Nużeniec

Nużeniec
Demodex
Owen, 1843
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

szczękoczułkowce

Gromada

pajęczaki

Podgromada

roztocze

Rząd

Trombidiformes

Podrząd

Prostigmata

Nadrodzina

Cheyletoidea

Rodzina

nużeńcowate

Rodzaj

nużeniec

Nużeniec psi

Nużeniec (Demodex) – rodzaj roztoczy z rzędu Trombidiformes i rodziny nużeńcowatych. Obejmuje komensale[1], bytujące głównie w torebkach włosowych i gruczołach łojowych ssaków. Mają kształt cygara o długości 0,15-0,3 mm, a więc widoczne są jedynie pod mikroskopem. Na przedniej części ciała pasożyta znajdują się 4 pary kikutowych odnóży, które umożliwiają mu tylko bardzo powolne przesuwanie się do przodu wzdłuż włosa. Nużeńce nie drążą kanałów w skórze, jak świerzbowce, ani nie wysysają krwi. Stąd wywoływany przez nie świąd nie jest zbyt silny. Wywołują chorobę zwierząt zwaną nużycą. U człowieka wywołują chorobę zwaną demodeciodozą. U ludzi inwazja dotyczy głównie głowy oraz twarzy. U zwierząt w zależności od gatunku rozmieszczenie pasożytów może być różne. Roztocza zagnieżdżają się w torebkach włosowych i gruczołach łojowych. Tu składają jaja, z których rozwijają się larwy, a z nich w ciągu miesiąca dojrzałe płciowo nużeńce.

Taksonomia

Rodzaj ten wprowadzony został w 1843 roku przez Richarda Owena. Obejmuje ponad setkę opisanych gatunków, przy czym status systematyczny niektórych wymaga weryfikacji[2].

Do rodzaju tego należą[3][4]:

  • Demodex acutipes Bukva et Preisler, 1988
  • Demodex aelleni Fain, 1960
  • Demodex agrarii Bukva, 1994
  • Demodex ailuropodae Xu-Yehua et al., 1986
  • Demodex antechini Nutting et Sweatman, 1970
  • Demodex apodemi Hirst, 1918
  • Demodex araneae Nutting, 1950
  • Demodex aries Desch, 1986
  • Demodex artibei Vargas et al., 1995
  • Demodex arvicolae Zschokke, 1888
  • Demodex aurati Nutting, 1961
  • Demodex auricularis Izdebska, Rolbiecki et Fryderyk, 2014
  • Demodex bandicotae Izdebska et al., 2017
  • Demodex bantengi Firda, Nutting et Sweatman, 1987
  • Demodex bicaudatus Kniest et Lukoschus, 1981
  • Demodex bisonianus Kadulski et Izdebska, 1996
  • Demodex bonapartei Nutting, 1950
  • Demodex bovis Stiles, 1892 – nużeniec bydlęcy
  • Demodex brevis Akbulatova, 1963
  • Demodex buccalis Bukva, in Bukva et al., 1985
  • Demodex caballi (Railliet, 1895)
  • Demodex cafferi Nutting et Guilfoy, 1979
  • Demodex canis Leydig, 1859 – nużeniec psi
  • Demodex caprae Railliet, 1895 – nużeniec kozi
  • Demodex carolliae Desch et al., 1971
  • Demodex castoris Izdebska, Fryderyk et Rolbiecki, 2016
  • Demodex cati Megnin, 1877 – nużeniec koci
  • Demodex caviae Bacigalupo et Roveda, 1954
  • Demodex cervi Prietsch, 1886
  • Demodex chiropteralis Hirst, 1921
  • Demodex conicus Izdebska et Rolbiecki, 2015
  • Demodex cornei Izdebska et Rolbiecki, 2018
  • Demodex corniculatus Izdebska, 2012
  • Demodex criceti Nutting et Rauch, 1958
  • Demodex cricetuli Hurley et Desch, 1994
  • Demodex cuniculi Pfeiffer, 1903 – nużeniec króliczy
  • Demodex cyonis Morita et al., 2018
  • Demodex dasypodi Desch et Stewart, 2002
  • Demodex desmodi Desch, 1994
  • Demodex erinacei Hirst, 1917
  • Demodex erminae Hirst, 1919
  • Demodex equi Railliet, 1895 – nużeniec koński
  • Demodex felis (nomen nudum)
  • Demodex flagellurus Bukva, 1985
  • Demodex folliculorum (Simon, 1843) – nużeniec ludzki
  • Demodex foveolator Bukva, 1984
  • Demodex fusiformis Izdebska et Rolbiecki, 2015
  • Demodex gatoi Desch et Stewart, 1999
  • Demodex ghanensis Oppong, Lee et Yasin, 1975
  • Demodex glareoli Hirst, 1919
  • Demodex gliricolens Hirst, 1921
  • Demodex gracilentus Izdebska et Rolbiecki, 2013
  • Demodex huttereri Mertens, Lukoschus et Nutting, 1983
  • Demodex injai Desch et Hillier, 2003
  • Demodex intermedius Lukoschus et al., 1984
  • Demodex kutzeri Bukva, 1987
  • Demodex lacrimalis Lukoschus et Jongman, 1974
  • Demodex leucogasteri Hughes et Nutting, 1981
  • Demodex longior Hirst, 1918
  • Demodex longissimus Desch, Nutting et Lukoschus, 1972
  • Demodex lutrae Izdebska et Rolbiecki, 2014[5]
  • Demodex macaci Karjala, Desch et Starost, 2005
  • Demodex macroglossi Desch, 1981
  • Demodex marculus Izdebska et Rolbiecki, 2015
  • Demodex marsupiali Nutting, Lukoschus et Desch, 1980
  • Demodex melanopteri Lukoschus, Jongman et Nutting, 1972
  • Demodex melesinus Hirst, 1921
  • Demodex merioni (nomen nudum)
  • Demodex mexicanus Vargas et al., 1995
  • Demodex microti Izdebska et Rolbiecki, 2013
  • Demodex mollis Izdebska et al., 2017
  • Demodex molossi Desch, Nutting et Lukoschus, 1972
  • Demodex muscardini Hirst, 1917
  • Demodex musculi Oudemans, 1897
  • Demodex myotidis (nomen nudum)
  • Demodex mystacina Desch, 1989
  • Demodex nanus Hirst, 1918
  • Demodex neomydis Bukva, 1995
  • Demodex neoopisthosomae Desch, Lukoschus et Nadchatram, 1986
  • Demodex norvegicus Bukva, 1995
  • Demodex novazelandica Desch, 1989
  • Demodex nycticeii Desch, 1996
  • Demodex odocoilei Desch et Nutting, 1973
  • Demodex ovis Hirst, 1919 – nużeniec owczy
  • Demodex peromysci Lombert, Lukoschus et Whitaker, 1983
  • Demodex phocidi Desch, Dailey et Tuomi, 2003
  • Demodex phylloides Csokor, 1879 – nużeniec świński
  • Demodex phyllostomatis Leydig, 1859
  • Demodex plecoti Izdebska et al., 2019
  • Demodex ponderosus Izdebska et Rolbiecki, 2014[6]
  • Demodex pseudaxis Schpringol’ts-Schmidt, 1937
  • Demodex pusillus Izdebska et al., 2022[7]
  • Demodex ratti Hirst, 1917
  • Demodex ratticola Bukva, 1995
  • Demodex rosus Bukva in Bukva et al., 1985
  • Demodex sabani Desch, Lukoschus et Nadchatram, 1984
  • Demodex saimiri Lebel et Nutting 1973
  • Demodex sciurei Lebel, 1970
  • Demodex sciurinus Hirst, 1923
  • Demodex sinocricetuli Desch et Hurley, 1997
  • Demodex soricinus Hirst, 1918
  • Demodex spelaea Desch, Lukoschus et Nadchatram, 1986
  • Demodex suis (Kadlec, 1975)
  • Demodex sungori Desch, Davis et Klompen, 2006
  • Demodex sylvilagi Maravelas, 1962
  • Demodex talpae Hirst, 1921
  • Demodex tauri Bukva, 1986
  • Demodex tigris Shi, Xie et Hsu, 1985
  • Demodex tortellinioides Desch et Holz, 2006
  • Demodex transitionalis Moravelas, 1962
  • Demodex uncii Desch, 1993
  • Demodex ursi Desch, 1995
  • Demodex vibrissae Izdebska, Rolbiecki et Fryderyk, 2016
  • Demodex zalophi Dailey et Nutting, 1980

Przypisy

  1. ↑ Aida Corina Badescu, Luminita Smaranda Iancu, Laura Statescu, Demodex: commensal or pathogen?, „Revista Medico-Chirurgicala a Societatii De Medici Si Naturalisti Din Iasi”, 117 (1), 2013, s. 189–193, ISSN 0048-7848, PMID: 24505913 [dostęp 2017-08-12].
  2. ↑ Joanna N. Izdebska, Leszek Rolbiecki. A new genus and species of demodecid mites from the tongue of a house mouseMus musculus: description of adult and immature stages with data on parasitism. „Medical and Veterinary Entomology”. 30 (2), s. 135–143, 2016. The Royal Entomological Society. DOI: 10.1111/mve.12167. 
  3. ↑ genus Demodex Owen, 1843. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2022-12-08].
  4. ↑ Joanna N. Izdebska, Leszek Rolbiecki. The biodiversity of demodecid mites (Acariformes: Prostigmata), specific parasites of mammals with a global checklist and a new finding for Demodex sciurinus. „Diversity”. 12, s. 261-299, 2020. DOI: 10.3390/d12070261. 
  5. ↑ J.N. Izdebska, L. Rolbiecki. Demodex lutrae n. sp. (Acari) in European otter Lutra lutra (Carnivora: Mustelidae) with data from other demodecid mites in carnivores. „J. Parasitol.”. 100, s. 784-789, 2014. DOI: 10.1645/14-532.1. 
  6. ↑ Joanna N. Izdebska, Leszek Rolbiecki. New Species of Demodex (Acari: Demodecidae) With Data on Parasitism and Occurrence of Other Demodecids of Rattus norvegicus (Rodentia: Muridae). „Annals of the Entomological Society of America”. 107 (4), s. 740–747, 2014. Entomological Society of America. DOI: 10.1603/AN13123. 
  7. ↑ Karolina Cierocka, Joanna N. Izdebska, Leszek Rolbiecki, Mateusz Ciechanowski. The Occurrence of Skin Mites from the Demodecidae and Psorergatidae (Acariformes: Prostigmata) Families in Bats, with a Description of a New Species and New Records. „Animals”. 12, 2022. DOI: 10.3390/ani12070875. 

Bibliografia

  • Stefański W., Parazytologia weterynaryjna tom II, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 1970, str 254-260.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Demodex mite 1.JPG
Autor: Joel Mills, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Photo of Demodex canis taken through a microscope at 400x magnification. Obtained from a skin scraping of a dog with demodecosis.
Haarbalgmilbe.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Blauerauerhahn~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Haarbalgmilbe im Durchlichtmikroskop