Ołyka
 Zamek Radziwiłłów | |||
| |||
| Państwo |  Ukraina | ||
|---|---|---|---|
| Obwód |  wołyński | ||
| Rejon | kiwerecki | ||
| Prawa miejskie | 1564 | ||
| Powierzchnia | 4,91 km² | ||
| Populacja (2018) • liczba ludności | 3079[1] | ||
| Nr kierunkowy | +380 3365 | ||
| Kod pocztowy | 45263 | ||
Położenie na mapie obwodu wołyńskiego  | |||
Położenie na mapie Ukrainy  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||
 50°43′N 25°49′E/50,716667 25,816667 | |||
Portal  Ukraina | |||
.jpg)
Ołyka[2] (ukr. Олика) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w obwodzie wołyńskim, w rejonie kiwereckim, do 1945[3] w Polsce, w województwie wołyńskim, w powiecie łuckim, siedziba gminy Ołyka[4].
Prywatne miasto szlacheckie położone było w XVI wieku w województwie wołyńskim[5].
Historia
Wzmiankowana była już w 1149. Niegdyś ruska osada, dawna stolica księstwa. Prawa miejskie otrzymała w 1654. Leży nad Putyłówką (dopływ Horynia), na wschód od Łucka.
Dawna rezydencja magnaterii polskiej. Należała do Kiszków, a od 1533 do Radziwiłłów. Od 1589 do 1939 stanowiła stolicę ordynacji Radziwiłłów.
Ołykę spalili Kozacy w 1648, a po raz drugi pod dowództwem Iwana Bohuna w maju 1651, jednak właściciele niezwłocznie ją odbudowali, uzyskując w 1654 prawa miejskie. W XIX w. bogaciła się na handlu zbożem i drewnem.
Podczas I wojny światowej pod Ołyką wojska rosyjskie i austriackie stoczyły zaciekłą bitwę.
Rankiem 17 maja 1919 Ołyka została zajęta przez polskich ułanów pod dowództwem podpułkownika Sochaczewskiego[6]. W II Rzeczypospolitej istniała wiejska gmina Ołyka. W latach 30. XX w. burmistrzem Ołyki był Zygmunt Czerwiński. W drugim tygodniu września 1939 w Zamku Radziwiłłów w Ołyce zatrzymał się ewakuujący się z Warszawy prezydent RP Ignacy Mościcki[7].
We wrześniu 1939 Ołykę zajęła Armia Czerwona. Od 27 czerwca 1941 okupowana przez Niemcy. 3 lipca 1941 miejscowi Ukraińcy dokonali pogromu Żydów zabijając 11 osób[8]. 13 marca 1942 w Ołyce Niemcy założyli getto dla ludności żydowskiej. W końcu lipca 1942 około 4,5 tys. Żydów – mieszkańców getta rozstrzelano w pobliżu wsi Czemeryn siłami niemieckiej i ukraińskiej policji[9].
W 1943 Ołyka stanowiła schronienie dla polskich uchodźców z rzezi wołyńskiej. W Zamku Radziwiłłów razem z Niemcami bronili się przed atakami UPA. Mimo to z rąk ukraińskich nacjonalistów w Ołyce zginęło 87 Polaków. 3 stycznia 1944 załoga niemiecka wyjechała z Ołyki wycofując się przed nadciągającymi wojskami sowieckimi. 10 dni później ludność polską w liczbie około 300 osób ewakuowano do ośrodka samoobrony w Przebrażu[10].
W Ołyce zachowały się zabytki dawnej świetności miasta – obecnie wszystkie niemal w ruinie. Zgrupowane są wokół zadrzewionego placu, będącego niegdyś rynkiem miasta.
8 lipca 2018 Prezydent Andrzej Duda uczestniczył w uroczystościach na cmentarzu w Ołyce w ramach obchodów 75. rocznicy rzezi wołyńskiej[11].
Zabytki
- zamek Radziwiłłów, z XVI, XVII w.; w 1945 władze radzieckie umieściły w nim szpital psychiatryczny, co spowodowało rozległe zniszczenia zabytku;
- kolegiata Świętej Trójcy, z XVII w.; ufundowana przez Albrychta Stanisława Radziwiłła, który został w niej pochowany. Kolegiata w stylu barokowym z rzeźbami apostołów i świętych dłuta wrocławskiego rzeźbiarza Melchiora Erlenberga. Świątynia uznawana była za najpiękniejszy polski kościół Wołynia. Po zamknięciu kolegiaty przez władze radzieckie zabytek stopniowo zaczął popadać w ruinę. Świątynia została zamieniona została na stajnię dla miejscowego kołchozu. W 1991 r. ukraińskie władze przekazały kościół wspólnocie wiernych. Wówczas podjęto pierwsze prace zabezpieczające, powstrzymujące postępującą degradację. Od 2013 r. polska Fundacja Dziedzictwa Kulturowego prowadzi szerokie prace restauratorsko-konserwatorskie finansowane ze środków przyznanych przez Kancelarię Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a także z datków prywatnych darczyńców, zmierzające do przywrócenia zabytkowi dawnej świetności[12].
- kościół pw. św. św. Piotra i Pawła, z XVI w., dawniej kalwiński, obecnie parafialny rzymskokatolicki w dekanacie Łuckim, diecezji łuckiej;
- brama miejska, z XVII w.
Ludzie związani z Ołyką
- Janusz Chodnikiewicz (ur. 1936) – polski reżyser filmowy
- Zygmunt Czerwiński (1885-1940) – ziemianin, urzędnik, burmistrz Ołyki, działacz społeczny, szambelan papieski, ofiara zbrodni katyńskiej
- Jakub Ignacy Dederko – polski ksiądz katolicki, biskup miński
- Albrycht Stanisław Radziwiłł – kanclerz wielki litewski od 1623, podkanclerzy litewski od 1619
- Michał Kazimierz Radziwiłł Rybeńko – książę, hetman polny litewski, marszałek nadworny litewski
- Janusz Franciszek Radziwiłł - książę, senator II RP, polski polityk konserwatywny, XIII ordynat na Ołyce
Przypisy
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року. Державна служба статистики України. Київ, 2018, s. 16. (ukr.)
- ↑ Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 o ustaleniu urzędowych nazw miast (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104).
- ↑ Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 23 stycznia 1934 r. o zmianie granic miasta Ołyki w powiecie łuckim, województwie wołyńskiem (Dz.U. z 1934 r. nr 16, poz. 127).
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka. Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku. „Czasy Nowożytne”. 21, s. 163, 2008.
- ↑ Михайло Ковальчук. Російсько-тульський загін Армії УНР: формування та бойовий шлях (квітень–травень 1919 р.). „Ukrajinśkyj istorycznyj żurnał”. 4 (541), s. 80–81, lipiec–sierpień 2018. (ukr.)
- ↑ J. Borowiec, H. Niemiec: Dzieje Polski w datach. Warszawa: Oficyna Wydaw.-Poligraf. "ADAM", 2005, s. 360.
- ↑ Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, Warszawa 2000, s. 583.
- ↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 687-688.
- ↑ Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo..., op.cit., s. 584.
- ↑ Duda na Wołyniu: nie może być mowy o żadnej zemście, jest mowa o bólu. na str. www.tvn24.pl
- ↑ Działalność // Fundacja Dziedzictwa Kulturowego, www.dziedzictwo.org [dostęp 2018-12-30] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-30].
Bibliografia
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia z Ołyki
- Ołyka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 527.
- Stanisław Tomkowicz: Ołyka (1922) w bibliotece Polona
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Ukraine
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Autor: Nataliya Shestakova, Licencja: CC BY-SA 4.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 07-218-0131
Flag of Volyn Oblast, Ukraine
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Districts of Volyn region since July 17, 2020
Autor: Denis Vitchenko, Licencja: CC BY-SA 4.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 07-218-9101
Flag of Volhynian Oblast, Ukraine