Nowy cmentarz żydowski w Krakowie

Cmentarz żydowski
nowy

nr rej. A-1101 z 24 marca 1999[1]
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Adres	ul. Miodowa 55
Typ cmentarza	wyznaniowy
Wyznanie	judaizm
Powierzchnia cmentarza	ok. 4,5 ha
Data otwarcia	1800
Zarządca	Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie
Położenie na mapie Krakowa Cmentarz żydowski nowy
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Cmentarz żydowski nowy
Położenie na mapie województwa małopolskiego Cmentarz żydowski nowy
50°03′12″N 19°57′07″E/50,053333 19,951944

Nowy cmentarz żydowski – kirkut znajdujący się w Krakowie w Dzielnicy II przy ul. Miodowej 55, na Grzegórzkach.

Cmentarz został założony w 1800 roku^[2] na gruncie kupionym przez gminę żydowską od augustianów. W 1836 roku teren cmentarza powiększono o dalszy kawałek zakupiony od zakonników. Podczas II wojny światowej cmentarz został zamknięty przez Niemców, a macewy sprzedane kamieniarzom. Po zakończeniu wojny inż. Stending odnalazł na terenie niemieckiego obozu w Płaszowie wiele nagrobków i znów umieścił je na cmentarzu. W 1957 roku przeprowadzono uporządkowanie terenu ze środków Joint Distribution Committee.

Cmentarz ma powierzchnię ok. 4,5 ha^[3], lapidarium, pomnik oraz 10000 nagrobków (najstarszy z 1809 roku). Na terenie cmentarza jest wiele płyt upamiętniających śmierć Żydów zabitych podczas II wojny światowej. Na kirkucie znajduje się także dom przedpogrzebowy, projektu Władysława Kleinbergera, zbudowany w 1903 roku.

Pochowani

Rabini

• Chaim Arie Leibusz Horowitz (zm. 1904) – rabin Krakowa.
• Aleksander Sender Herszel Landau (zm. 1856) – rabin Krakowa.
• Cwi Hirsz Dawid ha-Lewi (zm. 1831) – rabin Krakowa.
• Josef Nechemia Kornitzer (zm. 1933) – rabin Krakowa.
• Szymon Schreiber (zm. 1883) – rabin Krakowa.
• Ozjasz Thon (zm. 1936) – rabin synagogi Tempel i poseł na Sejm II Rzeczypospolitej.

Cadykowie i chasydzi

• Aron Elimelech Szneur Zalman z Krosna (zm. 1923) – cadyk.
• Aron Epstein (zm. 1881) – cadyk.
• Kalonimus Kalman Epstein (zm. 1832) – cadyk.
• Szlomo Zalman z Wielopola (zm. 1857) – cadyk.
• Samuel Teitelbaum (zm. 1888) – rabin Gorlic.

Dajani

• Mosze Jaakow Dembitzer (zm. 1863) – dajan Krakowa.
• Pinchas Elijahu Dembitzer (zm. 1920) – dajan Krakowa.
• Abraham Golds (zm. 1825) – dajan Krakowa.
• Abraham Jener (zm. 1876) – dajan Krakowa.
• Jehuda Liber Korngold (zm. 1811) – dajan Krakowa.
• Akiba Kornitzer (zm. 1892) – dajan Krakowa.
• Samuel Kornitzer (zm. 1941) – dajan Krakowa.
• Saul Rafael Landau (zm. 1854) – dajan Krakowa.
• Icchak Cwi Hirsz Lemler (zm. 1824) – szames, darszan i dajan w synagodze Izaaka.
• Mosze Elijahu Neimenc (zm. 1838) – dajan Krakowa.
• Meszulam Feiwel Stern (zm. 1837) – dajan Krakowa.

Inne osoby

• Ignacy Akerman (zm. 2007) – działacz społeczności żydowskiej.
• Aleksander Ameisen (zm. 1961) – lekarz, szachista.
• Zofia Ameisenowa (zm. 1967) – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, kustosz Biblioteki Jagiellońskiej.
• Izaak Bauminger (zm. 1930) – przemysłowiec, działacz społeczności żydowskiej.
• Róża Berger (zm. 1945) – ofiara antyżydowskich zamieszek na Kazimierzu.
• Roma Weissglas z Silberstelnów (1885-1924)- żona Dr. med. Wilhelma Weissglasa
• Daniel Dawid Bertram (zm. 2009) – ostatnia w Krakowie osoba wywodząca się z rodu kapłańskiego.
• Jehuda Birnbaum (zm. 1917) – prezes krakowskiej gminy żydowskiej.
• Karol Buczyński (zm. 1981) – adwokat.
• Ruth Buczyńska (zm. 2012) – adwokat.
• Maria Bujańska (zm. 1999) – pisarka, poetka i pianistka.
• Jakub Drobner (zm. 1896) – lekarz i uczestnik powstania styczniowego.
• Maria Einhorn-Susułowska (zm. 1998) – psycholog kliniczna.
• Irena Fessel (zm. 2008) – tłumaczka, chemiczka, pracownik naukowy.
• Maksymilian Fiszgrund (zm. 1978) – dziennikarz, działacz społeczności żydowskiej.
• Ludwik Flaszen (zm. 2020) - teatrolog i reżyser tatralny, współzałożyciel Teatru 13 Rzędów.
• Abram Fogel (zm. 1984) – kantor synagogi Remuh.
• Jerzy Gert (zm. 1969) – dyrygent i kompozytor.
• Mieczysław Goldsztajn (zm. 2001) – neurolog.
• Jan Goślicki (zm. 2006) – eseista, tłumacz.
• Maurycy Gottlieb (zm. 1879) – malarz.
• Henryk Halkowski (zm. 2009) – historyk, publicysta i tłumacz.
• Chaim Hanft (zm. 1951) – malarz, rzeźbiarz, metaloplastyk, ilustrator książek.
• Czesław Jakubowicz (zm. 1997) – prezes Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie.
• Maciej Jakubowicz (zm. 1979) – prezes Kongregacji Wyznania Mojżeszowego w Krakowie.
• Nesanel Kichler (zm. 1983) – działacz ruchu robotniczego.
• Łucjan Kops (zm. 2015) – naukowiec, prof. dr inż. Uniwersytet McGilla.
• Ignacy Krieger (zm. 1889) – fotograf, jeden z pionierów fotografii w Polsce.
• Józef Kwiatek (zm. 1910) – działacz socjalistyczny i dziennikarz.
• Stanisław Lack (zm. 1909) – poeta, myśliciel, krytyk literacki i teatralny.
• Abraham Lesman (zm. 1984) – rzezak, ostatni kantor synagogi Tempel.
• Aron Marcus (zm. 1916) – współtwórca ortodoksyjnego syjonizmu.
• Artur Markowicz (zm. 1934) – malarz i grafik.
• Józef Oettinger – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Maria Orwid (zm. 2009) – lekarz-psychiatra.
• Szymon Platner (zm. 1994) – ostatni żydowski mieszkaniec Brzeska.
• Ferdynand Rajchman (zm. 1999) – filolog klasyczny.
• Maksymilian Rose (zm. 1937) – neurolog, neuroanatom i psychiatra.
• Józef Rosenblatt – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Ignacy Rosenstock (zm. 1935) – działacz sportowy, sędzia piłkarski, współzałożyciel i pierwszy redaktor naczelny „Przeglądu Sportowego”.
• Szymon Samelsohn (zm. 1881) – prezes krakowskiej gminy żydowskiej.
• Józef Sare (zm. 1929) – architekt, wiceprezydent Krakowa, poseł na Sejm Krajowy.
• Adolf Sas (1878-1951) – podpułkownik lekarz Wojska Polskiego
• Mieczysław Staner (zm. 2003) – pisarz i wykładowca.
• Samuel Tilles (zm. 1937) – adwokat, przewodniczący gminy żydowskiej w Krakowie.
• Jonatan Warschauer (zm. 1880) – lekarz, dobroczyńca biednych Żydów.
• Maurycy Wiener (zm. 1990) – adwokat, przewodniczący krakowskiego oddziału TSKŻ.
• Renata Zisman (zm. 1999) – pianistka, pedagog.

Groby symboliczne

Na cmentarzu znajduje się wiele symbolicznych grobów i tablic pamięci upamiętniających osoby zamordowane podczas II wojny światowej oraz osoby, które zostały pochowane na innych cmentarzach:

• Maurycy Allerhand (zm. 1942) – prawnik, profesor Wydziału Prawa Uniwersytetu Lwowskiego.
• Mordechaj Gebirtig (zm. 1942) – poeta i pieśniarz ludowy.
• Zofia Jasińska-Filipowska (zm. 2003) – aktorka teatralna.
• Rafał Landau (zm. 1941) – prezes gminy żydowskiej w Krakowie.
• Wanda Ładniewska-Blankenheimowa (zm. 1995) – rzeźbiarka.
• Chris Schwarz (zm. 2007) – fotograf, założyciel Muzeum Galicja.
• Leon Sternbach (zm. 1940) – filolog klasyczny i bizantynista.
• Henryk Vogler (zm. 2005) – pisarz i krytyk literacki.

• 

  Dom przedpogrzebowy.

• 

  Pomnik.

• 

  Macewy cadyków i rabbich z Krakowa i okolic (XIX i XX wiek).

• 

  Macewy na cmentarzu.

• 

  Macewa.

• 

  Ogólny widok.

• 

  Oryginalna w formie macewa.

Przypisy

Bibliografia

• Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 202–206.

Linki zewnętrzne

• Historia i galeria zdjęć na stronie miasta. krakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-26)].
• Nowy cmentarz żydowski w Krakowie (www.kirkuty.xt.pl)
• Nowy cmentarz żydowski w Krakowie (www.izrael.badacz.org). izrael.badacz.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-13)].
• Judaica w Krakowie