Nowy Rynek w Bydgoszczy

Nowy Rynek

Stare Miasto w Bydgoszczy
Nowy Rynek od wschodu
Państwo	Polska
Miejscowość	Bydgoszcz
Położenie na mapie Bydgoszczy Nowy Rynek
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Nowy Rynek
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Nowy Rynek
53°07′13,0″N 17°59′51,9″E/53,120280 17,997755

Nowy Rynek – plac (rynek) w Bydgoszczy.

Położenie

Nowy Rynek mieści się na połączeniu ulic: od wschodu Wały Jagiellońskie, a od zachodu ul. Grudziądzkiej. Jest on położony na południe od bydgoskiego miasta lokacyjnego u stóp stromego zbocza pradoliny o wysokości ok. 25 m. Na skarpę szwederowską prowadzą kręte schody betonowe (od 1995 r.)

Historia

Nowy Rynek został wytyczony w 1835 r. Pierwotnie odbywały się na nim targi i spędy nierogacizny, później parady wojsk pruskich, a w okresie międzywojennym: skautów i hallerczyków. W 1902 r. przy Nowym Rynku powstał mały sklep bławatny, będący pierwszym sklepem firmy Siuchniński i Stobiecki (znanej w późniejszym okresie ze sklepu przy Starym Rynku 20)^[1].

Obecnie rynek jest częściowo zniszczony przez poprowadzenie jego południowym skrajem poszerzonej ul. Grudziądzkiej z kierunku Placu Poznańskiego (lata 1975–1976).

Do 14 września 2020 w budynku pod nr 1 znajdowała się filia nr 1 Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej^[2].

Nazwy

Plac w przekroju historycznym posiadał następujące nazwy^[3]:

• 1835–1920 – Neuer Markt
• 1920–1939 – Nowy Rynek
• 1939–1940 – Neuer Markt
• 1940–1945 – Franz-Xaver-Schwarz-Platz
• 1945–1949 – Nowy Rynek
• 1950–1956 – Plac Pawła Findera
• od 1956 – Nowy Rynek

Zabudowa

Wschodnią pierzeję rynku stanowi gmach sądu okręgowego. Pozostałe pierzeje stanowią kamienice wzniesione w połowie XIX wieku. Po północno-wschodniej stronie placu znajdowały się wzniesione na przełomie XVIII/XIX wieku budynki loży wolnomularskiej „Janus”. Jeden z nich spalił się w 1945 r., a drugi został rozebrany podczas poszerzania ulicy Grudziądzkiej^[4].

W l. 2018–2019 w związku z budową buspasa przy ul. Wały Jagiellońskie (budowę rozpoczęto w lipcu 2018 i oddano do użytku 1 lipca 2019 kosztem ok. 3,5 mln zł)^[5], dokonano przebudowy parkingów zlokalizowanych na Nowym Rynku^[6]

20 września 2019 w południowej pierzei rynku (nr 12) otwarto nowy budynek Sądu Okręgowego o powierzchni 3320,11 m kw. Posiada on 4 kondygnacje, a ponadto dwukondygnacjne podziemie przeznaczone na parking. Wewnątrz znajduje się 10 sal rozpraw, pokoje narad i 45 pomieszczeń biurowych, w tym 25 przeznaczonych dla sędziów i asystentów oraz miejsca dla zatrzymanych i pomieszczenia dla świadków. Elewację tworzą jasne kamienne okładziny z trawertynu oraz ciemne z łupku. Ostatnia kondygnacja została odcięta kompozycyjnie przez zastosowanie ciemnoszarego tynku. Koszt realizacji inwestycji wyniósł ponad 17 mln zł^[7]. Obiekt powstał w miejscu starego magazynu z czerwonej cegły, który nie był wpisany do rejestru zabytków i który w związku z budową rozebrano^[8].

Niektóre budynki

Nr	Adres	Lata budowy	Styl arch.	Wpisany do rej. zabytków	Uwagi	Zdjęcie
1.	Wały Jagiellońskie 2	1903–1906	neogotyk	T	Budynek od początku XX wieku mieszczący urzędy sądowe, kolejno: Pruski (Land- und Amtsgericht), Grodzki, Wojewódzki i Okręgowy. Elewacja frontowa w części środkowej jest ujętą dwubocznymi wykuszami przechodzącymi w sterczyny flankujące szczyt. Wieża ma wysokość 44 m, galerię widokową oraz hełm o formach barokowych. Na dekoracyjnych szczytach znajdują się m.in.: herb Bydgoszczy oraz orzeł pruski.
2.	Nowy Rynek 8	1848	klasycyzm	N	Budynek od 1849 do 1853 mieścił Królewską Dyrekcję Kolei Wschodniej[9]. Dwutraktowy, piętrowy dom w stylu empirowym. W sieni dekoracja stiukowa, klatka schodowa (w tylnym trakcie) z drewnianą balustradą tralkową. Dziewięcioosiowa elewacja frontowa o bogatej ornamentacji[10]. Kamienica mieści kancelarie prawnicze, notarialne i jednostki związane z sądem i prokuraturą rejonową.
3.	Nowy Rynek 10	1844–1848	klasycyzm	T	Dwutraktowy dom późnoklasycystyczny, o siedmioosiowej elewacji frontowej. Od 1849 do 1853 r. w kamienicy wydzierżawiano pomieszczenia dla Królewskiej Dyrekcji Kolei Wschodniej[9]. W latach 1907–1914 była tu siedziba pruskiej Izby Handlowej (Handelskammer), w latach 1923–1939 polskiej Izby Przemysłowo-Handlowej, w czasie okupacji niemieckiej Izby Przemysłowo-Handlowej, a latach 1945–1947 ponownie Izby polskiej. Obecnie jest tu siedziba Sądu i Prokuratury Rejonowej[10].

Galeria

• 

  Nowy Rynek z widokiem na Sąd Okręgowy
• 

  Widok od zachodu
• 

  Podświetlone kamienice w pierzei południowej
• 

  Cerkiew prawosławna św. Mikołaja, dawny spichlerz

Zobacz też

• Stare Miasto w Bydgoszczy
• Historia Bydgoszczy

Przypisy

Bibliografia

• Derenda Jerzy. Piękna stara Bydgoszcz – tom I z serii Bydgoszcz miasto na Kujawach. Praca zbiorowa. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006
• Umiński Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik: Bydgoszcz: Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy”, 1996

Linki zewnętrzne

• Nowy Rynek w 1931 – wręczenie sztandaru I Hufcowi Harcerzy