Obiekt transneptunowy
Obiekty transneptunowe, transneptuny lub transneptunowce (ang. trans-Neptunian object – TNO) – planetoidy obiegające Słońce po orbitach, znajdujących się poza trajektorią Neptuna. Należą do nich ciała wielkości Plutona oraz mniejsze. Obszar ich występowania dzielony jest na Pas Kuipera i dysk rozproszony; niektóre jeszcze odleglejsze ciała określa się jako obiekty odłączone.
Charakterystyka
Poza orbitą Neptuna krąży zapewne wiele tysięcy planetoid; według stanu na dzień 27 maja 2022 roku odkryto 4184 takich obiektów, z czego 909 miały nadane numery, w tym 39 miało nadane nazwy własne[1].
Ważnym składnikiem tych ciał, podobnie jak lodowych księżyców krążących wokół gazowych olbrzymów, jest lód. Obiekty te charakteryzują się często czerwoną barwą powierzchni, co tłumaczy się faktem, że są wystawione na silne oddziaływanie promieniowania kosmicznego, wywołującego przemiany fizyczne i chemiczne powierzchni.
Klasy obiektów transneptunowych
Wśród obiektów transneptunowych można wyróżnić:
Ciała krążące w Pasie Kuipera
- plutonki – pozostające w rezonansie orbitalnym 3:2 z Neptunem, co oznacza, że na trzy obiegi orbitalne Neptuna przypadają dwa obiegi obiektu transneptunowego. W tej grupie znajduje się Pluton i wiele mniejszych obiektów,
- twotina – planetoidy transneptunowe, krążące wokół Słońca w rezonansie orbitalnym 2:1 z Neptunem, czyli na dwa obiegi orbitalne Neptuna przypada jeden obieg planetoidy,
- obiekty pozostające w rezonansie orbitalnym z Neptunem innym niż plutonki i twotina,
- cubewana – obiekty nie wykazujące rezonansów orbitalnych (klasyczne).
Obiekty spoza Pasa Kuipera
- Obiekty z dysku rozproszonego – planetoidy, których orbity zostały mocno zmienione w wyniku oddziaływań grawitacyjnych gazowych olbrzymów, same obiekty zaś wyrzucone na trajektorie znajdujące się dalej od Słońca. Należy do nich największy znany obiekt transneptunowy, (136199) Eris.
- Obiekty odłączone – pośrednia kategoria pomiędzy dyskiem rozproszonym a obiektami z Obłoku Oorta.
- Obiekty z Obłoku Oorta – ciała (planetoidy, komety, pył i gaz) obiegające Słońce w odległości od 300 do 100 000 j.a.
Największe obiekty transneptunowe, zaliczone do grupy planet karłowatych, nazywa się plutoidami. Mogą one krążyć zarówno w Pasie Kuipera, jak i w dysku rozproszonym. Do tej grupy zalicza się (134340) Pluton, (136199) Eris, (136108) Haumea oraz (136472) Makemake.
Misje badawcze
19 stycznia 2006 roku w kierunku Plutona wysłano sondę kosmiczną New Horizons, której celem jest także badanie planetoid z Pasa Kuipera. 14 lipca 2015 roku sonda minęła Plutona i jego układ księżyców, przeprowadzając pierwsze obserwacje obiektów transneptunowych z bliska[2]. 1 stycznia 2019 sonda przeleciała w odległości około 3500 km od znacznie mniejszego obiektu (486958) Arrokoth[3].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ JPL Small-Body Database Search Engine (ang.). [dostęp 2022-05-27]. – baza danych małych ciał Układu Słonecznego Jet Propulsion Laboratory
- ↑ NASA's Three-Billion-Mile Journey to Pluto Reaches Historic Encounter (ang.). The Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory, 2015-07-14. [dostęp 2015-07-14].
- ↑ Sonda New Horizons wysyła informacje o udanym przelocie. Urania – Postępy Astronomii, 2019-01-01. [dostęp 2019-02-23].
Linki zewnętrzne
Michał Bejger, Mikroksiężyc mikroplanety, deltami.edu.pl- Wm. Robert Johnston: Trans-Neptunian Objects (ang.). Johnston's Archive.
| Planety (☾ ∅) | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Planety karłowate | |||||||||||||||||
| Małe ciała Układu Słonecznego |
| ||||||||||||||||
- Zobacz też
- powstanie i ewolucja Układu Słonecznego
- ciała niebieskie
- lista obiektów w Układzie Słonecznym ze względu na
- Portal: Astronomia
- ciała niebieskie
Media użyte na tej stronie
This is a revised version of Solar_System_XXIX.png.
Autor: User:Eurocommuter, translation by User:Szczureq, Licencja: CC BY-SA 3.0
== Podsumowanie ==
Dystrybucja i podział obiektów transneptunowych. Wykres utworzony w programie autorstwa Eurocommutera.
Wykres
Pozycja obiektu reprezentuje:
- półoś wielką jego orbity (a) w jednostkach astronomicznych oraz okres obiegu (P) w latach (na osi poziomej),
- inklinację jego orbity w stopniach (na osi pionowej).
Rozmiary kółek reprezentują względną wielkość ciał. Dla kilku dużych ciał, rozmiar kółka odpowiada najlepszej obecnej ocenie rozmiaru. Dla wszystkich pozostałych kółka reprezentują absolutną wielkość gwiazdową obiektu. Mimośród orbity jest ukazany nie wprost, w postaci linii rozciągających się od kółka do odległości odpowiadającej peryhelium i aphelium ciała. Innymi słowy, temu przedziałowi odpowiada przedział zmienności odległości ciała od Słońca - wąski dla prawie kołowych orbit i szeroki dla ciał o bardzo ekscentrycznych orbitach. Najsilniejsze rezonanse z Neptunem są zaznaczone pionowymi liniami: 1:1 wskazuje orbitę Neptuna (i jego trojańczyków), 2:3 odpowiada orbicie Plutona i innych plutonków itd.