Nysa Szalona

Nysa Szalona

Górny bieg Nysy Szalonej poza Pogórzem Bolkowskim
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Lokalizacja

woj. dolnośląskie

Rzeka
Długość53,54 km
Powierzchnia zlewni

ok. 400 km²

Źródło
MiejsceDomanów
Współrzędne

50°52′40,8″N 16°04′59,9″E/50,877997 16,083297

Ujście
Recypient

rzeka Kaczawa

Miejscena zachód od Dunina
Wysokość

139,5 m n.p.m.[1]

Współrzędne

51°09′21″N 16°04′34″E/51,155833 16,076111

Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, powyżej znajduje się również punkt z opisem „ujście”

Nysa Szalona (dawniej Nissa Szalona[2] lub Szalona Nissa[3]; niem. Wüthende Neisse[2] lub Wütende Neisse[4]) – rzeka, prawy dopływ Kaczawy[5] o długości 53,54 km[6].

Nysa Szalona
Nysa Szalona na północ.JPG
Wczesnowiosenna rzeka w Roztoce
Most w Krajowie
Na południe od Dunina
Rzeka w dolinie.
Rzeka w dolnym biegu ok. 10 km od ujścia.
Blisko Domanowa - górski odcinek rzeki.

Rzeka płynie w województwie dolnośląskim. Wypływa z pn.-zach. stoku Pustelnika (575 m n.p.m.) w Masywie Krąglaka w Górach Wałbrzyskich w okolicach Domanowa, lecz źródła licznych potoków np. Sadówki, które zasilają jej początkowy bieg są rozsiane na pograniczu Gór Kaczawskich i Pogórza Bolkowskiego. Przepływa przez Bolków i Jawor. W Bolkowie wpada do niej Rochowicka Woda.

Przy ujściu w okolicach Dunina, płynąc u stóp wysokiej na około 18–23 m ponad lustrem rzeki, stromizny Płaskowyżu Janowickiego, rzeka ma około 10 m szerokości i 0,5 m głębokości. Obfitość wody w rzece jest wynikiem wpadania do niej licznych potoków Sadówki, Nysy Małej, Paszówki, Jawornika, które mają swe źródła w lasach Pogórza Kaczawskiego. W okolicach ujścia występuje jedyne w Polsce eksploatowane złoże haloizytu[7].

Historia

Nysa Szalona na mapie z 1645 r. (w centrum mapy)

Rzeka odegrała dużą rolę w bitwie nad Kaczawą. Wysoki poziom wody utrudniał francuskim wojskom przedostanie się na wschodni brzeg Nysy. Wartki nurt porywał wozy z zaopatrzeniem, żołnierzy, konie a nawet całe armaty. Po bitwie, wycofując się, Francuzi, stłoczeni na jedynym w okolicy moście nad Nysą w Krajowie, zostali zmasakrowani przez śląską konnicę wroga. Żołnierze, którym nie udało się przejść na drugi brzeg, uciekali przed kawalerią do rzeki, próbując ją przepłynąć, Nysa jednak wtedy była bardzo wartka i głęboka, więc większość ludzi utonęła.

W latach 19741978 na rzece utworzono zbiornik retencyjny Słup. W 1997 roku Nysa Szalona w czasie powodzi tysiąclecia zalała niektóre tereny położone wzdłuż jej biegu.

Zobacz też

  • rzeki Polski

Przypisy

Bibliografia

  • Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 6 Góry Kaczawskie, red. Marek Staffa, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 2000, ISBN 83-85773-27-4
  • Góry i Pogórze Kaczawskie. Skala 1:40.000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2004. wyd. II. ISBN 83-88049-02-X.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Relief Map of Poland.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Poland
Dolny Bieg Nysy Szalonej.jpg
Autor: Janusz Żmudowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nysa Szalona pomiędzy Słupem a Krajowem
Lower Silesian Voivodeship Relief location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief location map of Lower Silesian Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.9134 N
  • S: 49.9809 N
  • W: 14.7603 E
  • E: 17.9091 E
NysaROZTOKA.jpg
Autor: Monteclarus, Licencja: CC BY 3.0
Nysa w północnej części wsi Roztoka
Nysa na północ.jpg
Autor: Monteclarus, Licencja: CC BY-SA 3.0
Górny bieg Nysy na południe od Jawora, zmierzający w kierunku miasta
Nysa Szalona na północ.JPG
Autor: Jacek Wojciechowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
widok Nysy i wzgórz Strzegomskich latem
NysaSzalonaDawnaMapa.jpg
Bieg Nysy Szalonej na mapie w 1645 r.
MOs810 WG 2017 15 Dolnoslaskie Zakamarki IV (trail, Krajow Dunino, 2).jpg
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 4.0
Szlak bitwy nad Kaczawą pomiędzy Krajowem, a Duninem.
Domanów, Nysa Szalona.jpg
Autor: Aw58, Licencja: CC BY-SA 3.0
Domanów, Nysa Szalona
NYSA SZALONA.JPG
(c) Monteclarus z polskiej Wikipedii, CC BY 3.0
Górny bieg Nysy Szalonej poza Pogórzem Bolkowskim