Ober-Ost (obszar)

Obszar Głównodowodzącego Wschodu

Gebiet des Oberbefehlshabers Ost

1915–1919
Flaga Godło
Język urzędowy	niemiecki
Stolica	Królewiec (kwatera główna)
Status terytorium	terytorium okupowane
Zależne od	Niemiec
Głowa terytorium	Naczelny Dowódca Leopold Bawarski
Powierzchnia  • całkowita	108 808[1] km²
Liczba ludności (1916)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	2 909 935[1] 27[1] osób/km²
Waluta	Ostrubel, Ostmarka

Obszar Głównodowodzącego Wschodu (niem. Gebiet des Oberbefehlshabers Ost) – wydzielona część terytorium Imperium Rosyjskiego, okupowanego przez Cesarstwo Niemieckie od 1915 roku, planowana do oderwania od Rosji^[2][3].

Utworzenie

Po pokonaniu Armii Imperium Rosyjskiego w 1915 r. armia niemiecka opanowała obszar dzisiejsze Litwy, Łotwy do linii Dźwiny, wschodnią część Królestwa Polskiego, oraz zachodnie części Ukrainy i Białorusi. Na ziemiach sąsiadujących z Prusami Wschodnimi utworzono sześć okręgów administracyjnych, składające się na obszar Ober-Ost, tj.:

• Kurlandia,
• Litwa – na obszarze dawnej guberni kowieńskiej,
• Wilno – Wileńszczyzna bez wschodnich krańców na lewym brzegu Dźwiny i Drui,
• Grodno – północna część guberni grodzieńskiej,
• Białystok – zachodnia i południowa część guberni grodzieńskiej,
• Suwałki – na obszarze dawnej guberni suwalskiej.

Następnie okręgi były łączone, tak iż w 1917 r. istniały już tylko okręgi: Kurlandia, Białystok-Grodno i Litwa.

Oderwanie powyższego obszaru od Rosji zostało usankcjonowane w traktacie pokojowym pomiędzy państwami centralnymi a Rosją z dnia 3 marca 1918 r., który uprawomocnił się 29 marca tego roku.

Polityka wobec mieszkańców

Szkolnictwo

Władze Ober-Ost wprowadziły zasadę równouprawnienia mieszkańców pod względem edukacji we własnym języku narodowym. Umożliwiło to zakładanie szkół prowadzących naukę w językach polskim, litewskim i białoruskim^[2].

Polityka specjalna

W przeciwieństwie do realizowanej na terenie Królestwa Polskiego polityki 5 listopada, w celu zneutralizowania wpływów polskich na terenie Ober-Ost, władze niemieckie faworyzowały nacjonalistów litewskich oraz utrudniały polską działalność polityczną. Wyrazem tego było m.in. uznanie 23 marca 1918 roku przez Niemcy niepodległości Królestwa Litwy, ze stolicą w Wilnie^[4], oraz wspieranie powstającej Republiki Litewskiej^[2].

Likwidacja

Od 11 listopada 1918 r. podstawą do przebywania wojsk niemieckich na terenach należących przed wojną do Rosji, tj. m.in. w Królestwie Polskim, jak również na obszarze Ober-Ost, był punkt 12 rozejmu pomiędzy Ententą a Niemcami^[5]. Zgodnie z postanowieniami rozejmu o czasie wycofaniu wojsk niemieckich miała zdecydować Ententa, biorąc pod uwagę sytuację wewnętrzną powyższych terytoriów.

Po podpisaniu zawieszenia broni pomiędzy Niemcami a Ententą, rząd bolszewickiej Rosji uznał traktat brzeski za nieobowiązujący. Proces likwidacji niemieckiej okupacji na wschodzie, w tym Ober-Ostu, przebiegał w faktycznym porozumieniu pomiędzy wojskami niemieckimi a bolszewikami, i odbywał się równocześnie z marszem Armii Czerwonej na zachód, np. 5 stycznia 1919 roku bolszewicy zajęli Wilno. Na podstawie zawartej w Białymstoku umowy Wojsko Polskie zostało dopuszczone na terytorium Ober-Ost przez Niemców dopiero 9 lutego 1919 roku.

Zobacz też

• Ostmarka i Ostrubel
• Zjednoczone Księstwo Bałtyckie
• Bałtycka Landeswehra

Przypisy

Bibliografia

• Das Land Ober Ost, Stuttgart-Berlin 1917 .
• Jan Dąbrowski, Wielka Wojna 1914–1918, W-wa: Trzaska, Evert i Michalski, 1937 .
• Aleksy Deruga, Polityka wschodnia Polski wobec ziem Litwy, Białorusi i Ukrainy (1918–1919), W-wa: Książka i Wiedza, 1969 .