Nysa Szalona

Nysa Szalona

(c) Monteclarus z polskiej Wikipedii, CC BY 3.0 Górny bieg Nysy Szalonej poza Pogórzem Bolkowskim
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Lokalizacja	woj. dolnośląskie
Rzeka
Długość	53,54 km
Powierzchnia zlewni	ok. 400 km²
Źródło
Miejsce	Domanów
Współrzędne	50°52′40,8″N 16°04′59,9″E/50,877997 16,083297
Ujście
Recypient	rzeka Kaczawa
Miejsce	na zachód od Dunina
Wysokość	139,5 m n.p.m.[1]
Współrzędne	51°09′21″N 16°04′34″E/51,155833 16,076111
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego źródło ujście
Położenie na mapie Polski źródło ujście

Nysa Szalona (dawniej Nissa Szalona^[2] lub Szalona Nissa^[3]; niem. Wüthende Neisse^[2] lub Wütende Neisse^[4]) – rzeka, prawy dopływ Kaczawy^[5] o długości 53,54 km^[6].

Nysa Szalona

Wczesnowiosenna rzeka w Roztoce

Most w Krajowie

Na południe od Dunina

Rzeka w dolinie.

Rzeka w dolnym biegu ok. 10 km od ujścia.

Blisko Domanowa - górski odcinek rzeki.

Rzeka płynie w województwie dolnośląskim. Wypływa z pn.-zach. stoku Pustelnika (575 m n.p.m.) w Masywie Krąglaka w Górach Wałbrzyskich w okolicach Domanowa, lecz źródła licznych potoków np. Sadówki, które zasilają jej początkowy bieg są rozsiane na pograniczu Gór Kaczawskich i Pogórza Bolkowskiego. Przepływa przez Bolków i Jawor. W Bolkowie wpada do niej Rochowicka Woda.

Przy ujściu w okolicach Dunina, płynąc u stóp wysokiej na około 18–23 m ponad lustrem rzeki, stromizny Płaskowyżu Janowickiego, rzeka ma około 10 m szerokości i 0,5 m głębokości. Obfitość wody w rzece jest wynikiem wpadania do niej licznych potoków Sadówki, Nysy Małej, Paszówki, Jawornika, które mają swe źródła w lasach Pogórza Kaczawskiego. W okolicach ujścia występuje jedyne w Polsce eksploatowane złoże haloizytu^[7].

Historia

Nysa Szalona na mapie z 1645 r. (w centrum mapy)

Ta sekcja od 2017-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Rzeka odegrała dużą rolę w bitwie nad Kaczawą. Wysoki poziom wody utrudniał francuskim wojskom przedostanie się na wschodni brzeg Nysy. Wartki nurt porywał wozy z zaopatrzeniem, żołnierzy, konie a nawet całe armaty. Po bitwie, wycofując się, Francuzi, stłoczeni na jedynym w okolicy moście nad Nysą w Krajowie, zostali zmasakrowani przez śląską konnicę wroga. Żołnierze, którym nie udało się przejść na drugi brzeg, uciekali przed kawalerią do rzeki, próbując ją przepłynąć, Nysa jednak wtedy była bardzo wartka i głęboka, więc większość ludzi utonęła.

W latach 1974–1978 na rzece utworzono zbiornik retencyjny Słup. W 1997 roku Nysa Szalona w czasie powodzi tysiąclecia zalała niektóre tereny położone wzdłuż jej biegu.

Zobacz też

• rzeki Polski

Przypisy

Bibliografia

• Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 6 Góry Kaczawskie, red. Marek Staffa, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 2000, ISBN 83-85773-27-4
• Góry i Pogórze Kaczawskie. Skala 1:40.000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2004. wyd. II. ISBN 83-88049-02-X.

Linki zewnętrzne

• Rzeka Nysa Szalona - Wütende Neiße na portalu polska-org.pl