ORP Conrad

ORP Conrad

Historia
Położenie stępki	1 grudnia 1916
Wodowanie	26 stycznia 1918
Royal Navy
Nazwa	HMS Danae
Wejście do służby	22 czerwca 1918
Marynarka Wojenna
Nazwa	ORP Conrad
Wejście do służby	4 października 1944
Wycofanie ze służby	28 września 1946
Royal Navy
Nazwa	HMS Danae
Wycofanie ze służby	1948
Los okrętu	złomowany
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 4276 t pełna: 5603 t
Długość	146,5 m
Szerokość	14,02 m
Zanurzenie	4,41 m
Napęd
turbiny parowe o mocy 40 000 KM napędzające 2 śruby
Prędkość	29 węzłów
Zasięg	1480 Mm/29 w; 6700 Mm/10 w
Uzbrojenie
5 dział kalibru 152 mm 1 działo kalibru 102 mm 8 dział przeciwlotniczych kalibru 40 mm pom-pom (2 x IV) 12 dział przeciwlotniczych kalibru 20 mm (2 x IV; 4 x I) wyrzutnia bomb głębinowych
Załoga	462

ORP Conrad – polski lekki krążownik otrzymany po stracie ORP Dragon, uprzednio i następnie brytyjski HMS „Danae” typu D.

Historia

Stępkę pod pierwszy krążownik nowego typu Danae położono 1 grudnia 1916 w stoczni Armstrong Whitworth w Walker-on-Tyne, zwodowano zaś 26 stycznia 1918 roku. Był to − w chwili zakończenia I wojny światowej − jeden z najszybszych krążowników na świecie. Napędzany przez dwie turbiny parowe Brown-Curtis o mocy 39 500 Km, mógł rozwinąć prędkość 29 w. Zbiorniki o pojemności 1060 ton oleju napędowego pozwalały na przebycie 1480 Mm z prędkością 29 w. i 6700 Mm z prędkością 10 w. Okręt był opancerzony na burtach i stanowisku dowodzenia blachami stalowymi o grubości 76 mm, na zbiornikach paliwa i komorach amunicyjnych 57 mm, a na pokładzie głównym 25 mm.

Włączony w ostatnich miesiącach wojny do stacjonującego w Harwich 5 Dywizjonu Krążowników Lekkich wziął udział w kilku patrolach na Morzu Północnym, a w roku następnym na Bałtyku, gdzie wraz z siostrzanymi krążownikami HMS Dragon i HMS Dauntless wspierał Białych walczących z bolszewikami podczas wojny domowej w Rosji, jak również strzegł polskich interesów w porcie w Gdańsku.

Dookoła świata

HMS Danae w roku 1937

W roku 1923 HMS Danae wszedł w skład Specjalnego Dywizjonu Royal Navy, flotylli utworzonej dla celów propagandowych. Flotylla składała się z pancerników HMS Hood i Repulse, krążowników Delhi, Dragon, Dauntless i Dunedin oraz dziewięciu innych okrętów (w większości niszczycieli). Dywizjon opuścił 27 listopada Devonport i skierował się do Freetown w Sierra Leone. Następnie odwiedził Kapsztad, Port Elizabeth, East London i Durban, dokąd przybył ostatniego dnia roku. Następnego dnia okręty wyruszyły do Zanzibaru, po czym odwiedziły Trincomalee, Singapur, Albany, Adelaide, Melbourne, Hobart i Sydney, skąd popłynęły do Wellington na Nowej Zelandii. 16 maja flotylla złożyła krótką wizytę w portach Suva i Samara na Fidżi, 6 czerwca przybyła do Honolulu, 25 czerwca do Victorii i Vancouveru, a następnie do San Francisco, gdzie okręty zatrzymały się do 11 lipca 1924 roku. Tam flotylla rozdzieliła się i krążowniki lekkie ruszyły w drogę powrotną do Anglii przez Kanał Panamski, odwiedzając kilka portów w Ameryce Środkowej i na Karaibach.

W latach 1927-1929 Danae służył w 1 Dywizjonie Krążowników na Morzu Śródziemnym, po czym wrócił do Wielkiej Brytanii na remont kapitalny i modernizację. Do służby powrócił w roku 1930 i został dołączony do 8 Dywizjonu Krążowników stacjonującego w Brytyjskich Indiach Zachodnich. W 1935 roku, po wybuchu II wojny chińsko-japońskiej, eskortował konwoje z Szanghaju do Hongkongu i został ostrzelany przez okręty floty japońskiej.

II wojna światowa

W lipcu 1939 roku Danae wszedł w skład 9 Dywizjonu Krążowników, który od października operował na południowym Atlantyku i Oceanie Indyjskim. 23 marca 1940 roku wszedł w skład Malajskiego Zespołu Uderzeniowego biorąc udział w patrolowaniu wód okalających Holenderskie Indie Wschodnie i Półwysep Malajski. Od 20 stycznia pełnił służbę eskortową na Morzu Żółtym i pomiędzy Indiami Holenderskimi i Cejlonem. 24 lutego 1941 roku przybył do Batawii, a następnie do Colombo, skąd został skierowany do Cape Town na remont.

Do służby powrócił w lipcu 1943 roku, po spędzeniu 11 miesięcy w stoczni. W marcu roku 1944 powrócił do Wielkiej Brytanii i wszedł w skład 1 Dywizjonu Krążowników. Tuż przed lądowaniem w Normandii wraz z wieloma innymi okrętami prowadził przygotowawczy ostrzał artyleryjski plaży Sword. W lipcu dywizjon został skierowany w rejon Ouistreham, by w sierpniu powrócić do Wielkiej Brytanii. Wycofany z czynnej służby, Danae został przekształcony w hulk mieszkalny w porcie Plymouth.

Dzieje okrętu w Polskiej Marynarce Wojennej

Podniesienie polskiej bandery, 4 października 1944

Model okrętu

ORP „Conrad” przekazany został Polskiej Marynarce Wojennej w miejsce utraconego 8 lipca 1944 krążownika ORP Dragon. Był okrętem tego samego typu, a obsadzony został marynarzami z „Dragona”, nowa załoga okrętu nie musiała więc odbywać przeszkolenia przed rozpoczęciem na nim służby.

Początkowo okręt planowano nazwać ORP „Wilno” bądź ORP „Lwów”. Nie stało się tak jednak ze względów politycznych (brytyjskie władze obawiały się sprowokowania tą nazwą władz ZSRR). Ostatecznie zdecydowano się nadać mu pod tym względem neutralną politycznie nazwę ORP „Conrad”. Nazwą tą uczczono pamięć angielskiego pisarza urodzonego w Polsce, Josepha Conrada (właściwie Józefa Konrada Korzeniowskiego), którego utwory przeważnie związane były z morzem. Imię okrętu nawiązywało w ten sposób do polsko-brytyjskiej współpracy na morzu.

Przejęcia okrętu w imieniu PMW, w dniu 4 października 1944 r., dokonał komandor Karol Korytowski, a pierwszym dowódcą został komandor Stanisław Dzienisiewicz – ostatni dowódca ORP Dragon. Pod polską banderą okręt nie wziął udziału w żadnej akcji bojowej z powodu zbliżającej się ku końcowi II wojny światowej w Europie (maj 1945). Skierowano go do patrolowania północno-wschodnich obszarów Atlantyku, a następnie przez tydzień, od 7 do 14 czerwca 1945 r., pełnił dyżur nadzorujący w bazie Kriegsmarine − Wilhelmshaven, zajętej w ostatnich dniach wojny przez 1 Dywizję Pancerną generała Stanisława Maczka.

28 września 1946 roku o godzinie 15.15 opuszczono polską banderę i przekazano okręt Royal Navy. Powrócono do dawnej nazwy HMS „Danae” i skierowano do rezerwy w Falmouth, a 27 marca 1948 roku rozpoczęto złomowanie w Barrow.

Dowódcy

• komandor Stanisław Dzienisiewicz
• komandor porucznik Romuald Nałęcz-Tymiński

Inne jednostki o podobnej nazwie

• „Joseph Conrad” – fregata

Bibliografia

• Jerzy Pertek: Wielkie dni małej floty. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1976.
• Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989. ISBN 978-83-100-8902-1.