Obiektyw Petzvala

Schemat obiektywu oryginalnego (1857) i po usprawnieniach (1863)

Fotografia wykonana obiektywem typu Petzvala, zwróć uwagę na „wirujący” bokeh

Obiektyw Petzvala – obiektyw fotograficzny opracowany w 1840 przez Józsefa Petzvala. Uważany jest za pierwszy obiektyw fotograficzny który został zaprojektowany w sposób naukowy, poprzez teoretyczne wyliczenia, a nie przez empiryczne próby łączenia soczewek.

Historia

Obiektyw powstał w odpowiedzi na konkurs rozpisany przez Société d'Encouragement pour l'Industrie Nationale na zaprojektowanie jasnego obiektywu portretowego do dagerotypii, istotnie zmniejszającego czas naświetlania zdjęć. 32-letni wówczas Petzval postanowił podjąć wyzwanie i przystąpić do konkursu. Petzval, jako pierwszy, zaprojektował swój obiektyw metodą matematyczną, wyliczając jego teoretyczne osiągi jeszcze przed jego wykonaniem^[1][2]. Pracował wówczas na Uniwersytecie Wiedeńskim pod patronatem arcyksięcia Ludwika^[3][4]. Korzystając z pomocy przyznanych mu do dyspozycji „kaprali Löschnera i Haima oraz ośmiu bombardierów”^[4][5] z Korpusu Inżynieryjnego^[3] Petzval zaprojektował i zbudował dwie wersje swojego obiektywu^[4]. Najbardziej znaną jest jasny, portretowy obiektyw o minimalnej przysłonie f/3,7, natomiast drugą konstrukcją jest mniej znany, szerokokątny obiektyw o przysłonie f/8,7^[4]. Pomimo niespotykanych jak na ówczesne czasy parametrów obiektyw Petzvala nie wygrał konkursu, na który został zaprojektowany^[5].

Obiektyw składał się z dwóch achromatów, przednia grupa była klejona^[3][6]. Pomiędzy grupami znajdowała się przysłona^[3]. Przednia grupa soczewek obiektywu dobrze korygowała aberrację sferyczną, ale wprowadzała komę, którą poprawiała druga grupa soczewek^[3]. Umieszczenie przysłony pomiędzy soczewkami poprawiało astygmatyzm obiektywu, ale nie usuwało krzywizny pola i winietowania^[3]. Znaczna krzywizna pola i silne winietowanie ograniczały użyteczność obiektywu, jedynie centralna część obrazu (około 30°) była ostra i wyraźna, ale przy długiej ogniskowej tego typu charakterystyka była uważana za znakomitą do fotografii portretowej^[3]. Obiektyw był dużo jaśniejszy niż inne ówczesne mu obiektywy, umożliwiał praktycznie robienie zdjęć portretowych zmniejszając czas naświetlania do około jednej minuty^[7][8][9].

Zewnętrzne soczewki były wykonane z kronu, wewnętrzne z flintu^[3]. Obiektywy Petzvala były produkowane w Wiedniu przez Petera Voigtländera i szybko zyskały znaczną popularność^[3][9][10]. Sam Petzval jednak nie wzbogacił się na swoim wynalazku, bowiem był on chroniony patentem tylko w Austrii. Szybko został skopiowany i był produkowany w wielu krajach^[9]. W ciągu 10 lat sprzedano ok. 8000 egzemplarzy obiektywu Petzvala, natomiast zwycięzca konkursu Photographe à verres combinés szybko został zapomniany^[5].

Obiektyw Petzvala był do 14–15 razy jaśniejszy od porównywalnych obiektywów z tamtej epoki^[3][6][11]. Miał jasność wynoszącą f/3,7 przy ogniskowej 100 mm i większej^[3], podczas gdy inne typowe obiektywy tej epoki miały przysłony w granicach f/8–16. Dawał bardzo ostry obraz na środku, ale miękki na brzegach. Przejście od ostrej części do miękkiej było płynne, co w obiektywie portretowym może być uważane za cechę pozytywną, jako że skupia uwagę oglądającego zdjęcie na jego centrum, rozmywając przy tym mniej istotne brzegi zdjęcia^[12].

Używany był także jako obiektyw w latarniach czarnoksięskich^[3][13], a współcześnie w elemencie optycznym laserowego czytnika pierwszych videodisców^[14].

W 2013 firma Lomography wyprodukowała serię obiektywów tego typu dzięki crowdfundingowemu serwisowi kickstarter.com^[15].

Przypisy

Bibliografia

• Sidney Ray: Applied Photographic Optics: Lenses and Optical Systems for Photography, Film, Video and Electronic Imaging. Focal Pr; 2 Sub edition, 1994. ISBN 0-240-51350-9.
• R. E. Jacobson: The Manual of Photography: Photographic and Digital Imaging. Focal Press, 2000. ISBN 0-240-51574-9.
• Rudolf Kingslake: A History of the Photographic Lens. Academic Press, 1989. ISBN 0-12-408640-3.
• Michael R. Peres (red): Focal Encyclopedia of Photography. Focal Press, 2007. ISBN 0-240-80740-5.