Obelisk z Aksum

Obelisk z Aksum
Państwo

 Etiopia

Miejscowość

Aksum

Typ pomnika

stela

Całkowita wysokość

23 m

Data budowy

ok. IV wiek

Położenie na mapie Etiopii
Ziemia14°07′55,8″N 38°43′10,8″E/14,132167 38,719667
„Obelisk z Aksum” w Rzymie, 2002

Obelisk z Aksum (Stela 2) (amhar. የአክሱም ሐውልት) – sjenitowa, monolityczna stela o wysokości 23 m i wadze ponad 100 ton, wzniesiona w ok. IV wieku przez władców starożytnego państwa Aksum w mieście Aksum (Axum) na terenie dzisiejszej Etiopii. Obalona najprawdopodobniej pod koniec X wieku, rozpadła się przy upadku na pięć części. W 1937 roku wywieziona do Włoch przez faszystowskich okupantów. Zwrócona Etiopii w kwietniu 2005 roku i odrestaurowana w miejscu oryginalnej lokalizacji, odsłonięta we wrześniu 2008.

W 1980 roku ruiny starożytnego miasta Aksum zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Opis

Obelisk z Aksum jest jedną z wielu monolitycznych steli wzniesionych w III–IV wieku przez władców starożytnego państwa Aksum (100 p.n.e. – 940) na terenie miasta Aksum w północnej części dzisiejszej Etiopii, ok. 50 km od granicy z Erytreą[1][2]. Ok. 120 steli wzniesiono na terenie u południowych podnóży wzgórz Bieta Gijorgis, na którym dokonywano pochowków, w celu oznaczenia grobowców[3][4].

Stele wznoszono z jednego fragmentu sjenitu nefelinowego wydobywanego ok. 4 km od Aksum[1]. Sześć steli zdobią płaskorzeźby nadające im wrażenie wielopiętrowych budowli z wyraźnie zaznaczonymi elementami belek, okien i drzwi wejściowych[2]. Na niektórych stelach znajdują się trójjęzyczne inskrypcje króla Ezana z IV wieku wykonane w językach greckim, sabejskim i gyyz[5].

Stele oznaczały grobowce, przy czym wśród inskrypcji nie ma żadnych wskazówek odnośnie do tego, kto spoczywa w grobowcu oznaczonym stelą[2]. Z uwagi na rozmiary i bogate zdobienia steli, jest prawdopodobnym, że w grobowcach spoczywają władcy Aksum[2].

Największa stela, o wysokości ok. 30 metrów i ciężarze ponad 500 ton[4], leży w ruinie – prawdopodobnie uległa uszkodzeniu już podczas jej wznoszenia[5][4]. Była to najprawdopodobniej najwyższa monolityczna stela jaką budowali starożytni[5][4]. Najwyższe stele w Aksum przewyższały obeliski egipskie[6].

„Obelisk z Aksum” (Stela 2) jest największą stojącą stelą w Aksum – ma 23 metry wysokości[5] i waży ponad 100 ton[7]. Jej zdobienia imitują dziewięciopiętrowy budynek[5].

Historia

Podczas prac archeologicznych w latach 1994–97 stwierdzono, że najprawdopodobniej pod koniec X wieku pod stelą przeprowadzono wykop aby ją przewrócić[8]. Po upadku stela rozpadła się na pięć części, które zostały udokumentowane na zdjęciach przez niemiecką wyprawę w 1906 roku[8].

Po inwazji włoskiej w roku 1936 na ówczesną Abisynię, w roku 1937 na osobisty rozkaz Mussoliniego stela została zrabowana przez włoskich żołnierzy, wywieziona do Włoch i ustawiona w centrum Rzymu na Piazza di Porta Capena[8][a].

W 1980 roku ruiny starożytnego miasta Aksum zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO[5].

Władze Etiopii uważają obelisk za ważną część dziedzictwa kulturowego państwa i przez lata zabiegały u władz Włoch o jej zwrot[9][10]. Już w 1947 roku dzięki staraniom ONZ Włochy zobowiązały się do zwrotu steli na jej pierwotne miejsce[7][10]. Po wielu latach nacisku, w kwietniu 1997 roku, podczas swojej wizyty Etiopii, prezydent Włoch Oscar Luigi Scalfaro obiecał rychły zwrot zabytku[11].

W 2002 roku uderzył w niego piorun (stela była osadzona na żelaznym pręcie) i zniszczył wierzchołek, co spowodowało konieczność poddania obelisku konserwacji[10][12]. Pierwsze kroki w celu rozebrania obelisku i przewiezienia go na miejsce przeznaczenia podjęto w listopadzie 2003, kiedy rząd Włoch podjął decyzję o pokryciu kosztów przedsięwzięcia[11].

Problemem było znalezienie odpowiedniego środka transportu. Ponieważ po oderwaniu się Erytrei Etiopia straciła dostęp do morza, a stosunki między Erytreą a Etiopią wciąż są napięte, transport przez pobliski erytrejski port Massawa, przez który obelisk wywieziono z Afryki, był niemożliwy[11].

Transport miał odbyć się drogą lotniczą. Rozcięty na trzy równe części[7] i odrestaurowany zabytek czekał na przewiezienie do Etiopii w magazynach niedaleko rzymskiego lotniska międzynarodowego im. Leonardo Da Vinci w Fiumicino[11]. Jednym z problemów była niewystarczająca długość pasa startowego na lotnisku w Aksum[7]. Drogi i mosty między Addis Abebą i Aksum nie nadawały się do tak skomplikowanego transportu drogowego. Jedynym wyjściem była modernizacja pasa startowego lotniska w Aksum. Ostatecznie obelisk został przewieziony w trzech lotach: 19, 22 i 25 kwietnia 2005. Użyto Antonova An-124 Rusłana[7][10].

Przywiezieniu pierwszej części obelisku towarzyszyły uroczystości państwowe[7][13]. Obelisk miał być ponownie ustawiony we wrześniu 2005. Cała operacja miała kosztować rząd włoski ok. 6 mln euro[7]. W marcu 2007 zakończyło się wylewanie fundamentów pod ponowne wzniesienie obelisku. W czerwcu 2008 rozpoczęto rekonstrukcję pod kierunkiem włoskiego inżyniera Giorgio Crociego. Zabytek został oficjalnie odsłonięty 4 września 2008[14], podczas ceremonii stanowiącej ostatni element obchodów roku 2000 w kalendarzu etiopskim[9].

Uwagi

  1. ↑ Doniesienia o rozłupaniu steli na trzy części w celu łatwiejszego transportu do Rzymu nie odpowiadają faktom – po upadku stela znajdowała się w 1937 pięciu częściach. Patrz Phillipson (2012).

Przypisy

  1. ↑ a b D. W. Phillipson: Foundations of an African Civilisation: Aksum & the Northern Horn, 1000 BC-1300 AD. Boydell & Brewer Ltd, 2012, s. 139. ISBN 978-1-84701-041-4. [dostęp 2016-01-10].
  2. ↑ a b c d D. W. Phillipson: Foundations of an African Civilisation: Aksum & the Northern Horn, 1000 BC-1300 AD. Boydell & Brewer Ltd, 2012, s. 140. ISBN 978-1-84701-041-4. [dostęp 2016-01-10].
  3. ↑ Neil Asher Silberman: The Oxford Companion to Archaeology. OUP USA, 2012, s. 48. ISBN 978-0-19-973578-5. [dostęp 2016-01-10].
  4. ↑ a b c d David W. Phillipson: Aksum, Kingdom of. W: Encyclopedia of African History: A - G.. 1. Taylor & Francis, 2005, s. 68. ISBN 978-1-57958-245-6. [dostęp 2016-01-10].
  5. ↑ a b c d e f UNESCO: Aksum (ang.). [dostęp 2016-01-10].
  6. ↑ Anthony Appiah, Henry Louis Gates: Encyclopedia of Africa. Oxford University Press, 2010, s. 76-77. ISBN 978-0-19-533770-9. [dostęp 2016-01-10].
  7. ↑ a b c d e f g Embassy of The Federal Democratic Republic of Ethiopia in London: The Axum Obelisk (ang.). [dostęp 2016-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-06-24)].
  8. ↑ a b c D. W. Phillipson: Foundations of an African Civilisation: Aksum & the Northern Horn, 1000 BC-1300 AD. Boydell & Brewer Ltd, 2012, s. 142. ISBN 978-1-84701-041-4. [dostęp 2016-01-10].
  9. ↑ a b BBC News: Ethiopia unveils ancient obelisk (ang.). 2008-09-04. [dostęp 2016-01-10].
  10. ↑ a b c d Christiane Kohl. Ein besonders langes Stück Geschichte. „Sueddeutsche Zeitung”, 2008-12-09 (niem.). 
  11. ↑ a b c d Sean Anderson: Modern Architecture and its Representation in Colonial Eritrea: An In-visible Colony, 1890-1941. Ashgate Publishing, Ltd., 2015, s. xv. ISBN 978-1-4724-1498-4. [dostęp 2016-01-10].
  12. ↑ BBC News: Rome obelisk struck by lightning (ang.). 2002-03-28. [dostęp 2016-01-10].
  13. ↑ BBC News: Obelisk arrives back in Ethiopia (ang.). 2005-04-19. [dostęp 2016-01-10].
  14. ↑ UNESCO: Inauguration Ceremony for the Aksum Obelisk. [dostęp 2016-01-10].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of Ethiopia.svg
Flag of Ethiopia
Legenda pomnik.svg
Symbol pomnika do legendy mapy
Rome Stele.jpg
(c) I, Ondřej Žváček, CC BY 2.5
The Rome Stele (known also as the Aksum Obelisk) in Aksum (Tigray Region, Ethiopia).
2 giugno 2002-Axum.JPG
The military parade on the Festa della Repubblica passing by the Obelisk of Axum, which was in Rome's Porta Capena Square (1937–2004).