Obrona Cieszyna

Obrona Cieszyna
II wojna światowa, Kampania wrześniowa 1939
Czas1 września 1939
MiejsceCieszyn, Śląsk Cieszyński
TerytoriumII Rzeczpospolita
Przyczynaagresja III Rzeszy na Polskę
Wyniknierozstrzygnięta
Strony konfliktu
 II Rzeczpospolita III Rzesza
Dowódcy
Bronisław WarzybokFriedrich Materna
Siły
4 Pułk Strzelców Podhalańskich, dywizjon haubic 100 mm, pluton artylerii pułkowej 75 mm, 4 myśliwce45. Dywizja Piechoty, wsparcie lotnictwa
Straty
ok. 50 zabitych i rannychok. 150 zabitych i rannych 1 samolot Do 17
Położenie na mapie Polski w 1939 r.
Ziemia49°45′N 18°38′E/49,750000 18,633333

Obrona Cieszyna – działania wojenne prowadzone w dniu 1 września 1939 r. podczas hitlerowskiego najazdu na Polskę mające doprowadzić do obrony Cieszyna i okolic przed wojskami niemieckimi. Obrona zakończyła się tego samego dnia wycofaniem wojsk polskich.

Przygotowanie strony polskiej

W okresie międzywojennym w Cieszynie stacjonował 4 pułk Strzelców Podhalańskich pod dowództwem ppłk. dypl. Bronisława Warzyboka, wchodzący w skład 21. Dywizji Piechoty Górskiej gen. bryg. Józefa Kustronia. Od 23 marca 1939 r. stanowiła ona część Grupy Operacyjnej „Bielsko” pod dowództwem gen. bryg. Mieczysława Boruty-Spiechowicza, mającej bronić obszaru Śląska Cieszyńskiego. Od jesieni 1938 r. 4. pspodh. znajdował się na stanie zbliżonym do wojennego. W kwietniu 1939 r. na przedpolu Cieszyna podjęto prace fortyfikacyjne, budując do rozpoczęcia wojny 6 schronów bojowych.

W mieście przebywał I batalion oraz dowództwo pułku. I batalion pod dowództwem mjr. Franciszka Perla miał za zadanie ubezpieczenie i osłonę od strony Czech kierunków Frydek-Mistek-Ostrawa-Cieszyn oraz przyjęcie uderzenia niemieckiego na ogólnej linii rzeki Olza, zaś w przypadku silnego naporu nieprzyjaciela prowadzenie walk opóźniających z wycofaniem się na główną linię obrony przygotowywaną pod Bielskiem. Zajmował on pozycje na południowym i zachodnim podejściach do Cieszyna. Wsparcie artyleryjskie zapewniał dywizjon z 21 pułku artylerii lekkiej (haubice 100 mm) i własny pluton artylerii pułkowej (armaty 75 mm). Natomiast III batalion pod dowództwem mjr. Stefana Meyera obsadzał pozycję główną w rejonie Jaworze-Jasienica w dolinie rzeki Wapienicy.

Rozmieszczenie pododdziałów I batalionu wyglądało następująco:

  • 1. kompania pod dowództwem kpt. Józefa Grcara obsadzała północno-zachodni skraj miasta, od szosy ostrawskiej do pozycji w Boguszowicach oraz wysuniętą placówkę oficerską w sile plutonu piechoty z 1 ckm na wzgórzu w Mistrzowicach;
  • 2. kompania pod dowództwem por. Michała Boruca zajmowała pozycje na południowym skraju miasta (przedmieście Błogocice i wieś Sibicę), z wysuniętą placówką w rejonie Żukowa;
  • 3. kompania pod dowództwem por. rez. Edwarda Stachaka znajdowała się w odwodzie rozlokowana po wschodniej stronie Cieszyna w rejonie dzielnicy Bobrek.

Działania wojenne

Przed godziną 5 rano polskie pozycje zostały ostrzelane przez samoloty niemieckie, w wyniku czego zginął dowódca kompanii zwiadu por. Franciszek Szyndlar. Około godziny 6.30 w okolice Cieszyna podeszły pododdziały rozpoznawcze niemieckiej 45. Dywizji Piechoty dowodzonej przez gen. Friedricha Materny. Doszło do pierwszych starć z wysuniętymi polskimi placówkami w Mistrzowicach i Stanisłowicach. Po południu niemiecka piechota dotarła pod samo miasto i podjęła próbę obejścia go, przeprawiając się przez bród na Olzie w rejonie pozycji obronnej w Boguszowicach. Ostrzał Niemców z ciężkiego karabinu maszynowego rozpoczęła załoga schronu bojowego „Anna” oraz żołnierze ukryci w budynkach, zadając im pewne straty i powstrzymując forsowanie rzeki. W odpowiedzi Niemcy podciągnęli działo i bezskutecznie ostrzelali schron. W tym czasie dowództwo pułku przeniosło się na wschodni skraj Cieszyna, w rejon gmachu seminarium nauczycielskiego przy szosie bielskiej.

Wsparcie obrony zapewniały 4 myśliwce PZL P. 11 które stacjonowały na lotnisku Aleksandrowice koło Bielska. Około godziny 8 rano kpr. Jan Kremski z 121 eskadry myśliwskiej i ppor. Bronisław Skibiński z 122 eskadry myśliwskiej zaatakowali szyk 5 samolotów nieprzyjaciela. Podczas walki kpr. Kremski zestrzelił niemieckiego Dorniera 17 w rejonie Puńców-Dzięgielów-Cieszyn. Samolot ppor. Skibińskiego został trafiony i rozbił się podczas lądowania w Aleksandrowicach.

Dowództwo polskiej 21. Dywizji Piechoty Górskiej podjęło decyzję o wycofaniu się z Cieszyna. Za jego dalszą obroną opowiedział się wprawdzie dowódca I batalionu mjr F. Perl – wobec udanego zatrzymania niemieckich oddziałów na linii rzeki, ale pomimo jego kilkukrotnych interwencji o godz. 14 pułk otrzymał od gen. Kustronia rozkaz wycofania się przez Skoczów na Bielsko, przy czym I batalion - po przejściu Skoczowa - miał obsadzić linię obronną na północ od tej miejscowości. Około godziny 15 zostały wysadzone wszystkie 3 cieszyńskie mosty na Olzie (2 drogowe i kolejowy). Ostatecznie około godziny 16 polskie wojska wyszły z miasta na linię Ogrodzona-Goleszów i prawie natychmiast wkroczyli do niego Niemcy.

Bibliografia

  • Wojciech Moś, Strzelcy Podhalańscy 1918–1939, Kraków 1989
  • Jan Przemsza-Zieliński, Śląski front 1939 – Obrona Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego we wrześniu 1939 roku, Sosnowiec 1999

Media użyte na tej stronie

Poland (1939) location map.png
(c) Lukasb1992 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Mapa lokalizacyjna Polski — 1939 (marzec – wrzesień).
Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Germany (1935–1945).svg
National flag and merchant ensign of Germany from 1935 to 1945.
Battle icon active (rifles).svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Abstract crossed rifles symbol on sunburst