Nysa Kłodzka

Nysa Kłodzka
Nysa Kłodzka przepływająca przez Kłodzko
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Rzeka
Długość	181,7 km
Powierzchnia zlewni	4565 km²
Średni przepływ	50 m³/s u ujścia do Odry
Źródło
Miejsce	Masyw Śnieżnika, zbocze Trójmorskiego Wierchu, okolice Jodłowa
Wysokość	1006 m n.p.m.
Współrzędne	50°09′53″N 16°47′20″E/50,164722 16,788889
Ujście
Recypient	Odra
Miejsce	zach. okolice Rybnej
Wysokość	139 m n.p.m.
Współrzędne	50°49′07″N 17°39′31″E/50,818611 17,658611
Mapa
Dorzecze Nysy Kłodzkiej
Położenie na mapie Polski źródło ujście

Nysa Kłodzka w Morzyszowie

Nysa Kłodzka w Zabłociu

Nysa Kłodzka w Bystrzycy Kłodzkiej

Nysa Kłodzka (cz. Kladská Nisa, niem. Glatzer Neisse) – rzeka w południowo-zachodniej Polsce, na terenie województw dolnośląskiego i opolskiego, lewobrzeżny dopływ Odry.

Przebieg i opis

Źródła w Masywie Śnieżnika, na zboczach Trójmorskiego Wierchu. W górnym swym biegu rzeka wykorzystuje naturalny kanał odpływowy, jakim jest Rów Górnej Nysy^[1]. Następnie płynie przez Kotlinę Kłodzką, skąd wyrywa się przez Góry Bardzkie w okolicy Barda, tworząc malowniczy Przełom Nysy Kłodzkiej, jedną z największych osobliwości Sudetów^[1]. Przez Góry Bardzkie rzeka płynie kilkoma zakolami (meandrami), charakterystycznymi raczej dla rzeki nizinnej – czym dowodzi swej antecedencji. Po opuszczeniu gór skręca gwałtownie na wschód i płynie Przedgórzem Sudeckim, by w Nysie wpłynąć na Nizinę Śląską^[1]. Jej pierwszy równoleżnikowy odcinek podgórski między Bardem a Kamieńcem Ząbkowickim, leży w obrębie szerokiej na 6 km, starej tektonicznie niecki. Nieckę tę, zwaną kamieniecką, wypełniają trzeciorzędowe i plejstoceńskie osady. Poniżej Kamieńca Ząbkowickiego w pobliżu Byczenia Nysa Kłodzka napotyka na przeszkodę w postaci wąskiego rygla skalnego utworzonego przez Wzgórza Kamienieckie przecinające Obniżenie Otmuchowskie. Rygiel ten jest skalistą odnogą wzgórz, dolina rzeczna zwęża się do 150 m. Po minięciu rygla skalnego rzeka wpływa w szeroką na ponad 5 km dolinę ciągnącą się aż do miasta Nysa^[2]. Poniżej Nysy na Nizinie Ślaskiej rzeka skręca na północ, po minięciu Skorogoszczy wpada do Odry.

Przepływa przez woj. dolnośląskie i opolskie, a historycznie przez ziemię kłodzką i Dolny Śląsk.

W górnym biegu płynie wartko, tworząc wodospady, na równinie silnie meandruje^[1]. Często wylewa, właśnie z tego powodu powstały w XX w. dwa duże zbiorniki retencyjne w okolicach Otmuchowa (Jezioro Otmuchowskie) i Nysy (Jezioro Nyskie), które wykorzystuje się także w celach energetycznych i rekreacyjnych. Pomiędzy Kamieńcem Ząbkowickim i Paczkowem wybudowano dwa nowe zbiorniki (w 2002 roku): Topola i Kozielno razem tworzące Zalew Paczkowski. Planowano i nawet rozpoczęto budowę zbiornika wodnego Zbiornik Kamieniec położonego powyżej Kamieńca Ząbkowickiego. Obecnie prace są wstrzymane, a na obszarze planowanego zbiornika utworzono rezerwat ptactwa, utrudniając tym samym znacznie budowę zbiornika.

W dolnym biegu wykorzystywana wraz z Oławą jako źródło wody dla Wrocławia. Wybudowano kanał przerzutowy prowadzący wodę z Nysy do Oławy.

Na części swojego biegu jest tradycyjną granicą pomiędzy Górnym i Dolnym Śląskiem.

Powodzie

Przed XX wiekiem wysokie stany wód Nysy Kłodzkiej, które zostały wymienione w kronikach wystąpiły w latach: 1270, 26.07.1310, 1387, 1400, 1463, 1475, 1501, 16.08.1598, 1622, 1729, 1736, 22.06.1783 (stan wody w Kłodzku wynosił ok. 6,30 m), 1813, 1829, 1854, 1879, 5-12.08.1880, 19-20.06.1883, 1888, 27-31.07.1897^[3]

Na przełomie XIX i XX wieku wdrożono system obserwacji stanu wód. Na jego podstawie wysokie stany wód w Kotlinie Kłodzkiej stwierdzono w latach: 1903, 1938, 1952, 1967, 1970, 1972, 1977 oraz 1997^[3].

Ważniejsze powodzie:

• 1598 – ulewne deszcze spowodowały w Bardzie silne osunięcie ziemi ze stoków Bardzkiej Góry i przegrodzenie Nysy Kłodzkiej, która zalała miasto, a potem zmieniła koryto.
• 1997 – powódź tysiąclecia – przez rzekę przetoczyła się 9-metrowa fala, która zalała Kłodzko. Zbiorniki retencyjne nie uchroniły od zalania również Nysy. W całej Kotlinie Kłodzkiej rzeki należące do dorzecza Nysy Kłodzkiej spowodowały olbrzymie straty. Średni przepływ wieloletni u ujścia Nysy Kłodzkiej do Odry wynosi 50 m³/s, przepływ nie powodujący strat w infrastrukturze poniżej zapory zależy od wezbrania Odry i waha się w zakresie 150–190 m³/s, natomiast w lipcu 1997 r. (powódź tysiąclecia) przepływ ten wynosił ponad 1500 m³/s. Wówczas zrzut awaryjny z Jeziora Nyskiego zalał m.in. Nysę, Lewin Brzeski, liczne wsie w dorzeczu rzeki, jak i przyczynił się do znacznego podniesienia się wody w Odrze, która zalała Wrocław.

Podziemne przekroczenie działu wodnego

Część wód potoku Kleśnica (wpadającego do Morawki, dopływu Białej Lądeckiej) odpływa podziemnie z czeskiej Morawy należącej do zlewiska Morza Czarnego^[1]. Mamy tu do czynienia z przekroczeniem kontynentalnego działu wodnego.

Główne dopływy

lewostronne^[1]:

• Bystrzyca (Łomnicka), Łomnica, Bystrzyca Dusznicka, Ścinawka, Budzówka

prawostronne^[1]:

• Wilczka, Biała Lądecka, Raczyna, Płocha, Przedpolna, Widna, Biała Głuchołaska, Ścinawa Niemodlińska, Potok Borkowicki

Ważniejsze miejscowości od źródeł

• Międzylesie, Bystrzyca Kłodzka, Kłodzko, Bardo, Kamieniec Ząbkowicki, Paczków, Otmuchów, Nysa, Lewin Brzeski, Skorogoszcz^[1].

Zobacz też

• Nysa, Nysa Szalona, Nysa Łużycka, Odra, sztuczne zbiorniki wodne w Polsce, most na Nysie Kłodzkiej w Skorogoszczy
• rzeki Polski

Przypisy

Bibliografia

• Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1994, ​ISBN 83-85773-06-1​.

Linki zewnętrzne

• Ichtiofauna systemu rzecznego Nysy Kłodzkiej