Nowy Kościół

Nowy Kościół
	wieś
	; Kościół pw. Matki Boskiej Różańcowej
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	złotoryjski
Gmina	Świerzawa
Liczba ludności (III 2011)	1209
Strefa numeracyjna	75
Kod pocztowy	59-540
Tablice rejestracyjne	DZL
SIMC	0192726
	Położenie na mapie gminy Świerzawa Nowy Kościół
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Nowy Kościół
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Nowy Kościół
	Położenie na mapie powiatu złotoryjskiego Nowy Kościół
	51°04′16″N 15°51′48″E/51,071111 15,863333

Artykuł	51°04′16″N 15°51′48″E
- błąd	39 m
WD	51°4'N, 15°52'E
- błąd	2313 m
Odległość	577 m

Agat z Nowego Kościoła

Nowy Kościół (niem. Neukirch^[3]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie złotoryjskim, w gminie Świerzawa, na Pogórzu Kaczawskim w Sudetach. Jest największą wsią gminy Świerzawa (długość 3,4 km)^[4].

Podział administracyjny

Integralne części wsi Nowy Kościół^[5]^[6]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0192732	Dynowice	część wsi
0192749	Krzeniów	część wsi
0192755	Różana	przysiółek

W latach 1945–1954 siedziba gminy Nowy Kościół. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa jeleniogórskiego.

Demografia

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczył 1209 mieszkańców^[1]. Jest największą miejscowością gminy Świerzawa.

Położenie

Przez Nowy Kościół ciągnie się Szlak Wygasłych Wulkanów i płynie rzeka Kaczawa.

Historia

W rejonie Nowego Kościoła odkryto kilkanaście stanowisk artefaktów kamiennych datowanych na późny paleolit, mezolit i neolit i na 1998 r. był to jeden z najbogatszych w artefakty rejonów Pogórza Kaczawskiego^[7]. W przysiółku Dynowice na południe od centrum wsi, nad doliną Piekiełko odkryto niewielkie grodzisko otoczone wałami dochodzącymi do prawie 1 m, zbudowanymi z bloczków skalnych. Zidentyfikowano ślady jednej bramy w wałach oraz dwóch małych budynków wewnątrz założenia, interpretowanego jako strażnica. Fragmenty ceramiki datują to założenie obronne na 9 wiek n.e.^[8] W okolicy Nowego Kościoła znaleziono też w 1872 r. depozyt 14 wczesnośredniowiecznych misek żelaznych^[9].

Wieś istnieje prawdopodobnie od średniowiecza i była siedzibą rodu von Zedlitz, którzy mieli tu swój zamek (zburzony po II wojnie światowej przez ówczesne władze). Nowy Kościół stanowił w XVI wieku centrum luteranizmu na Śląsku. Wykłady tu prowadził (na zamku von Zedlitzów) uczeń reformatora, Marcina Lutra, Melchior Hofmann. W XIX lub na początku XX wieku wybudowano w Nowym Kościele fabrykę czekolady, która nie dotrwała do naszych czasów.

Znaczna część historii miejscowości związana jest z górnictwem, głównie wydobyciem wapienia i rud miedzi. W ciągu kilku wieków przez wiele dziesięcioleci znajdowały się tu kopalnie i zakłady przetwórcze^[10]^[11]^[12].

W miejscowości urodził się Edward Sarul, polski lekkoatleta, kulomiot, mistrz świata.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[13]:

kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki, pw. Matki Boskiej Różańcowej, z 1749 r., 1853 r. Wystrój wnętrza rokokowy, m.in. empory, ołtarz połączony z amboną, chrzcielnica, krucyfiks z poł. XVI w.^[14],
cmentarz przy wieży, XIII w.
- ruina kościoła pw. Najświętszej Marii Panny, XIII-wiecznego, przełom XV/XVI w.
- mur obronny, z przełomu XV/XVI w.
- budynek bramny, z przełomu XV/XVI w.
cmentarz ewangelicki, nieczynny, z drugiej połowy XIX w.
zespół zamkowy
- zamek, już nieistniejący, pozostałości fosy
- park, z pierwszej połowy XIX w.

Kościoły

Obecnie na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

Złoża agatów

W pobliżu wsi znajdują się najbardziej znane i największe w Polsce złoża agatów, wydobywane w większości nielegalnie przez kolekcjonerów^[15]. Agaty występują w obrębie permskich porfirów^[15].

Zobacz też

Zabytki romańskie w Polsce

Przypisy

↑ ^a ^b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 835 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262).
↑ Urząd Miasta i Gminy w Świerzawie: Sołectwa. [dostęp 2010-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
↑ GUS. Rejestr TERYT.
↑ Bronowicki J. Bobak D., MASOJĆ M., 1998: Nowe stanowiska z epoki kamienia w Nowym Kościele na Pogórzu Kaczawskim. ŚLĄSKIE SPRAWOZDANIA ARCHEOLOGICZNE, 40: 31-40.
↑ Lisowska E., 2017: Grodzisko wczesnośredniowieczne w Nowym Kościele – Dynowicach. Sudety, 1(165): s. 16–17.
↑ Lisowska, s. 16.
↑ Krzysztof Maciejak, Marcin Maciejak: Zakłady górnicze „Nowy Kościół”. [w:] Hereditas Minariorum [on-line]. 11 2016, 3 s. 83–108. [dostęp 2022-11-17]. ISSN 2450-4114. (pol. • ang.).
↑ AleksanderA. Kowalski AleksanderA. i inni, Antropogeniczne zmiany rzeźby na terenach górniczych Starego Zagłębia Miedziowego (synklinorium północnosudeckie) w świetle analiz geomorfometrycznych NMT LiDAR i danych archiwalnych, „Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego”, 469, 2017, s. 177–200, DOI: 10.5604/01.3001.0010.0080, ISSN 0867-6143 [dostęp 2022-11-17] (pol. • ang.).
↑ KrzysztofK. Maciejak KrzysztofK., KingaK. Maciejak KingaK., Nieznany ośrodek dawnego górnictwa rud miedzi pod Nowym Kościołem i Sokołowcem na Pogórzu Kaczawskim, [w:] Materiały I. Warsztatów Dziedzictwo i historia górnictwa, 2016, s. 34–41, ISBN 978-83-942205-5-6 [dostęp 2022-11-17] (pol.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 264. [dostęp 2012-11-15].
↑ JanuszJ. Czerwiński JanuszJ., RyszardR. Chanas RyszardR., Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 392 .
↑ ^a ^b Florek W., Olszowa A., 2008: Morfologiczne skutki eksploatacji agatów w dolinie środkowej Kaczawy. Landform Analysis, Vol. 9: 280–284. [1].

Bibliografia

Pogórze Kaczawskie, Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 7, pod red. M. Staffy, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 2002, ISBN 83-85773-47-9.
Góry i Pogórze Kaczawskie. Skala 1:40.000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2004. wyd. II. ISBN 83-88049-02-X.

[GUS-1] GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 835 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[3] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262).

[4] Urząd Miasta i Gminy w Świerzawie: Sołectwa. [dostęp 2010-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].

[R2013-5] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).

[teryt-6] GUS. Rejestr TERYT.

[7] Bronowicki J. Bobak D., MASOJĆ M., 1998: Nowe stanowiska z epoki kamienia w Nowym Kościele na Pogórzu Kaczawskim. ŚLĄSKIE SPRAWOZDANIA ARCHEOLOGICZNE, 40: 31-40.

[8] Lisowska E., 2017: Grodzisko wczesnośredniowieczne w Nowym Kościele – Dynowicach. Sudety, 1(165): s. 16–17.

[9] Lisowska, s. 16.

[10] Krzysztof Maciejak, Marcin Maciejak: Zakłady górnicze „Nowy Kościół”. [w:] Hereditas Minariorum [on-line]. 11 2016, 3 s. 83–108. [dostęp 2022-11-17]. ISSN 2450-4114. (pol. • ang.).

[11] AleksanderA. Kowalski AleksanderA. i inni, Antropogeniczne zmiany rzeźby na terenach górniczych Starego Zagłębia Miedziowego (synklinorium północnosudeckie) w świetle analiz geomorfometrycznych NMT LiDAR i danych archiwalnych, „Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego”, 469, 2017, s. 177–200, DOI: 10.5604/01.3001.0010.0080, ISSN 0867-6143 [dostęp 2022-11-17] (pol. • ang.).

[12] KrzysztofK. Maciejak KrzysztofK., KingaK. Maciejak KingaK., Nieznany ośrodek dawnego górnictwa rud miedzi pod Nowym Kościołem i Sokołowcem na Pogórzu Kaczawskim, [w:] Materiały I. Warsztatów Dziedzictwo i historia górnictwa, 2016, s. 34–41, ISBN 978-83-942205-5-6 [dostęp 2022-11-17] (pol.).

[13] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 264. [dostęp 2012-11-15].

[dolnyslask-14] JanuszJ. Czerwiński JanuszJ., RyszardR. Chanas RyszardR., Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 392 .

[geoinfo.amu.edu.pl-15] Florek W., Olszowa A., 2008: Morfologiczne skutki eksploatacji agatów w dolinie środkowej Kaczawy. Landform Analysis, Vol. 9: 280–284. [1].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Miasto	Świerzawa
Wsie	Biegoszów Dobków Gozdno Lubiechowa Nowy Kościół Podgórki Rząśnik Rzeszówek Sędziszowa Sokołowiec Stara Kraśnica
Integralne części wsi	Bronków Dynowice Janochów Jurczyce Krzeniów Posępsko Różana Sądrecko Szczechów Wielisław Złotoryjski

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne