Numeryczna reguła fiskalna

Numeryczna reguła fiskalna – instrument ograniczający zakres prowadzonej polityki fiskalnej przyjmujący formę limitów ilościowych (określanych na dany rok budżetowy bądź w ramach limitów wieloletnich), dotyczący przede wszystkim:

  • dopuszczalnego salda budżetowego;
  • wielkości długu publicznego;
  • wzrostu lub poziomu wydatków budżetowych.

Numeryczne reguły fiskalne mogą dotyczyć całego sektora finansów publicznych, bądź jego fragmentów (budżet państwa, jednostki samorządu terytorialnego, fundusze ubezpieczeń społecznych). Występują także reguły o charakterze ponadnarodowym, będące elementami traktatów ustanawiających unie monetarne oraz walutowe (Unia Europejska, MERCOSUR[1], Pakt Andyjski[2], Unia Celna i Gospodarcza Afryki Środkowej[3], Zachodnioafrykańska Unia Gospodarczo-Walutowa[4]). Część z reguł numerycznych ma charakter niesformalizowany (niezapisany w akcie prawnym), związany z deklaracją władz lub porozumieniem politycznym (np. reguła Belki, kotwica budżetowa). Należy zauważyć, że mogą one być porzucane (np. reguła Belki).

Wielkości progowe przyjęte w konstrukcji danej reguły fiskalnej mogą być wyrażone nominalnie, w wielkościach skorygowanych o wahania cyklu koniunkturalnego (saldo cykliczne, strukturalne).

Przykłady i występowanie numerycznych reguł fiskalnych[5]

Numeryczna reguła fiskalnaWystępowanieKonstrukcja
„złota reguła”Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Japonia, Włochy (poziom lokalny)Zakaz zaciągania zobowiązań na finansowanie wydatków bieżących, deficyt nie może przekroczyć wielkości wydatków o charakterze inwestycyjnym (majątkowym)
zrównoważony budżetStany Zjednoczone (poziom stanowy, z wyjątkiem stanu Vermont), Belgia (sektor ubezpieczeń społecznych), Kanada, Szwecja (poziom lokalny), Włochy (poziom regionalny), Szwajcaria (kantony), Unia Europejska (jako organizacja),Dochody = wydatki
saldo strukturalneChileNadwyżka strukturalna budżetu państwa 1% PKB przy założeniu długookresowej ceny miedzi
limit deficytu w relacji do PKBkraje członkowskie Unii Europejskiej (europejskie reguły fiskalne), Armenia, Japonia, Hiszpania (poziom lokalny), Finlandia3% PKB (kraje UE)
limit deficytu w relacji do dochodówFrancja (poziom lokalny)Deficyt planowany < 5% dochodów w roku poprzednim
limit długu publicznego w relacji do PKBkraje członkowskie Unii Europejskiej (europejskie reguły fiskalne), Polska, Chorwacja, Estonia, Finlandia, Wielka Brytania, Kanada, Słowacja, Nowa ZelandiaPaństwowy Dług Publiczny < 60%PKB (Polska)
limitowanie długu w relacji do dochodówEstonia (poziom lokalny), Hiszpania (poziom lokalny), Słowacja60% planowanych dochodów pomniejszonych o otrzymane dotacje (Estonia)
ograniczenie kwoty poręczeńArmeniaPoręczenia niższe niż 10% dochodów podatkowych
ograniczenie wydatków na obsługę długuEstonia, Węgry, Słowacja, PolskaWydatki na obsługę długu < 70% dochodów własnych (Węgry)
limity nominalnego wzrostu wydatkówBelgia, Luksemburg, Niemcy, Czechy, Szwecja, Włochy–
limity realnego wzrostu wydatkówDania, Finlandia, Holandia, Islandia–
zakaz wzrostu wydatków w roku wyborczymKolumbia (wydatki osobowe), Brazylia (wydatki osobowe, przenoszenie wydatków na okresy powyborcze)–
hamulec długu publicznego (Schuldenbremse)Szwajcaria (poziom federalny)Wydatki = dochody skorygowane o wahania cyklu koniunkturalnego oraz stwierdzone ex-post odchylenia od tego limitu w poprzednich latach. Tworzy się rachunek wyrównawczy zabezpieczający przed negatywnym wpływem osłabienia gospodarczego.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Perry G.: Can Fiscal Rules Help Reduce Macroeconomic Volatility in LAC. IMF/World Bank Conference on Fiscal Rules and Institutions, Oaxaca, luty 2002
  2. ↑ Por. Ibidem
  3. ↑ Rapport intermaire d`execution de la surveillance multilaterale pour l`anne 2006 et perspectives pour 2007. CEMAC, Bangui, Listopad 2006
  4. ↑ Acte Additionnel N° 04/99 portant pacte de convergence, de stabilité, de croissance et de solidarité entre les États membres de l'Union Économique et Monétaire Ouest Africaine (UEMOA).. uemoa.int. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-07)]. UEMOA, grudzień 1999 r.; Traite modifie de l’union economique et monetaire ouest africaine (UEMOA)
  5. ↑ Zestawienie występujących numerycznych reguł fiskalnych opracowano na podstawie:
    • Das Haushaltsystem der Bundesrepublik Deutschland. Ministerstwo Finansów, Berlin 2004;
    • Hallerberg M., von Hagen J.: Organizacja procesu budżetowego w Polsce. Reguły budżetowe a stabilność fiskalna i gospodarcza. Program Ernst & Young Sprawne Państwo, Warszawa 2006;
    • Fiscal Policy Rules and the Reform od Pending Limits in Finland. 5b/2007, Budget Department, Ministry of Finance, Helsinki 2007;
    • Dabán T., Detragiache E., Di Bella G., Milesi-Feretti G.M., Symansky S.: Rules-Based Fiscal Policy in France, Germany, Italy, and Spain. Occasional Paper No. 225, IMF, Washington D.C., 2003;
    • Snell R.K.: State Balanced Rules Requirements: Provisions and Practice. National Conference of State Legislatures, opublikowany 1996, zaktualizowany w 2004 r.;
    • Baza Banku Światowego Country Budget Laws.;
    • OECD Budget Practices and Procedures Database (2007).;
    • Current Issues in Fiscal Reform in Central Europe and the Baltic States 2005. red. Laursen T., Bank Światowy, Warszawa 2006;
    • Jędrzejowicz T., Kitala M., Wronka A.: Polityka fiskalna w kraju należącym do strefy euro, w: Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, Projekty badawcze – Część III. Narodowy Bank Polski, Warszawa 2009;
    • Konstytucja RP (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483) oraz ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1634; z późn. zm.).

Bibliografia

  • Kopits G., Symansky S.: Fiscal Policy Rules. Occasional Paper 162, IMF, Washington D.C. 1998
  • Jędrzejowicz T., Kitala M., Wronka A.: Polityka fiskalna w kraju należącym do strefy euro. w: Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, Projekty badawcze – Część III. Narodowy Bank Polski, Warszawa 2009
  • Public finances in EMU 2006. European Economy, No 3/2006, Komisja Europejska, Directorate-General For Economic and Financial Affairs, Bruksela 2006
  • Public finances in EMU 2003. European Economy, No 3/2003, Komisja Europejska, Directorate-General For Economic and Financial Affairs, Bruksela 2003
  • Leksykon budżetowy – Reguły budżetowe (fiskalne). [dostęp 2013-06-28].