowego Dworu Mazowieckiego, 2014
Autor: Rado-NDM, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nowodworski Ośrodek Kultury mieszczący się w zabytkowym budynku dawnej elektrowni Batalionu Elektrotechnicznego
Autor: Rado-NDM, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zabytkowy dom rybacki z XIX wieku przy ulicy Kościuszki 9
Autor: Rado-NDM, Licencja: CC BY-SA 3.0
Fragment cytadeli twierdzy Modlin z wieżą czerwoną
.jpg)
(c) Rado-NDM / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Terminal lotniska Modlin widziany od południa, pod terminalem stoi na przystanku autobus Kolei Mazowieckich przewożący pasażerów z przystanku kolejowego Modlin pod terminal i odwrotnie
Autor: Rado-NDM, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dawny Garnizonowy Klub Oficerski w kompleksie twierdzy Modlin
Autor: Rado-NDM, Licencja: CC BY-SA 3.0
Royal Hotel mieszczący się w zabytkowej pralni garnizonowej twierdzy Modlin
Autor: Rado-NDM, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zabytkowa działobitnia Dehna w kompleksie twierdzy Modlin
Autor: Hubert Śmietanka, Licencja: CC BY-SA 2.5
Nowy Dwór Mazowiecki, stary dom
Autor: Rado-NDM, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zabytkowy drewniany dom przy ulicy Wybickiego 4
Autor: Wojciech Bieńkowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
kościół św. Piotra i Pawła w Nowym Dworze Mazowieckim
Autor: Rado-NDM, Licencja: CC BY-SA 3.0
Reduta Napoleona w kompleksie twierdzy Modlin
Autor: Tadeo134, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Nowy Dwór Mazowiecki, cmentarz garnizonowy twierdzy Modlin, 1817-1945
Autor: Leszek Krupiński, Licencja: CC BY-SA 2.5
Położenie głównych umocnień Twierdzy Modlin wg stanu na rok 1915
Autor: Hubert Śmietanka, Licencja: CC BY-SA 2.5
Nowy Dwór Mazowiecki, obelisk ku czci Józefa Wybickiego
Autor: Ziptune, Licencja: CC0
Kościół pod wezwaniem św. Michała Archanioła w Nowym Dworze Mazowieckim
Autor: Hubert Śmietanka, Licencja: CC BY-SA 2.5
Nowy Dwór Mazowiecki, urząd miasta
Autor: Rado-NDM, Licencja: CC BY-SA 3.0
Drewniany dom przy ulicy Daszyńskiego 18
Autor: Rado-NDM, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zabytkowa drewniana plebania parafii św. Michała Archanioła
Autor: Rado-NDM, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zabytkowy drewniany dom przy ulicy Sukiennej 48
Tytuł: Okolice Modlina
Adres wydawniczy: [nie po 1842]
Gatunek: pejzaż (sztuki plastyczne); staloryt
Forma i typ: grafiki i rysunki
Opis fizyczny: 1 grafika : staloryt ; 13,5x22 cm
Autor: Rado-NDM, Licencja: CC BY-SA 3.0
Fragment cytadeli twierdzy Modlin z wieżą wodną