Obliczeniowiec

Betty Jean Jennings (z lewej) i Fran Bilas przy komputerze ENIAC (13 lipca 1945)

Obliczeniowiec (ang. computer) – w latach 40. i 50. XX wieku nazwa zawodu i określenie pracy, wykonywanej przede wszystkim przez kobiety, polegającej na obsłudze i programowaniu wczesnych maszyn liczących. Rzeczownik „komputer” w znaczeniu maszyny liczącej pojawił się w literaturze naukowej dopiero w 1958 roku, w artykule Johna W. Tukeya The Teaching of Concrete Mathematics, opublikowanym w „American Mathematical Monthly”^[1]. W tym samym artykule użyto także pojęcia software.

Kontekst rynku pracy

Termin „obliczeniowiec” jako nazwa stanowiska pracy używany był już w czasie I wojny światowej. Określano nim osoby pracujące przy wykonywaniu obliczeń balistycznych i nawigacyjnych. II wojna światowa i zwiększone zapotrzebowanie na zaawansowane obliczenia dotyczące infrastruktury militarnej czy ruchów i stanów oddziałów wojskowych doprowadziły do otwarcia się rynku pracy na wykształcone matematycznie kobiety i upowszechnienie określania ich w języku angielskim „komputerami”.

Ponieważ płace kobiet nie były równe z płacami mężczyzn na tych samych stanowiskach oraz brakowało męskich pracowników, ze względu na ich udział w walce na froncie, przed kobietami otworzyły się nowe możliwości zawodowe. Zjawisko to dotyczyło nie tylko przemysłu, ale także prac wymagających kompetencji technicznych i matematycznych. Kobiety obliczeniowców zatrudniano do rozwiązywania równań przy użyciu mechanicznych kalkulatorów biurowych. Z czasem – po uruchomieniu projektu ENIAC i jemu podobnych – praca zatrudnionych przy nim obliczeniowczyń ewoluowała w kierunku przygotowywania maszyny do wykonywania zadanych obliczeń. Jak pisze Jennifer S. Light, chociaż mogła być to już praca utożsamiana z pracą naukową, odwrotnie jak w przypadku mężczyzn nie mogła być ona przekładana na publikacje naukowe, wystąpienia konferencyjne czy działalność w stowarzyszeniach naukowych^[2]. Przykładowo, kobiety pracujące przy ENIAC traktowano jako jedną anonimową grupę (ENIAC girls). Według Wendy Hui Kyong Chun także samo angielskie pojęcie computer miało oznaczać ogólną kategorię anonimowych pracownic wojskowych i rządowych (niekiedy tajnych), które dzięki swoim zdolnościom matematycznym zajmowały się obliczeniami oraz programowaniem pierwszych maszyn liczących^[3].

Memorandum Computing Group Organization działającej w ramach Narodowego Komitetu Doradczego do spraw Aeronautyki z 27 kwietnia 1942 tłumaczyło zapotrzebowanie na pracę obliczeniowczyń koniecznością ograniczenia kosztów i oszczędnością czasu pracy męskich inżynierów^[2]. Kobiety zatrudniane na tych stanowiskach, chociaż nierzadko posiadały wysokie kompetencje, miały przede wszystkim asystować mężczyznom, którzy podejmowali główne decyzje merytoryczne. Zadaniem kobiet było przekładanie na język maszyn liczących założeń i zadań wskazywanych przez mężczyzn.

Status Grace Hopper, ważnej postaci historii informatyki, jest na tym tle wyjątkowy. Jako pierwsza kobieta na Uniwersytecie Yale’a uzyskała stopień naukowy doktora matematyki, a pracując na Uniwersytecie Harvarda w finansowanym przez wojsko Biurze Projektu Wyliczeń Nawigacyjnych, mogła z czasem samodzielnie rozwijać własne zainteresowania i kompetencje informatyczne, w efekcie czego stała się jedną z programistek maszyny cyfrowej Harvard Mark I.

Zobacz też

• harwardzkie komputery

Przypisy