Ożanka

	Ożanka
	Ożanka
	; Morfologia (ożanka pierzastosieczna)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	ożanka
	Nazwa systematyczna
	Teucrium L.; Sp. Pl. 562. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Teucrium fruticans L.

Ożanka pierzastosieczna

Kwiaty ożanki właściwej

Ożanka (Teucrium L.) – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych. Obejmuje około 250^[4]^[5] gatunków. Rozprzestrzenione są one na całym świecie, głównie w Eurazji, sięgając po Australię i Nową Zelandię^[6], przy czym najbardziej zróżnicowane są w basenie Morza Śródziemnego^[4] (w Europie rośnie 49 gatunków)^[6]. W Polsce występuje 5 gatunków^[7]. Łacińską nazwę nadano dla upamiętnienia króla Teukrosa, który wykorzystywał rośliny w lecznictwie^[8]. Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. Nadają się na rabaty i żywopłoty. Większość gatunków jest nieodporna na mróz. Z tego powodu w Polsce uprawia się tylko nieliczne gatunki^[8]. Ożanka nierównoząbkowa T. scorodonia wykorzystywana była w ziołolecznictwie^[6]. Nadal stosowane są napary z ożanki właściwej T. chamaedrys i ożanki popielatej T. polium. T. marum ma zapach atrakcyjny dla kotów^[4].

Morfologia

Ożanka żółta

Teucrium fruticans

Ożanka górska

Ożanka czosnkowa

Pokrój: Rośliny jednoroczne, byliny, krzewinki i krzewy osiągające do 2 m wysokości^[6].

Liście: Ulistnienie nakrzyżległe. Liście aromatyczne, zwykle pojedyncze, karbowane lub ząbkowane, rzadko głębiej wcinane^[6].

Kwiaty: Pojedyncze w kątach liści lub zebrane w okółkach w szczytowej części pędu. Kielich zrosłodziałkowy, 5-ząbkowy. Korona biała, żółtawa, różowa lub niebieska, dwuwargowa. Warga górna zredukowana i często nieobecna, warga dolna trójdzielna, powstała przez zrośnięcie trzech płatków; z większą i zaokrągloną łatką środkową i mniejszymi bocznymi. Cztery pręciki wystają z rurki korony i odgięte są do dołu. Zalążnia złożona z dwóch owocolistków, dwukomorowa, w każdej komorze z dwoma zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza z dwudzielnym znamieniem^[6].

Owoc: Czterodzielna rozłupnia, rozpadająca się na cztery pojedyncze rozłupki^[6].

Systematyka

Ożanka nierównoząbkowa

Synonimy^[9]

Kinostemon Kudô

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Należy do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae) Lindl., która jest jednym z kladów w obrębie rzędu jasnotowców (Lamiales) Bromhead z grupy astrowych spośród roślin okrytonasiennych^[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Lamianae Takht., rząd jasnotowce (Lamiales Bromhead), podrząd Lamiineae Bessey in C.K. Adams, rodzina jasnotowate (Lamiaceae Lindl.), podrodzina Teucrioideae Caruel in Parl., plemię Teucrieae Dumort., rodzaj ożanka (Teucrium L.)^[10].

Gatunki flory Polski^[7]

ożanka czosnkowa (Teucrium scordium L.)
ożanka górska (Teucrium montanum L.)
ożanka nierównoząbkowa (Teucrium scorodonia L.)
ożanka pierzastosieczna (Teucrium botrys L.)
ożanka właściwa (Teucrium chamaedrys L.)

Wykaz gatunków^[5]^[11]^[12]

Teucrium abutiloides L'Hér.
Teucrium africanum Thunb.
Teucrium afrum (Emb. & Maire) Pau & Font Quer
Teucrium ajugaceum F.M.Bailey & F.Muell.
Teucrium albicaule Toelken
Teucrium albidum Munby
Teucrium alborubrum Hemsl.
Teucrium × alexeenkoanum Juz.
Teucrium algarbiense (Cout.) Cout.
Teucrium alopecurus Noë
Teucrium alpestre Sm.
Teucrium × alvarezii Alcaraz, Sánchez-Gómez, Torre & S.Ríos
Teucrium alyssifolium Stapf
Teucrium andrusi Post
Teucrium angustissimum Schreb.
Teucrium anlungense C.Y.Wu & S.Chow
Teucrium annandalei Mukerjee
Teucrium antiatlanticum (Maire) Sauvage & Vindt
Teucrium antilibanoticum Mouterde
Teucrium antitauricum Ekim
Teucrium apollinis Maire & Weiller
Teucrium aragonense Loscos & J.Pardo
Teucrium arduinii L.
Teucrium argutum R.Br.
Teucrium aristatum Pérez Lara
Teucrium aroanium Orph. ex Boiss.
Teucrium asiaticum L.
Teucrium atratum Pomel
Teucrium aureiforme Pomel
Teucrium aureum Schreb.
Teucrium × badiae Sennen
Teucrium balearicum (Coss. ex Pau) Castrov. & Bayon
Teucrium balfourii Vierh.
Teucrium balthazaris Sennen
Teucrium barbarum Jahand. & Maire
Teucrium barbeyanum Asch. & Taub. ex E.J.Durand & Barratte
Teucrium × bergadense Sennen
Teucrium betonicum L'Hér.
Teucrium bicolor Sm.
Teucrium bicoloreum Pau ex Vicioso
Teucrium bidentatum Hemsl.
Teucrium botrys L. – ożanka pierzastosieczna
Teucrium brachyandrum Puech
Teucrium bracteatum Desf.
Teucrium brevifolium Schreb.
Teucrium × bubanii Sennen
Teucrium bullatum Coss. & Balansa
Teucrium burmanicum Mukerjee
Teucrium buxifolium Schreb.
Teucrium campanulatum L.
Teucrium canadense L. – ożanka kanadyjska
Teucrium canum Fisch. & C.A.Mey.
Teucrium capitatum L.
Teucrium carolipaui Vicioso ex Pau
Teucrium carthaginense Lange
Teucrium × carvalhoi A.F.Carrillo & al.
Teucrium cavanillesianum Font Quer & Jeronimo
Teucrium cavernarum P.H.Davis
Teucrium chamaedrys L. – ożanka właściwa
Teucrium chardonianum Maire & Wilczek
Teucrium charidemi Sandwith
Teucrium chasmophyticum Rech.f.
Teucrium chlorocephalum Celak.
Teucrium chlorostachyum Pau & Font Quer
Teucrium chrysotrichum Lange
Teucrium cincinnatum Maire
Teucrium clementiae Ryding
Teucrium coahuilanum B.L.Turner
Teucrium × coeleste Schreb.
Teucrium compactum Clemente ex Lag.
Teucrium coniortodes Boiss. & Blanche
Teucrium × conquense M.B.Crespo & Mateo
Teucrium × contejeani Giraudias
Teucrium corymbiferum Desf.
Teucrium corymbosum R.Br.
Teucrium cossonii D.Wood
Teucrium creticum L.
Teucrium cubense Jacq.
Teucrium cuneifolium Sm.
Teucrium cylindraceum Greuter & Burdet
Teucrium cyprium Boiss.
Teucrium cyrenaicum (Maire & Weiller) Brullo & Furnari
Teucrium davaeanum Coss.
Teucrium dealeanum Emb. & Maire
Teucrium decaisnei C.Presl
Teucrium decipiens Coss. & Balansa
Teucrium demnatense Coss. ex Batt.
Teucrium divaricatum Sieber ex Heldr. – ożanka rozłożysta
Teucrium × djebalicum Font Quer
Teucrium doumerguei Sennen
Teucrium ducellieri Batt.
Teucrium dumulosum (Rech.f.) Brullo & Guarino
Teucrium dunense Sennen
Teucrium eburneum Thulin
Teucrium edetanum M.B.Crespo, Mateo & T.Navarro
Teucrium × eloualidii Sánchez-Gómez & T.Navarro
Teucrium embergeri (Sauvage & Vindt) El Oualidi, T.Navarro & A.Martin
Teucrium eremaeum Diels
Teucrium eriocephalum Willk.
Teucrium × estevei Alcaraz, Sánchez-Gómez & J.S.Carrión
Teucrium eximium O.Schwartz
Teucrium expassum Pau
Teucrium faurei Maire
Teucrium fililobum F.Muell. ex Benth.
Teucrium flavum L. – ożanka żółta
Teucrium fragile Boiss.
Teucrium franchetianum Rouy & Coincy
Teucrium francisci-werneri Rech.f.
Teucrium francoi M.Seq., Capelo, J.C.Costa & R.Jardim
Teucrium freynii E.Rev. ex Willk.
Teucrium fruticans L.
Teucrium gattefossei Emb.
Teucrium glandulosum Kellogg
Teucrium gnaphalodes L'Hér.
Teucrium × gnaphaureum M.B.Crespo & Mateo
Teucrium goetzei Gürke
Teucrium gracile Barbey & Fors.-Major
Teucrium grandifolium R.A.Clement
Teucrium grandiusculum F.Muell. & Tate
Teucrium grisebachii Hieron. ex Epling
Teucrium grosii Pau
Teucrium × guemesii J.F.Jiménez, A.F.Carrillo, M.A.Carrión
Teucrium gypsophilum Emb. & Maire
Teucrium haenseleri Boiss.
Teucrium halacsyanum Heldr.
Teucrium haradjanii Briq. ex Rech.f.
Teucrium helichrysoides (Diels) Greuter & Burdet
Teucrium heterophyllum L'Hér.
Teucrium heterotrichum Briq. ex Rech.f.
Teucrium hieronymi Sennen
Teucrium hifacense Pau
Teucrium hijazicum Hedge & R.A.King
Teucrium hircanicum L. – ożanka kaspijska
Teucrium homotrichum (Font Quer) Rivas Mart.
Teucrium huotii Emb. & Maire
Teucrium integrifolium Benth.
Teucrium intricatum Lange
Teucrium japonicum Houtt.
Teucrium joannis (Sauvage & Vindt) El Oualidi, T.Navarro & A.Martin
Teucrium jolyi Mathez & Sauvage
Teucrium kabylicum Batt.
Teucrium karpasiticum Hadjik. & Hand
Teucrium kotschyanum Poech
Teucrium kraussii Codd
Teucrium krymense Juz.
Teucrium kyreniae (P.H.Davis) Hadjik. & Hand
Teucrium labiosum C.Y.Wu & S.Chow
Teucrium laciniatum Torr.
Teucrium lamiifolium d'Urv.
Teucrium lanigerum Lag.
Teucrium laxum D.Don
Teucrium leonis Sennen
Teucrium lepicephalum Pau
Teucrium leucocladum Boiss.
Teucrium leucophyllum Montbret & Aucher ex Benth.
Teucrium libanitis Schreb.
Teucrium lini-vaccarii Pamp.
Teucrium lucidum L. – ożanka lśniąca
Teucrium lusitanicum Schreb.
Teucrium luteum (Mill.) Degen
Teucrium macrophyllum (C.Y.Wu & S.Chow) J.H.Zheng
Teucrium macrum Boiss. & Hausskn.
Teucrium × maestracense M.B.Crespo & Mateo
Teucrium maghrebinum Greuter & Burdet
Teucrium malenconianum Maire
Teucrium manghuaense Y.Z.Sun ex S.Chow
Teucrium marum L.
Teucrium mascatense Boiss.
Teucrium massiliense L. – ożanka marsylska
Teucrium × mateoi Solanas, M.B.Crespo & De la Torre
Teucrium melissoides Boiss. & Hausskn.
Teucrium micranthum B.J.Conn
Teucrium microphyllum Desf.
Teucrium micropodioides Rouy
Teucrium mideltense (Batt.) Humbert
Teucrium mitecum Tattou & El Oualidi
Teucrium montanum L. – ożanka górska
Teucrium montbretii Benth.
Teucrium × mugronense P.P.Ferrer, Roselló, Gómez Nav. & Guara
Teucrium multicaule Montbret & Aucher ex Benth.
Teucrium murcicum Sennen
Teucrium musimonum Humbert ex Maire – ożanka dzika
Teucrium myriocladum Diels
Teucrium nanum C.Y.Wu & S.Chow
Teucrium × navarroi Sánchez-Gómez, Güemes, A.F.Carrillo, Coy & A.Hern.
Teucrium nudicaule Hook.
Teucrium nummularifolium Baker
Teucrium odontites Boiss. & Balansa
Teucrium oliverianum Ging. ex Benth.
Teucrium omeiense Y.Z.Sun
Teucrium orientale L.
Teucrium ornatum Hemsl.
Teucrium oxylepis Font Quer
Teucrium ozturkii A.P.Khokhr.
Teucrium paederotoides Boiss.
Teucrium parviflorum Schreb.
Teucrium pernyi Franch.
Teucrium persicum Boiss.
Teucrium pestalozzae Boiss.
Teucrium petelotii Doan ex Suddee & A.J.Paton
Teucrium pilbaranum B.J.Conn
Teucrium plectranthoides Gamble
Teucrium polioides Ryding
Teucrium polium L. – ożanka popielata
Teucrium popovii R.A.King
Teucrium × portusmagni Sánchez Gómez & al.
Teucrium procerum Boiss. & Blanche
Teucrium proctorii L.O.Williams
Teucrium pruinosum Boiss.
Teucrium pseudaroanium Parolly, Erdag & Nordt
Teucrium × pseudoaragonens e M.B.Crespo & Mateo
Teucrium pseudochamaepitys L.
Teucrium pseudoscorodonia Desf.
Teucrium × pseudothymifoli um Sánchez-Gómez, Güemes & A.F.Carrillo
Teucrium pugionifolium Pau
Teucrium × pujolii Sennen
Teucrium pumilum Loefl. ex L.
Teucrium pyrenaicum L. – ożanka pirenejska
Teucrium quadrifarium Buch.-Ham.
Teucrium racemosum R.Br.
Teucrium radicans Bonnet & Barrette
Teucrium ramaswamii M.B.Viswan. & Manik.
Teucrium ramosissimum Desf.
Teucrium reidii Toelken & D.Dean Cunn.
Teucrium resupinatum Desf.
Teucrium rhodocalyx O.Schwartz
Teucrium rifanum (Maire & Sennen) Maire & Sennen
Teucrium rigidum Benth.
Teucrium × rigualii De la Torre & Alcaraz
Teucrium × riosii De la Torre & Alcaraz
Teucrium rivas-martinezii Alcarez & al.
Teucrium rivasii Rigual ex Greuter & Burdet
Teucrium × riverae De la Torre & Alcaraz
Teucrium rixanense Ruíz Torre & Ruíz Cast.
Teucrium × robledoi De la Torre & Alcaraz
Teucrium ronnigeri Sennen
Teucrium rotundifolium Schreb.
Teucrium rouyanum Coste & Soulié
Teucrium royleanum Wall. ex Benth.
Teucrium × rubrovirens Pau
Teucrium rupestre Coss. & Balansa
Teucrium × sagarrae Font Quer
Teucrium salviastrum Schreb.
Teucrium sandrasicum O.Schwarz
Teucrium santae Quézel & Simonn. ex Greuter & Burdet
Teucrium sauvagei Le Houér.
Teucrium scabrum Suddee & A.J.Paton
Teucrium scordium L. – ożanka czosnkowa
Teucrium scorodonia L. – ożanka nierównoząbkowa
Teucrium × scorolepis Pajarón & A.Molina
Teucrium serpylloides Maire & Weiller
Teucrium sessiliflorum Benth.
Teucrium shanicum Mukerjee
Teucrium siculum (Raf.) Guss.
Teucrium similatum T.Navarro & Rosua
Teucrium simplex Vaniot
Teucrium socinianum Boiss.
Teucrium socotranum Vierh.
Teucrium soloitanum (Maire) T.Navarro & Rosua
Teucrium somalense Ryding
Teucrium spinosum L.
Teucrium stocksianum Boiss.
Teucrium subspinosum Pourr. ex Willd.
Teucrium taiwanianum T.H.Hsieh & T.C.Huang
Teucrium takoumitense Förther & Podlech
Teucrium tananicum Maire
Teucrium teinense Kudô
Teucrium terciae (Sánchez-Gómez, M.A.Carrión & A.Hern.) Sánchez-Gómez, M.A.Carrión & A.Hern.
Teucrium thieleanum B.J.Conn
Teucrium thymifolium Schreb.
Teucrium thymoides Pomel
Teucrium townsendii Vasey & Rose
Teucrium trifidum Retz.
Teucrium tsinlingense C.Y.Wu & S.Chow
Teucrium turredanum Losa & Rivas Goday
Teucrium ussuriense Kom.
Teucrium veronicoides Maxim.
Teucrium vesicarium Mill.
Teucrium vincentinum Rouy
Teucrium viscidum Blume
Teucrium wattii Prain
Teucrium webbianum Boiss.
Teucrium werneri Emb.
Teucrium wightii Hook.f.
Teucrium yemense Deflers
Teucrium zaianum Emb. & Maire
Teucrium zanonii Pamp.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-03].
↑ ^a ^b ^c David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 915. ISBN 978-1-107-11502-6.
↑ ^a ^b Teucrium. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-03-07].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 278. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-02].
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Teucrium (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-04-03].
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 183. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-03].

[mabb-4] David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 915. ISBN 978-1-107-11502-6.

[tpl-5] Teucrium. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-03-07].

[philips-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 278. ISBN 0-333-74890-5.

[checklist2002-7] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[E-8] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[grin-9] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-02].

[10] Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Teucrium (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-04-03].

[gawrys-11] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 183. ISBN 978-83-925110-5-2.

[12] Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Ożanka

Morfologia

Systematyka

Przypisy

Media użyte na tej stronie