ORP Czapla (1964)
Bliźniaczy trałowiec ORP „Flaming” | |
Klasa | trałowiec |
---|---|
Typ | 206F |
Projekt | B206F |
Oznaczenie NATO | Krogulec class |
Historia | |
Stocznia | Stocznia im. Komuny Paryskiej, Gdynia |
Położenie stępki | 16 sierpnia 1963 |
Wodowanie | 13 czerwca 1964 |
Marynarka Wojenna (PRL) | |
Wejście do służby | 4 lipca 1965 |
Wycofanie ze służby | 25 kwietnia 1990 |
Dane taktyczno-techniczne | |
Wyporność | standardowa: 426 ton pełna: 470 t |
Długość | całkowita: 58,2 metra |
Szerokość | 7,97 m |
Zanurzenie | 2,14 m |
Napęd | |
2 silniki wysokoprężne FIAT 2312 SS o łącznej mocy 2648 kW (3600 KM) 2 śruby | |
Prędkość | 18,4 węzła |
Zasięg | 2000 Mm przy prędkości 17 węzłów |
Sensory | |
sonar Tamir-11M radar Lin-M system „swój-obcy” Kremnij-2 radionamiernik ARP-50-1,2M | |
Uzbrojenie | |
6 działek kal. 25 mm 2M-3M (3 x II) 2 zrzutnie bg, 10-16 min | |
Wyposażenie | |
trał kontaktowy MT-2 trał magnetyczny TEM-52M trał akustyczny BAT-2 radiostacja R-609 | |
Załoga | 49 |
ORP Czapla – polski trałowiec bazowy z okresu zimnej wojny, jeden z serii dwunastu okrętów proj. 206F. Jednostka mierzyła 58,2 metra długości, 7,97 metra szerokości i miała zanurzenie 2,14 metra, a jej wyporność pełna wynosiła 470 ton. Uzbrojona była w trzy podwójne zestawy działek automatycznych 2M-3M kalibru 25 mm i bomby głębinowe, a ponadto była przystosowana do przewozu i stawiania min morskich.
Okręt został zwodowany 13 czerwca 1964 roku w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, a do służby w Marynarce Wojennej przyjęto go 4 lipca 1965 roku. Intensywnie eksploatowana jednostka, oznaczona numerem burtowym 617, cały okres służby spędziła w 13. Dywizjonie Trałowców 9. Flotylli Obrony Wybrzeża w Helu. Okręt został skreślony z listy floty po blisko 25-letnim czasie użytkowania w kwietniu 1990 roku.
Projekt i budowa
Prace nad nowym typem trałowca rozpoczęły się w gdańskim Centralnym Biurze Konstrukcji Okrętowych nr 2 w 1958 roku, w celu zastąpienia służących od 1946 roku trałowców proj. 253Ł[1]. Nowe okręty miały być więc początkowo trałowcami redowymi, zdolnymi do prowadzenia trałowań kontaktowych i niekontaktowych w rejonie baz morskich i stawiania niewielkich zagród minowych, o wyporności około 200 ton, prędkości 18 węzłów, zasięgu 3000 Mm, uzbrojeniu składającym się z dwóch działek kalibru 45 mm i czterech wkm kal. 14,5 mm i standardowym dla końca lat 50. wyposażeniu trałowym[2]. Dowództwo Marynarki Wojennej opublikowało jednocześnie wymagania na nowy trałowiec bazowy o wyporności 570 ton, mimo trwania przygotowań do podjęcia licencyjnej produkcji radzieckich trałowców proj. 254[3]. CKBO nr 2 pod kierownictwem inż. Henryka Andrzejewskiego przygotowało zarówno projekt trałowca redowego (pod oznaczeniem 206), jak też cztery projekty większego trałowca bazowego (proj. 250–253)[4]. Po wielu dyskusjach postanowiono zaprzestać prac nad trałowcami bazowymi proj. 250–253 na rzecz przekształcenia w trałowiec bazowy jednostki projektu 206[5]. W 1959 roku CKBO nr 2 opracował zmodyfikowany projekt trałowca o wyporności 425 ton, którego napęd miały stanowić włoskie silniki wysokoprężne FIAT, wobec braku odpowiednich jednostek napędowych produkowanych w państwach socjalistycznych[5][a]. Projekt (pod oznaczeniem B206F[b]) został przyjęty do realizacji w grudniu 1959 roku przez Ministra Obrony Narodowej, lecz ostateczny projekt techniczny zatwierdzono w Dowództwie MW dopiero 19 lutego 1962 roku[8]. Koszty dokumentacji wyniosły 1,7 mln zł, zaś budowa prototypu (czyli przyszłego „Orlika”) kosztowała 80 mln zł[9]. Roczny limit eksploatacyjny jednostki określono na 700 godzin, a żywotność konstrukcji na 20 lat[10].
ORP „Czapla” zbudowana została w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni (numer stoczniowy 206F/5)[11][12]. Nadzór wojskowy nad budową sprawował kmdr ppor. inż. Konstanty Cudny[13]. Stocznia zastosowała metodę budowy kadłuba jednostki z sekcji, łączonych na pochylni (opracowaną wcześniej w celu masowej budowy trawlerów)[7]. Stępkę okrętu położono 16 sierpnia 1963 roku[11][14], a zwodowany został 13 czerwca 1964 roku[12][14]. Trałowiec otrzymał tradycyjną dla polskich okrętów minowych nazwę pochodzącą od ptaka[15].
Dane taktyczno-techniczne
Okręt był gładkopokładowym, pełnomorskim trałowcem, przystosowanym do pływania w warunkach częściowego oblodzenia[9][16]. Długość całkowita wynosiła 58,2 metra, szerokość 7,97 metra i zanurzenie 2,14 metra[5][17]. Wysokość boczna miała wielkość 4 metry[12]. Wykonany ze stali, całkowicie spawany kadłub jednostki został wzmocniony w celu zwiększenia odporności na podwodne wybuchy[9]. Podzielony był na siedem przedziałów wodoszczelnych: (od dziobu): I – forpik (magazyn bosmański, sprzętu okrętowego i żywnościowy, skrzynia łańcuchowa i winda kotwiczna), II – stacja radiolokacyjna oraz magazyn artyleryjski i elektryczny, III – pomieszczenia mieszkalne oraz pomieszczenie żyrokompasów i centrali artyleryjskiej, IV – siłownia pomocnicza, V – siłownia główna z centrum sterowania napędem, VI – rufowe pomieszczenie załogi i VII – magazyn sprzętu trałowego, maszyna sterowa i zrzutnie bomb głębinowych[18]. W najniższym poziomie kadłuba mieściły się zbiorniki paliwa, wody słodkiej i użytkowej oraz wały napędowe[19]. Na dolnym poziomie nadbudówki znajdowały się kabiny oficerów, mesa, kuchnia, sanitariaty i podręczne magazyny żywności[19]. W górnej części mieściła się sterówka oraz kabiny: radiowa, nawigacyjna i sonaru oraz, na pokładzie sygnałowym, pokryte brezentowym dachem stanowisko dowodzenia i lekki, trójpodporowy maszt z antenami urządzeń radiotechnicznych[19][20]. Wyporność standardowa wynosiła 426 ton, zaś pełna 470 ton[5][11][c].
Okręt napędzany był przez dwa nienawrotne, turbodoładowane 12-cylindrowe czterosuwowe silniki wysokoprężne w układzie V FIAT 2312SS o maksymalnej mocy 1324 kW (1800 KM) każdy (nominalna moc wynosiła 1400 KM przy 920 obr./min), poruszające poprzez przekładnie redukcyjne Lohman GUB dwiema śrubami nastawnymi Lips-Schelde[7][21]. Maksymalna prędkość okrętu wynosiła 18,4 węzła (ekonomiczna – 17 węzłów)[11][22]. Okręt mógł zabrać 55,5 tony paliwa okrętowego, co zapewniało zasięg wynoszący 2000 Mm przy prędkości 17 węzłów[17][21][d]. Na rufie znajdowały się dwa podwieszane, zrównoważone stery, poruszane maszynką sterową MS25[7]. Energię elektryczną zapewniały cztery brytyjskie generatory główne Ruston S324M o mocy 60 kVA każdy (składające się z prądnicy i silnika Leyland SW400 o mocy 72 KM przy 1500 obr./min), generator postojowy S322M o mocy 27 kVA oraz generator trału elektromagnetycznego M50[7][11]. Autonomiczność okrętu wynosiła 12 dób[12][22]. Jednostka mogła bezpiecznie pływać przy stanie morza 8, zaś zadania trałowe wykonywać do stanu morza 4, z prędkością od 0 do 12 węzłów[7][21].
Uzbrojenie artyleryjskie jednostki stanowiły trzy podwójne zestawy działek automatycznych 2M-3M kal. 25 mm, z łącznym zapasem amunicji wynoszącym 6000 naboi, umieszczone przed nadbudówką na osi symetrii okrętu (jedno stanowisko) oraz na nadbudówce rufowej (dwa stanowiska obok siebie)[17][23]. Broń ZOP stanowiły dwie podpokładowe zrzutnie bomb głębinowych z łącznym zapasem 12 bomb B-1[11][21]. Ponadto okręt posiadał dwa pokładowe tory minowe, na których mógł zamiennie przenosić: 10 min typu KB lub AMD-500, 16 wz. 08/39 lub 8 typu AMD-1000[11][24]. Załoga uzbrojona była także w broń indywidualną, którą stanowiły 22 kbk AK i 8 pistoletów, z łącznym zapasem 17 000 sztuk amunicji[21].
Początkowe wyposażenie trałowe stanowiły: trał kontaktowy MT-2, elektromagnetyczny TEM-52M i akustyczny BAT-2[11][21]. Wyposażenie radioelektroniczne obejmowało system rozpoznawczy „swój-obcy” typu Kremnij-2, radiostację UKF R-609M, nadajnik KF R-644, odbiornik KF R-671, odbiornik pełnozakresowy R-619, radionamiernik ARP-50-1,2M, sonar Tamir-11M (MG-11M), radar obserwacji ogólnej Lin-M i system radionawigacji Rym-K[7][11][e]. Jednostka wyposażona była też w zrzutnie dla 8 świec dymnych MDSz, żyrokompas Kurs-4, kompasy magnetyczne UKPM-1M i UKPM-3M, echosondę NEŁ-5, log MGŁ-25 i pracujący w podczerwieni system pływania zespołowego Chmiel[7].
Trałowiec został dostosowany do biernej obrony przeciwatomowej i przeciwchemicznej. W tym celu zbudowano trzy pomieszczenia z urządzeniami filtrowentylacyjnymi, a także zamontowano urządzenia dozymetryczne oraz rurociągi do zraszania i spłukiwania okrętu[21]. Wyposażenie uzupełniały urządzenia demagnetyzacyjne[7].
Załoga okrętu składała się z 49 osób – 5 oficerów, 16 podoficerów i 28 marynarzy[12][25].
Służba
4 lipca 1965 roku w Gdyni ORP „Czapla” został wcielony do służby w Marynarce Wojennej, na mocy rozkazu dowódcy MW nr 043/org. z 1 lipca[26][27]. Okręt z oznaczeniem burtowym 617 wszedł w skład 13. Dywizjonu Trałowców 9. Flotylli Obrony Wybrzeża, stacjonując na Helu[11][27]. Jego zadaniem było poszukiwanie pól minowych i ich niszczenie, trałowanie rozpoznawcze i kontrolne, wytyczanie torów pływania i prowadzenie za trałami okrętów lub ich zespołów[7][23]. Jednostka wraz z bliźniaczymi trałowcami brała udział w niemal wszystkich ważniejszych ćwiczeniach polskich okrętów oraz manewrach flot Układu Warszawskiego, uczestnicząc też często w unieszkodliwianiu niewybuchów pochodzących z okresu II wojny światowej[11][28].
W dniach 4–8 maja 1968 roku zespół okrętów MW (OORP „Czapla”, „Orlik”, „Wicher”, „Sęp” i „Bielik”) pod dowództwem wiceadm. Zdzisława Studzińskiego złożył wizytę w Rostocku[29][30].
Na początku lat 70. ORP „Czapla” należał do II grupy 13. Dywizjonu Trałowców[31]. Okręt uczestniczył w latach 1970–1974 w poszukiwaniu min na obszarze przeznaczonym pod budowę Portu Północnego w Gdańsku[14]. W dniach 5–9 lipca 1974 roku zespół okrętów MW (OORP „Czapla”, „Kormoran”, „Grunwald”, „Lenino”, „Studzianki”, „Zwrotny”, „Zwinny” i „Piast”) pod dowództwem wadm. Ludwika Janczyszyna odwiedził Tallinn[32]. W czerwcu 1975 roku, w związku z wprowadzeniem przez MW zmiennego systemu numeracji okrętów, jednostce zmieniono numer burtowy na 647[33]. W tym miesiącu okręt uczestniczył w ćwiczeniach o kryptonimie Posejdon-75[34]. W połowie 1976 roku dokonano kolejnej zmiany oznaczenia jednostki, która otrzymała numer 672[35]. Do pierwotnego oznaczenia (617) okręt powrócił w połowie 1978 roku[36]. W dniach 4–26 maja 1983 roku trałowiec wziął udział w wielkich ćwiczeniach sił Marynarki Wojennej o kryptonimie Reda-83[37].
Podczas długoletniej służby modernizacji poddano wyposażenie radioelektroniczne okrętu: radar Lin-M został zastąpiony nowszym TRN-823, system „swój-obcy” Kremnij-2 wymieniono na Nichrom-RR, dodano też drugą stację radiolokacyjną SRN-2061[11][38]. Usunięto również przestarzały system radionawigacji Rym-K, zastępując go nowocześniejszym Bras (z odbiornikiem Hals); zamontowano też odbiorniki brytyjskiego systemu radionawigacyjnego Decca – Pirs-1M[7][14]. W latach 70. na okręcie wymieniono tratwy ratunkowe na pneumatyczne[39]. W pierwszej połowie lat 80. wzmocniono uzbrojenie przeciwlotnicze trałowca, instalując na wysokości komina po obu burtach dwie poczwórne wyrzutnie Fasta-4M rakiet przeciwlotniczych Strzała-2M (z łącznym zapasem 16 pocisków)[11][20]. Zmiany objęły również wyposażenie trałowe: trał kontaktowy MT-2 zmodernizowano do wariantu MT-2W (z przecinakami wybuchowymi), zainstalowano też nowy polski trał elektromagnetyczny TEM-PE-2 i głębokowodny, szybkobieżny trał akustyczny BGAT[14].
„Czapla” została wycofana ze służby po blisko 25-letnim okresie eksploatacji 25 kwietnia 1990 roku[11][14].
Dowódcy okrętu
Zestawienie zostało opracowane na podstawie Wierzykowski 2012 ↓, s. 40 i Wierzykowski 2017 ↓, s. 143:
- 1965–1967 – kpt. mar. Tadeusz Krawczyk
- 1967–1968 – kpt. mar. Witold Wojewoda
- 1968–1971 – por. mar. Zygmunt Urbański
- 1971–1972 – por. mar. Wiesław Szechalewicz
- 1972–1973 – por. mar. Marian Fabisz
- 1973–1974 – kpt. mar. Waldemar Warszewski
- 1974–1977 – por. mar. Marian Prudzienica
- 1977–1978 – por. mar. Zygmunt Babiński
- 1978–1981 – kpt. mar. Krzysztof Darnowski
- 1981–1982 – kpt. mar. Józef Muras
- 1982–1983 – por. mar. Maciej Słoniak
- 1983–1984 – por. mar. Dariusz Przedpełski
- 1984–1986 – por. mar. Ryszard Stokłosa
- 1986–1989 – por. mar. Andrzej Karweta
- 1989–1990 – kpt. mar. Czesław Wojewoda
Uwagi
- ↑ Początkowo planowano użyć do napędu trałowców holenderskie silniki wysokoprężne RHUB 215 o mocy 1500 KM, jednak nie udało się uzyskać na nie licencji (podobnie zresztą jak na silniki Fiata, które w liczbie 24 sztuk zakupiono ostatecznie za kwotę 2,4 mln USD)[6].
- ↑ Litera „F” w oznaczeniu projektu symbolizuje prawdopodobnie użyte do napędu trałowców silniki Fiata[7].
- ↑ Gardiner i Chumbley 1996 ↓, s. 316 podają wyporność standardową 424 tony i pełną 503 tony, zaś Piwowoński 1989 ↓, s. 336 podaje, że wyporność wynosiła 450/483 tony.
- ↑ Kamiński 2008 ↓, s. 26 i Koszela 2017 ↓, s. 88 podają, że zasięg wynosił 2000 Mm przy prędkości 15 węzłów, zaś Piwowoński 1989 ↓, s. 336, że 3200 Mm przy 12 węzłach.
- ↑ Pietlewannyj 2009 ↓, s. 138 i Gogin 2021 ↓ podają, że na okręcie zamontowano radar obserwacji ogólnej Don.
Przypisy
- ↑ Kamiński 2008 ↓, s. 23.
- ↑ Kamiński 2008 ↓, s. 23-24.
- ↑ Kamiński 2008 ↓, s. 24.
- ↑ Kamiński 2008 ↓, s. 24-25.
- ↑ a b c d Kamiński 2008 ↓, s. 26.
- ↑ Kamiński 2008 ↓, s. 25-27.
- ↑ a b c d e f g h i j k Ciślak 1995 ↓, s. 91.
- ↑ Kamiński 2008 ↓, s. 26-27.
- ↑ a b c Kamiński 2008 ↓, s. 27.
- ↑ Pater 1994 ↓, s. 49.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Koszela 2017 ↓, s. 88.
- ↑ a b c d e Ciślak 1995 ↓, s. 90.
- ↑ Ciesielski, Pater i Przybylski 1992 ↓, s. 275.
- ↑ a b c d e f Kamiński 2008 ↓, s. 29.
- ↑ Nowak 2021 ↓, s. 16.
- ↑ Gardiner i Chumbley 1996 ↓, s. 316.
- ↑ a b c Pietlewannyj 2009 ↓, s. 138.
- ↑ Kamiński 2008 ↓, s. 27-28.
- ↑ a b c Kamiński 2008 ↓, s. 28.
- ↑ a b Ciślak 1995 ↓, s. 92.
- ↑ a b c d e f g Pater 1994 ↓, s. 51.
- ↑ a b Pater 1994 ↓, s. 52.
- ↑ a b Pater 1994 ↓, s. 50.
- ↑ Pater 1994 ↓, s. 50-51.
- ↑ Gogin 2021 ↓.
- ↑ Serafin 2008 ↓, s. 80.
- ↑ a b Rochowicz 2001 ↓, s. 44.
- ↑ Kamiński 2008 ↓, s. 28-29.
- ↑ Serafin 2008 ↓, s. 89.
- ↑ Rochowicz 2003 ↓, s. 28.
- ↑ Sołkiewicz 2015 ↓, s. 456.
- ↑ Czerski i Waśko 1980 ↓, s. 137.
- ↑ Rochowicz 2020b ↓, s. 63.
- ↑ Rochowicz 2021 ↓, s. 29.
- ↑ Rochowicz 2020b ↓, s. 64.
- ↑ Rochowicz 2020b ↓, s. 67.
- ↑ Rochowicz 2020a ↓, s. 45-46.
- ↑ Ciślak 1995 ↓, s. 91-92.
- ↑ Nowak 2021 ↓, s. 32-33.
Bibliografia
- Czesław Ciesielski, Walter Pater, Jerzy Przybylski: Polska Marynarka Wojenna 1918-1980. Wyd. I. Warszawa: Bellona, 1992. ISBN 83-1108-202-2.
- Jarosław Ciślak: Polska Marynarka Wojenna 1995: okręty, samoloty i śmigłowce, uzbrojenie, organizacja. Wyd. I. Warszawa: Lampart & Bellona, 1995, seria: Ilustrowana Encyklopedia Techniki Wojskowej, 6. ISBN 83-86776-08-0.
- Conway’s All The World’s Fighting Ships 1947-1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1996. ISBN 1-55750-132-7. (ang.)
- Franciszek Czerski, Zdzisław Waśko: Mała Kronika Polskiej Marynarki Wojennej. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Obronnej, 1980.
- Ivan Gogin: ORLIK minesweepers (project 206F, 1963 - 1967) (ang.). Navypedia. [dostęp 2021-05-09].
- Jerzy M. Kamiński. Współczesne „ptaszki” czyli historia projektu 206. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 9 (81), 2008. Magnum-X. ISSN 1426-529X.
- Witold Koszela: Okręty Floty Polskiej. T. II. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-68-9.
- Grzegorz Nowak: ORP Flaming – trałowce bazowe proj. 206F. T. 26. Warszawa: Wydawnictwo Edipresse, 2021, seria: Okręty Polskiej Marynarki Wojennej. ISBN 978-83-8177-542-7.
- Walter Pater. Polskie trałowce typu Orlik (proj. „206F”). „Okręty Wojenne”. Nr 11, 1994. Wydawnictwo Okręty Wojenne, Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X.
- M.B. Pietlewannyj: Korabli stran Warszawskogo dogowora. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2009. ISBN 978-5-8172-0127-7. (ros.)
- Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989. ISBN 83-10-08902-3.
- Robert Rochowicz. Narcyz – system zmiennych numerów burtowych. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 11-12 (201), 2020. Magnum-X. ISSN 1426-529X.
- Robert Rochowicz. Ostatnia parada MW PRL. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 5-6 (204), 2021. Magnum-X. ISSN 1426-529X.
- Robert Rochowicz. Reda-83 – kiedyś to były ćwiczenia. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 7-8 (1999), 2020. Magnum-X. ISSN 1426-529X.
- Robert Rochowicz. Z dziejów Polskiej Marynarki Wojennej. Rok 1965. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 5 (30), 2001. Magnum-X. ISSN 1426-529X.
- Robert Rochowicz. Z dziejów Polskiej Marynarki Wojennej. Rok 1968. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 4-5 (41), 2003. Magnum-X. ISSN 1426-529X.
- Mieczysław Serafin: Polska Marynarka Wojenna 1945-2007. Kronika wydarzeń. Gdynia: Zespół Redakcyjno-Wydawniczy Marynarki Wojennej, 2008. ISBN 978-83-88698-03-3.
- Henryk Sołkiewicz (red.): Ewolucyjny rozwój sił okrętowych Marynarki Wojennej w latach 1945–2010. Gdynia: Wydawnictwo BP/Akademia Marynarki Wojennej, 2015. ISBN 978-83-941308-4-8.
- Waldemar Wierzykowski: Od kanonierki do fregaty. Okręty spod biało-czerwonej i ich dowódcy 1920-2011. Świnoujście: 2012.
- Waldemar Wierzykowski: Polska Marynarka Wojenna: ilustrowane kalendarium 1918-2018. T. II: 1946–1989. Świnoujście, Gdynia: Wydawnictwo BP, Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte, 2017. ISBN 978-83-65763-07-5.
Media użyte na tej stronie
Autor: Compiled by User:Stannered, Licencja: CC-BY-SA-3.0
This image is to en:Image:Cscr-featuredtopic.png as Image:Cscr-featured.svg is to Image:Cscr-featured.png.
Trałowiec proj. 206F ORP "Flaming"
Bandera wojenna Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Oparta na File:Naval Ensign of Poland.svg i File:Herb PRL.svg. Używana oficjalnie do 1990 roku - a więc także przez Marynarkę Wojenną III RP.
(c) Biuro Prasowe Marynarki Wojennej, CC BY-SA 2.5
Polish Navy minesweeper type 206F (file name 206FM is incorrect)
© Paweł Marynowski / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
Wystawa zewnętrzna w Muzeum Obrony Wybrzeza.
Polskie trałowce proj. 206F w morzu
Bandera wojenna Rzeczypospolitej Polskiej. Oparta na Image:Flag of Poland (state).svg. Zgodnie z decyzją podjętą w tym głosowaniu, symboliczne użycie polskiej flagi/godła powinno być oparte o uproszczone kolory HTML: white (#ffffff) i crimson (#dc143c).