Obój

Ten artykuł od 2011-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Obój

(c) I, Lutralutra, CC-BY-SA-3.0

Obój wiedeński

Obój (wł. oboe, skrót: ob.) – Instrument dęty drewniany z grupy aerofonów dwustroikowych. Obój należy do grupy instrumentów z podwójnym trzcinowym stroikiem^[1]. Do tej samej rodziny należą także rożek angielski, fagot i kontrafagot.

Powszechnie używana skala (zakres dźwięków muzycznych) instrumentu wynosi od b do g3, rzadziej do a3. Osiągnięcie wysokości dźwięków wyższych (do c4) wymaga dużych umiejętności grającego.

Instrument ten to podłużna rura, lekko stożkowa, zakończona lejkowatym rozszerzeniem. Otwory nawiercone na długości instrumentu otwierane i zamykane są klapami. W instrument dmie się za pośrednictwem cienkiej, metalowej rurki (otoczonej korkiem, na którą nawija się podwójną trzcinkę) ze stosunkowo dużym ciśnieniem, a jednocześnie niewielką ilością powietrza. Stroik umieszczony u wylotu rurki, składa się z dwóch listków wykonanych z trzciny z gatunku Arundo donax – i złożonych ze sobą. Powietrze przepływając pomiędzy nimi wywołuje ich wibrację (drganie). Korpus instrumentu tradycyjnie wykonywany jest z drewna, najczęściej afrykańskiego czarnodrzewu (tzw. blackwoodu, Dalbergia melanoxylon), istnieją także egzemplarze wykonane z palisandru (Dalbergia nigra). Standardowa długość instrumentu wynosi ok. 65 cm.

Obój charakteryzuje się melancholijnym, śpiewnym i dość przenikliwym brzmieniem, co predestynuje go do roli instrumentu solowego. Zwykle powierza mu się w orkiestrze partie kantylenowe. Świetnie sprawdza się także w muzyce filmowej.

Nazwa obój pochodzi z francuskiego hautbois oznaczającego „wysokie drewno”. Hautbois bierze swoją nazwę od wspomnianej trzciny, z której wykonuje się stroiki obojowe, najmniejsze wśród wszystkich stroików instrumentów dętych. Dlatego z całej długości trzciny do stroików obojowych wykorzystuje się tylko tę część, która jest najmniejsza a równocześnie najwyższa, stąd „wysokie drewno”. Niższe, więc i coraz grubsze części trzciny wykorzystuje się do stroików różka angielskiego, klarnetu, saksofonu, fagotu i kontrafagotu.

Współczesny obój został wynaleziony w XVII wieku, lecz miał swego poprzednika w instrumencie zwanym szałamają, znanym już w XII wieku. Pierwotne instrumenty, w których wibrator opierał się na tej samej zasadzie, co w oboju – znane były już w starożytnym Egipcie jako „trąbka trzcinowa”, instrument podobny do fujarki, lecz z wibratorem zbudowanym z dwóch listków rzecznej trzciny złożonych razem. Podobny instrument znany był także w starożytnym Rzymie i nazywany był tibia.

Obój, szczególnie popularny w okresie baroku, był ważnym instrumentem solowym, a także częścią kwartetu dętego i orkiestry kameralnej. Wraz z rozwojem orkiestry symfonicznej wszedł w jej stały skład, najczęściej zdwajany lub zwielokrotniany. Współcześnie można spotkać także oboistów grających jazz, dobrym przykładem jest francuski oboista Jean Luc Fillon czy Amerykanin Paul McCandless.

Obój posiada kilka odmian:

• obój miłosny (oboe d’amore);
• rożek angielski (corno inglese);
• obój myśliwski (oboe da caccia).

Obój to także nazwa językowego (stroikowego) głosu organowego, którego barwa przypomina prawdziwy obój.

Przykładowe utwory na obój

• Wolfgang Amadeus Mozart – Koncert na obój C-dur KV 314 1777
• Johann Sebastian Bach – Koncert na obój d-moll BWV 1059r 1739
• Robert Schumann – 3 Romanse na obój i fortepian Op. 94 1849
• George Frideric Handel – Sonata na obój F-dur HMV 363a. 1714
• Joseph Haydn – Koncert na obój i orkiestrę C-dur
• Alessandro Marcello – Koncert na obój d-moll
• Benjamin Britten – 6 Metamorphoses
• Witold Lutosławski – Epitafium
• Tomaso Albinoni – Koncert na obój d-moll
• Francis Poulenc – Sonata
• Camille Saint-Saëns – Sonata D-dur op. 166
• Antonio Vivaldi – Koncert C-dur, F-dur, a-moll i inne
• Georg Philipp Telemann – Koncert f-moll

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Polski Serwis Internetowy dla Oboistów
• Kompendium wiedzy o oboju na stronie Wiedeńskiej Biblioteki Symfonicznej (ang.)