Szaraszka

Szaraszka, szaraga, ros. шарашка – w żargonie więźniów radziecki instytut naukowy lub biuro konstrukcyjne zatrudniające więźniów[1] w tym naukowców, kadrę techniczną. Oficjalna ich nazwa – OKB (ОКБ) jest transliteracją rosyjskiego skrótu nazwy опытное конструкторское бюро (biuro doświadczalno-konstruktorskie/ konstrukcyjne).

W czasach Związku Radzieckiego, biura były tajnymi, na prawach zakładów karnych, instytucjami badawczo-rozwojowymi pracującymi nad projektowaniem i tworzeniem zaawansowanej techniki i rozwijania technologii, zazwyczaj dla zastosowań wojskowych. W większości dysponowały obiektami i zasobami niezbędnymi do budowy prototypów. Projekty były następnie kierowane do fabryk do masowej produkcji. Personel głównie inżynierowie, technicy i naukowcy nosił status więźniów, choć były wyjątki. Biura oficjalnie identyfikowano przez nadany im numer, np. OKB-172, niejednokrotnie, pół-oficjalnie przez nazwisko głównego konstruktora, na przykład, OKB-51 które prowadził Pawieł Suchoj, było też znane jako OKB Suchoj. Szereg z nich zachowało te nazwy nawet po śmierci lub zmianie konstruktora. Ważną szaraszką była tzw. Tupolewska szaraga, czyli Centralne Biuro Konstrukcyjne 29, w którym pracowali Andriej Tupolew, Siergiej Korolow, Lew Termen i wielu innych[2].

OKB, szaragi przyczyniły się do rozwoju wysokiej techniki, dokonywały postępu technicznego, prowadziły badania przemysłowe.

W Polsce problematyka szaraszek znana jest głównie z powieści Krąg pierwszy Aleksandra Sołżenicyna, który pracował jako matematyk w szaraszkach w Rybińsku, Zagorsku i Marfino.

Historia

OKB zaczęły powstawać od 1928[3].

  • Od 1930 były zarządzane przez Oddział Techniczny (Техническое отделение) Zarządu Ekonomicznego OGPU[4],
  • od 29 września 1938 – Oddział Specjalnych Biur Konstruktorskich (Отдел особых конструкторских бюро) NKWD,
  • od 21 października 1938 – IV Oddział Specjalny (4 с/о) NKWD,
  • od 9 stycznia 1939 – Specjalne Biuro Techniczne (Особое техническое бюро) NKWD,
  • od 31 lipca 1941 – IV Oddział Specjalny (4 с/о) NKWD-MWD,
  • w dniu 30 marca 1953 – IV Oddział Specjalny (4 с/о) MWD został rozwiązany.

Po okresie władzy I.W.Stalina zniesiony został status „naukowych więzień”, OKB stały się instytucjami wolnych ludzi.

Po upadku Związku Radzieckiego, wiele OKB przekształcono w zjednoczenia naukowo-produkcyjne (Научно-производственное объединение), w skrócie NPO. Było kilka prób połączenia ich w 1990 r., w latach 2001–2006 i później też były fuzje tworzące „narodowych czempionów”, takich jak np. Ałmaz-Antiej[5].

Przypisy

  1. ↑ Intencjonalnie pozbawieni wolności w interesie państwa, rzeczywiście niewinni ludzie.
  2. ↑ Леонид Львович Кербер. Туполевская шарага, www.lib.ru [dostęp 2019-07-28].
  3. ↑ НКВД: документы, old.memo.ru [dostęp 2019-07-28].
  4. ↑ W latach 1931–1936 w celu konspiracji Oddziałowi Technicznemu konsekwentnie zmieniano numer – kolejno były to biura nr 5, 8, 11 i 7 Zarządu Ekonomicznego OGPU.
  5. ↑ Акционерное общество «Концерн ВКО «Алмаз – Антей», www.almaz-antey.ru [dostęp 2019-07-28].

Linki zewnętrzne