Oblężenie Orleanu

Oblężenie Orleanu
Wojna stuletnia
Ilustracja
Joanna d’Arc prowadzi wojska na Tourelles
Czas

12 października 1428 - 8 maja 1429

Miejsce

Orlean

Terytorium

Francji

Wynik

zwycięstwo Francuzów

Strony konfliktu
AngliaFrancja
Szkocja
Dowódcy
Thomas Montacute
John Talbot
William de la Pole
Jean de Dunois
Gilles de Rais
Jean de Brosse
Joanna d’Arc
Siły
5 000 zbrojnych6 400 zbrojnych
4 000 uzbrojonych cywili
Straty
4 000co najmniej 2 000
Położenie na mapie Francji
Mapa konturowa Francji, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
47,9°N 1,9°E/47,902500 1,908890

Oblężenie Orleanuoblężenie miasta w latach 1428–1429, które stanowiło punkt zwrotny wojny stuletniej pomiędzy Francją a Anglią. Było to również pierwsze poważne zwycięstwo Joanny d’Arc[1] oraz pierwszy znaczący sukces francuski od klęski w bitwie pod Azincourt w roku 1415. Zdjęcie tego oblężenia oznaczało początek końca przewagi angielskiej, co miało uwidocznić się w nadchodzącym końcu wojny. Miasto posiadało strategiczne i symboliczne znaczenie dla obu stron konfliktu. Jego zdobycie mogło oznaczać ziszczenie się snów króla Anglii Henryka V o zjednoczeniu Anglii i Francji pod angielskim berłem. Przez ponad pół roku wszystko wskazywało na to, że Anglicy zwyciężą, a miasto padnie. W dziewięć dni po pojawieniu się Joanny d’Arc musieli odstąpić od oblężenia.

Tło konfliktu

Od czasu normańskiego podboju z 1066 r. Anglia poświęcała coraz więcej uwagi sprawom kontynentu, zwłaszcza francuskim. Sprawy te stały się niejako priorytetowe w 1154 r., kiedy tron objął Henryk II Plantagenet, posiadacz licznych włości na kontynencie - Andegawenii, Normandii czy też Akwitanii. Swoje wpływy roztaczał również na Tuluzę i Bretanię. Potężne imperium Plantagenetów stanowiło śmiertelne zagrożenie dla francuskiej monarchii Kapetyngów, którzy wytrwale dążyli do usunięcia Plantagenetów z Francji. Udało się to na początku XIII w., kiedy w wyniku działań Filipa II Augusta posiadłości angielskie na kontynencie zostały ograniczone do Gujenny. 100 lat później do tej rywalizacji doszła kwestia sukcesji francuskiego tronu po wymarciu głównej linii Kapetyngów. Pretensje zgłosił Kapetyng po kądzieli, król Edward III (pradziadek Henryka). Francuscy parowie odrzucili jednak jego kandydaturę i wybrali królem Filipa de Valois, z bocznej linii Kapetyngów. Edward nie pogodził się z tym i w 1337 r. ogłosił się królem Francji rozpoczynając tzw. wojnę stuletnią. Po początkowych sukcesach Anglików (zwycięstwa pod Crécy i Poitiers) przyszedł czas na sukcesy Francuzów, którzy ponownie ograniczyli angielskie posiadłości na kontynencie.

W chwili objęcia tronu przez Henryka od kilkudziesięciu lat utrzymywał się chwiejny rozejm między Anglią a Francją. Henryk był jednak zdecydowany wznowić działania wojenne. Sprzyjały temu wewnętrzne zawirowania we Francji. Król Karol VI był chory umysłowo, a jego najbliższe otoczenie rywalizowało w walce o władzę. W toku tej walki wykształciły się dwa stronnictwa, na czele których stali królewski brat książę Orleanu i królewski stryj Filip Burgundzki (po jego śmierci w 1404 r. jego syn Jan bez Trwogi). Sytuację zaogniło zamordowanie księcia Orleanu w 1407 r. na polecenie Burgundczyka. Nowy książę Orleanu sprzymierzył się z potężnym hrabią d'Armagnac, od którego pochodzi nazwa stronnictwa - Armaniacy (ich konkurenci to Burgundczycy). Działania Armaniaków i Burgundczyków pogrążały Francję w wojnie domowej i stwarzały Henrykowi wymarzoną okazję do realizacji swoich planów.

W 1415 roku Henryk wylądował we Francji i pobił pod Azincourt feudalne rycerstwo konetabla. Zwycięstwo to sprawiło, że Henryk V otworzył sobie drogę na Paryż. Wkrótce Francuzi podpisali układ w Troyes, na mocy którego król Anglii poślubić miał córkę króla Francji i zostać dziedzicem korony. Niespodziewanie jednak Henryk V zmarł w 1422 roku na dyzenterię. Dziedzicem tronu Anglii został jego syn - Henryk VI, Który jednak był dzieckiem. Wykorzystując tę sytuację władzę przejął, za namową Armianiaków[2], Delfin (późniejszy Karol VII), syn ostatniego króla Francji.

Położenie

Orlean jest położony w Dolinie nad Loarą w północnośrodkowej Francji. W czasie oblężenia był najdalej na północ wysuniętym miastem francuskim lojalnym wobec domu Walezjuszów. Anglicy i ich sprzymierzeńcy Burgundczycy okupowali całą północną Francję, w tym Paryż. Panujący nad Loarą 30-tysięczny Orlean był ostatnią przeszkodą przed inwazją na południe i wschód.

Armaniacy

Jako siedziba książąt Orleanu, miasto - w początkach XV wieku – miało ogromne znaczenie polityczne, jako że książęta stali na czele partii politycznej Armaniaków, którzy odrzucali postanowienia traktatu z Troyes i wspierali Karola VII. Partia działała od dwóch pokoleń, a książę Orleanu – jako jeden z jeńców wziętych pod Azincourt – pozostawał angielskim więźniem przez 14 lat po bitwie.

Zgodnie ze średniowiecznym kodem rycerskim miasto, które poddało się bez walki, mogło liczyć na łagodne traktowanie przez zdobywców. Miasto oporne mogło oczekiwać surowego potraktowania. W przypadku Orleanu, który opowiadał się po stronie Armaniaków i zamknął swe bramy przed Anglikami, los mógł okazać się szczególnie nieprzyjazny; w grę wchodziły rabunki, gwałty i masowe egzekucje ludności.

Oblężenie

Oblężenie Orleanu, 1429

Kiedy siły angielskie, dowodzone przez Thomasa Montacute, hrabiego Salisbury, rozpoczęły 12 października 1428 oblężenie miasta, wojska angielskie okupowały już kilka miejscowości w Dolinie Loary. Orlean był ostatnim punktem oporu Armaniaków.

Na samym początku oblężenia Anglicy zaatakowali obwałowany klasztor augustianów oraz Tourelles, ufortyfikowany dom bramny znajdujący się na południowym krańcu blisko 400-metrowego mostu na rzece. Obrońcy natychmiast podjęli decyzję o opuszczeniu Tourelles i schronieniu się za murami miasta, burząc pewien odcinek mostu.

Wkrótce po zajęciu Tourelles, pod koniec października, hrabia Salisbury został trafiony w twarz odłamkami kamiennej kuli armatniej i - po tygodniu - zmarł. W miesiąc później dowodzenie objął William Glasdale, który pozostał na stanowisku do samego końca oblężenia i który nakazał budowę łańcucha umocnień naprzeciw murów. Anglicy, którzy nie mieli wystarczających sił, by zamknąć miasto pełnym oblężeniem[3], zdecydowali się na wzniesienie kilku fortów, obsadzonych zresztą najczęściej niewielkimi siłami.

Bitwa śledziowa

Największa akcja zbrojna, jaka miała miejsce pomiędzy rozpoczęciem oblężenia Orleanu a przybyciem do miasta z końcem kwietnia 1429 Joanny d’Arc, to starcie w pobliżu miasteczka Rouvray-Sainte-Croix. Tu właśnie, 12 lutego, kilka tysięcy francuskich i szkockich żołnierzy próbowało bezskutecznie przechwycić angielski konwój, które to starcie przeszło do historii jako Bitwa o śledzie, ze względu na ładunek ryb, jakie konwój ów przewoził.

Starcie miało miejsce tego samego dnia, kiedy Joanna d’Arc spotkała się z Robertem de Baudricourt w Vaucouleurs przed spotkaniem z Delfinem w Chinon. Według obiegowej wersji podczas spotkania z Robertem Joanna miała powiedzieć mu, że tego dnia wojska Delfina poniosły porażkę pod Orleanem i – jeśli nie zostanie wysłana do niego natychmiast – przyjdą następne takie porażki. Zgodnie z tą wersją gdy wieść o przegranej dotarła do Vaucouleurs Robert, teraz całkowicie przekonany o jasnowidzeniu dziewczyny, zgodził się na wszystko i dał jej zbrojną eskortę do Chinon. Niezależnie od tego, ile jest w tej historii prawdy, Joanna wyjechała z Vaucouleurs 23 lutego do Chinon, a później do Orleanu.

Walki o miasto

Orlean w roku 1429

Anglicy nie mieli wystarczających sił, by całkowicie odciąć miasto od pomocy z zewnątrz, a ich działa nie mogły skruszyć grubych murów. Niemniej jednak, wiosną roku 1429, niezależnie od dostaw żywności, sytuacja oblężonego miasta stała się krytyczna.

Od wielu lat po Francji krążyły liczne przepowiednie mówiące o zbrojnej dziewicy, która ocali kraj. Wiele z tych przepowiedni zapowiadało, że owa dziewica pochodzić będzie z Lotaryngii, regionu, gdzie znajduje się Domrémy, miejsce narodzin Joanny. W rezultacie, gdy do oblężonego miasta dotarła wieść o tym, że Joanna d’Arc ma się spotkać z Karolem, gwałtownie wzrosły nadzieje na uwolnienie.

Joanna przybyła do Chinon na początku marca i zaraz doszło do spotkania z Delfinem. Wkrótce potem została wysłana do Poitiers, gdzie dostojnicy Kościoła i dworu mieli ją przebadać. Gdy tylko została zaakceptowana przez obie instancje ruszyła do armii zbierającej się w Blois.

Właśnie z Blois Joanna wysłała pierwszy z dwóch listów adresowanych do dowódców wojsk angielskich oblegających Orlean. W liście tym wzywała Anglików do odstąpienia od oblężenia, opuszczenia wszystkich miast i krain we Francji, które okupują, i powrotu do Anglii. Jeśli tego nie uczynią - obiecywała w liście - ogłosi przeciw nim wojnę, która „będzie trwała do zwycięskiego końca”.

Joanna d’Arc przybyła z odsieczą na przedpola Orleanu 28 kwietnia 1429 roku i po spędzeniu nocy w Chécy wkroczyła do miasta.

Przygotowania do zniesienia oblężenia

"Dziennik oblężenia” (franc. Journal du siege d'Orléans) informuje o kilku zażartych dyskusjach dotyczących następnych ruchów taktycznych pomiędzy Joanną i Jeanem de Dunois, który dowodził obroną miasta. Dunois wyjechał z Orleanu do Blois pierwszego maja i wrócił czwartego.

W tym czasie Joanna wyprawiła się poza mury miasta, obejrzała sobie angielskie umocnienia, a nawet wymieniła parę zdań z Glasdale'em.

4 maja Joanna wyjechała ponownie z miasta, by wesprzeć francuski atak na angielski fort St. Loup. Fort został zdobyty, Anglicy ponieśli znaczne straty (ponad stu zabitych i 40 wziętych do niewoli). Zdobycie tego fortu ułatwiło - i tak niezbyt trudny - kontakt oblężonych z wojskami francuskimi, które przed tygodniem przybyły z Blois. Po przeprowadzeniu tej akcji Joanna wysłała swój drugi list, domagając się od Anglików wycofania.

W dwie doby później, po kolejnych dysputach pomiędzy chcącą natychmiast atakować Joanną a bardziej wstrzemięźliwymi rycerzami, znaczne siły wyszły z miasta, przeszły przez rzekę na jej południowy brzeg i przypuściły frontalny atak na ufortyfikowane pozycje angielskie w klasztorze augustianów przed Tourelles. Po trwającej od rana do wieczora bitwie umocnienia klasztorne zostały zdobyte, a garnizon angielski w Tourelles całkowicie odcięty.

Atak na Tourelles

Joanna d’Arc, mal. E. Thirion

Po naradzie, dowódcy (tym razem bez Joanny) postanowili czekać – przed podjęciem kolejnego uderzenia – na posiłki. Tymczasem Joanna i jej upojone zwycięstwem wojsko, przygotowywała atak na ranek dnia następnego.

O świcie 7 maja rozpoczął się szturm ufortyfikowanej bramy mostowej zwanej Les Tourelles. Był to ponownie bezpośredni, frontalny atak. Francuzi podminowali przęsło mostu będące fragmentem fundamentów bramy i jednocześnie skierowali w to samo miejsce wypełnione materiałem łatwopalnym, płonące barki[4].

W zamęcie bitwy Joanna została ranna. Podczas swego procesu rehabilitacyjnego o. Jean Pasquerel, spowiednik Joanny zeznał, iż Joanna przewidziała, że tak się stanie, mówiąc wieczorem: „jutro z mojej piersi popłynie krew”. Po opatrzeniu Joanna wróciła na plac boju.

Tego samego dnia pod wieczór Dunois miał zamiar wydać rozkaz o zaprzestaniu walki, ale Joanna wymogła na nim wstrzymanie rozkazu. Po czym, pomodliwszy się chwilę w pobliskim lasku, nakazała ponowny szturm, który tym razem przyniósł zwycięstwo. Dom bramny Tourelles został wzięty, a obrońcy pozabijani lub wzięci do niewoli. Glasdale, dowódca angielskiego garnizonu bramy, utonął w rzece.

Następnego dnia rano angielskie załogi pozostałych fortów opuściły swe obwałowania i uformowały szyk bojowy. Francuzi byli gotowi. Oba wojska stały tak naprzeciw siebie przez około godzinę, ale nikt nie chciał uderzyć pierwszy (była niedziela, Joanna nie chciała atakować). Wreszcie Anglicy zawrócili i pomaszerowali na północ. Oblężenie zostało zdjęte.

Skutki

Tysiące ochotników i wiele zaopatrzenia napłynęło do armii francuskiej w następnych tygodniach. Oczyszczenie z okupantów Doliny Loary, marsz na Reims, gdzie nastąpiła koronacja Karola VII i wreszcie uderzenie na zajęty przez Anglików Paryż: ofensywa roku 1429 była jedną z najważniejszych kampanii Wojny Stuletniej.

Zobacz też

Przypisy

  1. Wcześniej (5 maja 1429) postanowiła zdobyć fortecę angielską Saint Jean le Blanc, ale okazało się, że zamek został opuszczony; było to więc zwycięstwo bezkrwawe. Następnego dnia, na czele niewielkiego oddziału zajęła zamek Saint Augustin
  2. Ich ostoją był Orlean
  3. Co pozwalało obrońcom na sprowadzanie żywności i uzupełnień, tak w ludziach, jak i w sprzęcie
  4. Kelly deVries w Joan of Arc... s.94 wyraża opinię, że taktyka ta była bez większego znaczenia

Bibliografia

  • Jan Baszkiewicz, Historia Francji, Ossolineum 1978.
  • Kelly DeVries, Joan of Arc, a Military Leader, Stroud: Sutton Publishing, 1999, ISBN 0-7509-1805-5, OCLC 42957383.
  • Tadeusz Manteuffel, Historia powszechna, Średniowiecze, Warszawa 1978.

Media użyte na tej stronie

France relief location map.jpg
Autor: Eric Gaba (Sting - fr:Sting), Licencja: CC BY-SA 4.0
Blank physical map of metropolitan France for geo-location purpose.
Scale : 1:14 816 000 (accuracy : about 3,7 km) for the bathymetry. More maps of France, view → Commons Atlas of France.
Siege orleans.jpg
Siege of Orléans in 1428 (Vigiles de Charles VII, 15th century).
Jeanne d' Arc (Eugene Thirion).jpg
The portrait depicts Joan of Arc's awe upon receiving a vision from the Archangel Michael.
View of Orléans 1428 - Project Gutenberg etext 19488.jpg
View of Orléans 1428-9 1 and 2 (of 2), by Anatole France. Project Gutenberg etext 19488
U+2694.svg
zwei stilisierte gekreuzte Schwerter als Zeichen zur Nutzung in Karten, in der Genealogie, etc.; Unicode-Zeichen U+2694
Lenepveu, Jeanne d'Arc au siège d'Orléans.jpg
Jeanne d'Arc at the Siege of Orléans by Jules Eugène Lenepveu, painted 1886–1890. The painting is a highly romanticized representation. Jeanne did not wear plate mail; according to the testimony at her trial [1]:
Jeanne put off and entirely abandoned woman's clothes; with her hair cropped short and round like a young fop's, she wore shirt, breeches, doublet, with hose joined together and fastened to the said doublet by 20 points, long leggings laced on the outside, a short mantle reaching to the knees, or thereabouts, a close-cut cap, tightfitting boots and buskins, long spurs, sword, dagger, breastplate, lance and other arms in the style of a man-at-arms, with which she performed actions of war and affirmed that she was fulfilling the commands of God as they had been revealed to her.

The banner matches the description given at her trial:

Asked whether, when she went to Orléans, she had a standard or banner and what color it was, she answered she had a banner, with a field sown with lilies; the world was depicted on it, and two angels, one at each side; it was white, of white linen or boucassin, and on it were written, she thought, these names, Jhesus Maria; and it was fringed with silk.