Ołena Łewczaniwśka

Ołena Łewczaniwśka
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

27 stycznia 1881
Horodno

Data śmierci

1940

Senator I kadencji (II RP)
Okres

od 28 listopada 1922
do 13 lipca 1927

Ołena Karliwna Łewczaniwśka, znana również jako Helena Lewczanowska, z domu Grodzińska herbu Łabędź; ukr. Олена Карпівна Левчанівська (ur. 27 stycznia 1881 w Horodnie, zm. 1940) – ukraińska nauczycielka, działaczka społeczna, senator RP I kadencji, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

(c) Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej , CC BY-SA 3.0 pl
Tablica pamiątkowa w Senacie RP

Pochodziła z rodu Grodzińskich (wzgl. Grodzieńska, Hadzińska[1]) herbu Łabędź[2]. Jej dziadkiem był powstaniec listopadowy Jan Grodziński herbu Łabędź, który po upadku powstania osiadł w Prusach Wschodnich[3]. Jej ojciec Karol był Niemcem i ziemianinem, a matka Tatiana, z domu Priachin, Rosjanką[1][4]. Maturę uzyskała w Petersburgu eksternistycznie, po wcześniejszej nauce domowej[1]. Ukończyła studia filozoficzne na Uniwersytecie w Wiedniu uzyskując tytuł naukowy doktora praw, a także ukończyła Wydział Historyczny w Wyższych Kursach Żeńskich w Moskwie[1]. Działała w organizacji szkół ukraińskich i pracowała jako nauczycielka[1]. Była właścicielką majątku koło Liniowa (bądź Lioniowa[1]) na Wołyniu[5]. Od 1917 do 1919 współorganizowała w Żytomierzu Klub Ukraiński oraz działała w Towarzystwie Proswita[5][1]. Od 1919 ponownie zamieszkiwała w Horodnie. Od 1921 działała w Radzie Opieki Społecznej i „Proswicie” w Kowlu, następnie w Łucku.

Została wybrana z listy nr 16 (Blok Mniejszości Narodowych RP) w województwie wołyńskim[1] senatorem I kadencji (1922–1927) Senatu RP w II RP[5][6]. Była jedną z czterech kobiet, które wówczas uzyskały mandat[7].

Podczas ślubowania zamiast zwrotu w języku polskim („Ślubuję”) użyła słowa w języku ukraińskim („Prysiahaju”), za co została upomniana przez marszałka seniora Bolesława Limanowskiego i musiała powtórzyć formułę w języku polskim[8][9][10].

Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 została aresztowana przez NKWD 24 grudnia 1939[1][5][11] w Horochowie. Tam była więziona[1], a następnie od stycznia 1940 Łucku[1]. 30 maja 1940 miała zostać wywieziona[1]. Na wiosnę 1940 została zamordowana przez NKWD w Kijowie. Jej nazwisko znalazło się na tzw. Ukraińskiej Liście Katyńskiej opublikowanej w 1994 (została wymieniona na liście wywózkowej 43/3-37 oznaczona numerem 1672)[12]. Została pochowana na otwartym w 2012 Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni. Inne źródła podawały, jakoby miała zostać rozstrzelana na terenie późniejszego Kazachstanu[5].

Jej mąż Ołeksandr uzyskał mandat senatora II kadencji Senatu RP, lecz wybory w jego okręgu zostały unieważnione[5]. Miała córkę Irynę[4].

Ołena Łewczaniwśka została upamiętniona na tablicy pamiątkowej odsłoniętej 3 lipca 1999 w gmachu Senatu RP ku czci senatorów II RP, którzy zginęli w czasie II wojny światowej i okresie powojennych represji[13][14].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l Ołena Łewczaniwśka – profil w bazie Sejmu RP. bs.sejm.gov.pl. [dostęp 2015-03-06].
  2. ↑ «Думаю,мама на допитах відмовилася від нас,щоб порятувати». pravda.lutsk.ua, 2017-02-13. [dostęp 2017-11-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-12)]. (ukr.).
  3. ↑ Łarysa Szwab, Sołomija Szwab: Пошуки національної ідентичності в родині волинського дворянина Карла фон Ґродзінського (початок ХХ ст.). esnuir.eenu.edu.ua. [dostęp 2017-11-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-12)]. (ukr.).
  4. ↑ a b Oksana Cymbaluk: Pani senator. monitor-press.com. [dostęp 2015-03-06].
  5. ↑ a b c d e f Ołena Łewczaniwśka – profil w bazie Senatu RP. senat.edu.pl. [dostęp 2015-03-06].
  6. ↑ Senat I kadencji - wybrany 12 listopada 1922 r.
  7. ↑ Posłanki i Senatorki II RP – otwarcie wystawy. sejm.gov.pl. [dostęp 2015-03-06].
  8. ↑ Grzegorz Maroń. Ślubowanie senatorskie w polskim porządku prawnym. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego”, s. 130-131, 133, 74 / 2012. Uniwersytet Rzeszowski. 
  9. ↑ W Senacie. „Orędownik Wrzesiński”, s. 1, Nr 140 z 30 listopada 1922. 
  10. ↑ Otwarcie Sejmu. „Słowo”, s. 2, Nr 102 z 30 listopada 1922. 
  11. ↑ Sławomir Kalbarczyk. Ukraińska Lista Katyńska. „Komentarze historyczne”, s. 55. Instytut Pamięci Narodowej. 
  12. ↑ Ukraińska Lista Katyńska. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 1994. s. 53. [dostęp 2015-03-05].
  13. ↑ Odsłonięcie tablicy pamiątkowej. senat.pl. [dostęp 2015-03-06].
  14. ↑ Tablica Pamięci. senat.edu.pl. [dostęp 2015-03-06].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Tablica pamiątkowa Senat RP.jpg
(c) Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej , CC BY-SA 3.0 pl
Tablica upamiętniająca senatorów II Rzeczypospolitej, którzy zginęli w czasie II wojny światowej i okresie powojennym, w Senacie RP
Olena Levchanivska.jpg
Ołena Łewczaniwśka, także jako Helena Lewczanowska