Obraz Matki Bożej Bączalskiej

Łaskami słynący
obraz Matki Bożej Bączalskiej

Obraz Matki Bożej Bączalskiej (2016) - po konserwacji
Miejsca kultu	Kościół katolicki
Sanktuarium	kościół Imienia Maryi w Bączalu Dolnym
Początek kultu	około 1830
Czas powstania wizerunku	XVI lub XVII wiek
Data wspomnienia	12 września
Autor	nieznany
Technika wykonania	tempera
Styl	renesans / manieryzm

Retabulum z obrazem MB Bączalskiej

Feretron z wizerunkiem MB Bączalskiej – wnętrze kościoła św. Mikołaja, MBL Sanok

Matka Boża Bączalska – obraz przedstawiający Maryję z Dzieciątkiem w typie Hodegetrii, znajdujący się w nastawie ołtarza głównego kościoła Imienia Maryi w Bączalu Dolnym^[1], otoczony kultem religijnym i uważany za cudowny.

Jedno z najcenniejszych dzieł pod względem artystyczno-historycznym chrześcijańskiego malarstwa tablicowego w Polsce^[2].

Historia

Przyjmuje się, że obraz powstał najprawdopodobniej w I połowie XVII wieku (w latach 1620-40), a może nawet w XVI wieku^[3]. Od 1667 do 1959 znajdował się w jednym z ołtarzy bocznych w drewnianym, gotyckim kościele pw. św. Mikołaja w Bączalu Dolnym^[4]. Od poświęcenia kościoła w 1959 i dedykacji Imieniu Maryi w roku jubileuszowym tysiąclecia Chrztu Polski (1966) obraz ten zajmuje centralne miejsce w ołtarzu głównym nowego kościoła parafialnego, wzniesionego w polskim stylu narodowym z elementami modernizmu^[5]. Otaczają go półplastyczne postaci aniołów i katolickich patronów Polski: św. Wojciecha, św. Jadwigi Śląskiej i św. Stanisława Kostki.

Patrząc na obraz można zauważyć, że został on namalowany na wzór podobnego obrazu znajdującego się w bazylice Matki Bożej Większej w Rzymie, obrazu Matki Bożej Śnieżnej (włos. Salus Populi Romani). Nieznany jest ani autor, ani pracownia w której został on wykonany^[3]. Do 1948 obraz zasłaniały sukienki wotywne, wykonane przypuszczalnie w XIX wieku z kawałków drewna lipowego i przyozdobione kolorowymi szkiełkami imitującymi brylanty^[6]. Poprzez zabieg usunięcia sukienek dokonany przez ks. prałata Stanisława Czernieca obraz odzyskał pierwotny wygląd. Restaurowany w Krakowie przed 1959 oraz konserwowany na przełomie 2015/2016.

Opis obrazu

Obraz jest dalekim naśladownictwem ikony, biorącej swój początek z Konstantynopola. Jest typowym przedstawieniem obu postaci na obrazie: Maryi w typie półfigury, zasiadającej na tronie, która na swojej lewej ręce trzyma Dzieciątko Jezus^[2].

Matka Boża przedstawiona jest w postawie stojącej w 3/4 postaci. Zamyślona postać Maryi ma wzrok skierowany w kierunku widza. Głowa i ramiona Matki Bożej przykryte są długim ciemnozielonym płaszczem (gr. maforion – symbol miłosierdzia) obrzeżonym misterną, złotą krajką spod którego widać karmazynową suknię. Obie dłonie Maryi krzyżują się ze sobą obejmując Dzieciątko podtrzymywane na lewym ramieniu. W lewej dłoni Maryi widoczna jest zielona chusta (gr. mappula). Charakterystyczną cechą prezentacji Maryi jest układ rozchylonych palców jej dłoni. Maryja udekorowana jest koroną.

Dzieciątko ubrane jest w długą czerwoną sukienkę (gr. chiton), spod której widnieją Jego bose stopy. Wzrok Dzieciątka skierowany jest na Maryję. Jego prawa rączka ze złączonymi dwoma palcami, które w tradycji bizantyjskiej symbolizują dwie natury Chrystusa – boską i ludzką^[7] uniesiona jest w geście błogosławieństwa, a lewa podtrzymuje zamkniętą księgę, odwróconą tyłem do obserwującego widza. Zarówno głowę Maryi jak i Dzieciątka Jezus zdobią koliste aureole – nimby.

Jego ruchomą zasłonę, opuszczaną głównie w czerwcu, który poświęcony jest Najświętszemu Sercu Pana Jezusa stanowi obraz pędzla krakowskiego malarza Aleksandra Trojkowicza pt: "Serce Jezusowe" namalowany w 1969 roku.

Kult obrazu

Liczne modlitwy przez wiernych oraz doznane w ten sposób łaski i uzdrowienia przed obrazem – jak głosi tradycja – sprawiły, że wierni uznali go za łaskami słynący, umieszczając przed nim liczne wota, będące swoistym podziękowaniem^[8]. Filary bezpośrednio przy obrazie mieszczą wota dziękczynne ofiarowane przez parafian i pielgrzymów^[9].

Przed obrazem wielokrotnie modlił się i podczas mszy prymicyjnej zawierzał swoje kapłaństwo ks. Stanisław Kołodziej – sługa Boży Kościoła katolickiego, męczennik in odium fidei, więzień obozów koncentracyjnych Auschwitz i Dachau, ofiara eksperymentów medycznych^[8][10].

W związku z kultem obrazu, podobizna Matki Bożej Bączalskiej stanowi motyw jednego z witraży zdobiących okna w kościele parafialnym w Bączalu Dolnym, ufundowanych w latach 1993-1994 przez parafian i wykonanych we Wrocławiu^[11][12].

Wizerunek Matki Bożej Bączalskiej zdobi jeden z zabytkowych feretronów, będących obecnie częścią ruchomości wyposażenia kościoła św. Mikołaja z Bączala Dolnego znajdującego się w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.

Przypisy