Numeracja Aryabhata

Numeracja Aryabhata to system liczbowy oparty na fonemach sanskrytu. Został wprowadzony na początku VI wieku przez Aryabhata w pierwszym rozdziale zatytułowanym Gītika Padam w jego dziele Aryabhatiya. Polega on na przyporządkowaniu wartości numerycznej każdej sylabie o postaci spółgłoska+samogłoska możliwej w sanskrytowej wymowie. Od ka = 1 do hau = 1018.

Historia

Podstawy tego systemu liczbowego są wspomniane w drugiej strofie pierwszego rozdziału Aryabhatiya.

Litery Varga (grupa/klasa) od Ka do Ma są umieszczone na pozycjach varga (pierwsze, setne, dziesięciotysięczne ... itd), a litery Avarga takie jak Ya, Ra, La... na pozycjach avarga (dziesiąte, tysięczne ... itd).

Litery Varga (grupa/klasa) od Ka do Ma mają przyporządkowane wartości 1, 2, 3... aż do 25, a litery Avarga mają wartości 30, 40, 50 aż do 100. W literach Varga i Avarga można używać nowe symbole poza dziewiąta samogłoską (pozycją).

Wartości samogłosek są następujące: i = 100; u = 10000; ru = 1000000 itd.

Aryabhata stosował ten system do prezentacji małych i dużych liczb w swoich matematycznych i astronomicznych obliczeniach. Jego system można używać do prezentacji ułamków i liczb mieszanych. Na przykład nga to 1/5, nja to 1/10 a Jhardam (jha=9; jego pół) = 4½.

Przykład

Przykład:  299,792,458
100 101102 103104 105106 107108
 85, 42, 97, 99,2
जलघिनिझुशुझृसृखॢ
ja-laghi-nijhu-śujhṛ-sṛkhḷ

Tradycyjny porządek cyfr indyjskich jest odwrócony w porównaniu do współczesnego zapisu.

Tabela liczebników

  33 × 9  =  297   liczebnikowych sylab alfabetu sanskrytowego
Dziewięć samogłosek lub spółgłosek zgłoskotwórczych. -a-i-u---e-ai-o-au 
     
   ×   10 0  10 2  10 4  10 6  10 8  1010  1012  1014  1016 
Pięć spółgłosek miękkopodniebiennych zwartych           
k - 1 
ka
कि
ki
कु
ku
कृ
kṛ
कॢ
kḷ
के
ke
कै
kai
को
ko
कौ
kau
 
kh - 2 
kha
खि
khi
खु
khu
खृ
khṛ
खॢ
khḷ
खे
khe
खै
khai
खो
kho
खौ
khau
 
g - 3 
ga
गि
gi
गु
gu
गृ
gṛ
गॢ
gḷ
गे
ge
गै
gai
गो
go
गौ
gau
 
gh - 4 
gha
घि
ghi
घु
ghu
घृ
ghṛ
घॢ
ghḷ
घे
ghe
घै
ghai
घो
gho
घौ
ghau
 
- 5 
ṅa
ङि
ṅi
ङु
ṅu
ङृ
ṅṛ
ङॢ
ṅḷ
ङे
ṅe
ङै
ṅai
ङो
ṅo
ङौ
ṅau
 
Pięć spółgłosek podniebiennych zwartych           
c - 6 
ca
चि
ci
चु
cu
चृ
cṛ
चॢ
cḷ
चे
ce
चै
cai
चो
co
चौ
cau
 
ch - 7 
cha
छि
chi
छु
chu
छृ
chṛ
छॢ
chḷ
छे
che
छै
chai
छो
cho
छौ
chau
 
j - 8 
ja
जि
ji
जु
ju
जृ
jṛ
जॢ
jḷ
जे
je
जै
jai
जो
jo
जौ
jau
 
jh - 9 
jha
झि
jhi
झु
jhu
झृ
jhṛ
झॢ
jhḷ
झे
jhe
झै
jhai
झो
jho
झौ
jhau
 
ñ - 10 
ña
ञि
ñi
ञु
ñu
ञृ
ñṛ
ञॢ
ñḷ
ञे
ñe
ञै
ñai
ञो
ño
ञौ
ñau
 
Pięć spółgłosek szczytowych           
- 11 
ṭa
टि
ṭi
टु
ṭu
टृ
ṭṛ
टॢ
ṭḷ
टे
ṭe
टै
ṭai
टो
ṭo
टौ
ṭau
 
ṭh - 12 
ṭha
ठि
ṭhi
ठु
ṭhu
ठृ
ṭhṛ
ठॢ
ṭhḷ
ठे
ṭhe
ठै
ṭhai
ठो
ṭho
ठौ
ṭhau
 
- 13 
ḍa
डि
ḍi
डु
ḍu
डृ
ḍṛ
डॢ
ḍḷ
डे
ḍe
डै
ḍai
डो
ḍo
डौ
ḍau
 
ḍh - 14 
ḍha
ढि
ḍhi
ढु
ḍhu
ढृ
ḍhṛ
ढॢ
ḍhḷ
ढे
ḍhe
ढै
ḍhai
ढो
ḍho
ढौ
ḍhau
 
- 15 
ṇa
णि
ṇi
णु
ṇu
णृ
ṇṛ
णॢ
ṇḷ
णे
ṇe
णै
ṇai
णो
ṇo
णौ
ṇau
 
Pięć spółgłosek zębowych zwartych           
t - 16 
ta
ति
ti
तु
tu
तृ
tṛ
तॢ
tḷ
ते
te
तै
tai
तो
to
तौ
tau
 
th - 17 
tha
थि
thi
थु
thu
थृ
thṛ
थॢ
thḷ
थे
the
थै
thai
थो
tho
थौ
thau
 
d - 18 
da
दि
di
दु
du
दृ
dṛ
दॢ
dḷ
दे
de
दै
dai
दो
do
दौ
dau
 
dh - 19 
dha
धि
dhi
धु
dhu
धृ
dhṛ
धॢ
dhḷ
धे
dhe
धै
dhai
धो
dho
धौ
dhau
 
n - 20 
na
नि
ni
नु
nu
नृ
nṛ
नॢ
nḷ
ने
ne
नै
nai
नो
no
नौ
nau
 
Pięć spółgłosek wargowych zwartych           
p - 21 
pa
पि
pi
पु
pu
पृ
pṛ
पॢ
pḷ
पे
pe
पै
pai
पो
po
पौ
pau
 
ph - 22 
pha
फि
phi
फु
phu
फृ
phṛ
फॢ
phḷ
फे
phe
फै
phai
फो
pho
फौ
phau
 
b - 23 
ba
बि
bi
बु
bu
बृ
bṛ
बॢ
bḷ
बे
be
बै
bai
बो
bo
बौ
bau
 
bh - 24 
bha
भि
bhi
भु
bhu
भृ
bhṛ
भॢ
bhḷ
भे
bhe
भै
bhai
भो
bho
भौ
bhau
 
m - 25 
ma
मि
mi
मु
mu
मृ
mṛ
मॢ
mḷ
मे
me
मै
mai
मो
mo
मौ
mau
 
Cztery spółgłoski przybliżne i drżące           
y - 30 
ya
यि
yi
यु
yu
यृ
yṛ
यॢ
yḷ
ये
ye
यै
yai
यो
yo
यौ
yau
 
r - 40 
ra
रि
ri
रु
ru
रृ
rṛ
रॢ
rḷ
रे
re
रै
rai
रो
ro
रौ
rau
 
l - 50 
la
लि
li
लु
lu
लृ
lṛ
लॢ
lḷ
ले
le
लै
lai
लो
lo
लौ
lau
 
v - 60 
va
वि
vi
वु
vu
वृ
vṛ
वॢ
vḷ
वे
ve
वै
vai
वो
vo
वौ
vau
 
Trzy spółgłoski przedniojęzykowe szczelinowe           
ś - 70 
śa
शि
śi
शु
śu
शृ
śṛ
शॢ
śḷ
शे
śe
शै
śai
शो
śo
शौ
śau
 
- 80 
ṣa
षि
ṣi
षु
ṣu
षृ
ṣṛ
षॢ
ṣḷ
षे
ṣe
षै
ṣai
षो
ṣo
षौ
ṣau
 
s - 90 
sa
सि
si
सु
su
सृ
sṛ
सॢ
sḷ
से
se
सै
sai
सो
so
सौ
sau
 
Jedna spółgłoska krtaniowa szczelinowa           
h - 100 
ha
हि
hi
हु
hu
हृ
hṛ
हॢ
hḷ
हे
he
है
hai
हो
ho
हौ
hau
 
              

Bibliografia

  • Kurt Elfering: Die Mathematik des Aryabhata I. Text, Übersetzung aus dem Sanskrit und Kommentar. Wilhelm Fink Verlag, München, 1975, ​ISBN 3-7705-1326-6
  • Georges Ifrah: The Universal History of Numbers. From Prehistory to the Invention of the Computer. John Wiley & Sons, New York, 2000, ​ISBN 0-471-39340-1​.
  • B. L. van der Waerden: Erwachende Wissenschaft. Ägyptische, babylonische und griechische Mathematik. Birkhäuser-Verlag, Basel Stuttgart, 1966, ​ISBN 3-764-30399-9
  • J. F. Fleet. Aryabhata's System of Expressing Numbers. „Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland”, s. 109–126, 1911-01. ISSN 0035869X. [dostęp 2010-06-10].